بیش از ۴۰۰ میلیون شغل از دست رفت/ فقط ۲۸ درصد بیکاران شغل مناسب خود را پیدا کردند/یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان؛ متوسط مقرری بیکاران کرونا

به گزارش ایلنا به نقل از موسسه عالی پژوهشهای تامین اجتماعی، «نرگس اکبرپور روشن» معاون پژوهش و فناوری این موسسه در وبینار «حمایت از بیمه‌شدگان بیکار شده سازمان تامین اجتماعی در مواجهه با کرونا»، که در مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی برگزار شد، ضرورت انجام پژوهش در مورد بیمه بیکاری را آشنایی با شرایط، کارکرد و نقش این صندوق عنوان کرد و گفت: حمایت از بیکاران، بدون اما و اگر باید وجود داشته باشد، چراکه نیروی کار مهم‌ترین عامل تولید است و این درحالی است که چنانچه این افراد بیکار شوند، فقط فشارهای مالی را متحمل نخواهند شد، بلکه با فشارهای روانی زیادی هم روبرو خواهند شد. در نتیجه طرحهای حمایتی در این زمینه کمک می‌کند تا بیکاران این فشارها را کمتر احساس کنند.

وی ادامه داد: بیمه بیکاری در سال 13۶۶ به صورت یک دوره سه ساله به‌صورت آزمایشی اجرا شد و در سال 13۶۹ به صورت دائم تصویب شد و از آن زمان تاکنون اجرا میشود.

اکبرپور در مورد وضعیت صندوق بیمه بیکاری قبل از بحران کرونا و نرخ پوشش آن گفت: این صندوق در بهترین حالت نتوانسته بیش از ۷.۶ درصداز بیکاران را تحت حمایت داشته باشد؛ چرا که دامنه شمول آن محدود است، به‌طوری‌که در سال‌های اخیر به‌طور متوسط سالانه به حدود ۴۰۰ هزار نفر مقرری پرداخت کرده و در سال 13۹۷، مجموع مقرری‌بگیران متجاوز از۴۵۰ هزار نفر بوده است.

معاون پژوهشی موسسه عالی پژوهش با اشاره به نوسان تعداد مقرری بگیران بیمه بیکاری گفت: بیکاری متاثر از شرایط حاکم بر اقتصاد مانند رکود و نیز قوانین اقتصادی کشور است و زمانی که رکود وجود دارد تعداد بیکاران افزایش می یابد و اگر این صندوق بخواهد نقش ثبات‌سازی خود را به نحو احسن ایفا کند، به‌طور طبیعی باید تعداد مقرری بگیران افزایش یابد و در این میان دولت نقش اساسی در تامین منابع بیمه بیکاری دارد.

وی ضریب شیوع بیمه بیکاری را در هر هزار نفر طبق آخرین آمار در سال ۹۶ اعلام کرد و گفت: آخرین دادههای در دسترس مربوط به سال ۹۶ است و طبق این آمار، ۷۰ درصد مقرری بگیران، مرد بوده و بر اساس نمودار هرم سنی مقرری‌بگیران، گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال بیشترین سهم را از مقرری‌بگیران دارند.

اکبرپور ادامه داد: بیشترین تعداد بیمهشدگانی که در سال ۹۶ به جمع مقرری بگیران این صندوق اضافه شدند در حوزه فلزات اساسی، ماشینهای الکترونیکی و غیر الکترونیکی و نیز حوزه خدمات مشغول به کار بودند.

 وی افزود: عمدهترین علت بیکار شدن مقرری‌بگیران با ۶۳ درصد مربوط به اتمام مدت قرارداد بوده است و همچنین ۶۸ درصد مشمولان تا پایان زمان استحقاق خود از مقرری بهره مند شده و فقط ۲۸ درصد شغل مناسب خود را پیدا کردند.

معاون پژوهشی موسسه عالی پژوهش گفت: بررسی روند تغییرات نسبت درآمدها به هزینه‌های صندوق طی سال‌های ۹۷ و ۸۰ نشان می‌دهد که در بدترین حالت، هزینهها ۱۵ درصد از درآمدهای صندوق بیشتر بوده و در بهترین حالت، درآمدها ۱۲ درصد از هزینه ها بیشتر بوده است.

 اکبرپور، سپس به کارکرد و نقش صندوق بیمه بیکاری در شرایط کرونا پرداخت و گفت: مقرری بیکاری کرونا با تزریق اعتبار ۳ هزار میلیاردی دولت از محل صندوق توسعه ملی تأمین شده و مقدار مقرری برابر با ۵۵ درصد حداقل دستمزد به اضافه ۵ درصد حداقل دستمزد به ازای هر فرد تحت تکفل تا سقف ۴ نفر ضربدر نسبت روزهای بیکاری در ماه به کل روزهای ماه بوده است که تاکنون مجموعاً برای یک میلیون و 52 هزار و 852 نفر مقرری بیمه بیکاری پرداخت شده است.

وی افزود: سرعت انباشت کسری صندوق در سالهای اخیر افزایش یافته، به طوری که کسری انباشته صندوق به بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان در پایان سال 13۹۸ رسیده است.

اکبرپور پس از ارائه توضیحاتی در خصوص اقدامات ایران در حوزه بیمه بیکاری در شرایط کرونا، ضمن تجلیل از همکاری‌های درون و برون سازمانی برای راه‌اندازی سامانه بیمه بیکاری برای درخواست غیرحضوری مقرری، گفت: مبلغ مقرری و تأخیر در پرداخت‌ها به همراه نحوه اطلاع‌رسانی در خصوص جزئیات فرایند و پرداخت‌ها برای مشمولین نارضایتی‌هایی را به همراه داشته است.

وی همچنین در بخش دیگری از این گزارش، به وضعیت صندوق بیمه بیکاری ۲۵ کشور دنیا و مقایسه آن با ایران پرداخت.

 در ادامه «حسن طایی»، استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: قبل از بحران کرونا ۲۰۰ میلیون بیکار و ۳ میلیارد شاغل در جهان وجود داشته است اما پس از بحران کرونا زندگی ۱۵ درصد شاغلان تحت تاثیر قرار گرفته است.

 وی ادامه داد: پس از کرونا بیش از ۴۰۰ میلیون شغل از دست رفت و  میتوان گفت که اکوسیستم کسب و کارها دچار تغییرات اساسی شده و این وضعیت در کشور ما نیز وجود داشته به‌گونه‌ای که نظام تجاری و اداری ما در سطح ملی و بین المللی تغییرات اساسی را تجربه کرده است.

طایی به چهار اقدام سیاستی سازمان بین‌المللی کار در این زمینه اشاره کرد و گفت: تقویت و تحریک بازار کار، حمایت از کسب و کار و جلوگیری از تعطیلی آنها، محافظت از کارگران در محل کار و تکیه بر اتحادیه‌های کارگری برای تقویت گفتگوی اجتماعی برای گذر از بحران کرونا از جمله این اقدامات است.

دریافت تمامی خدمات حوزه روابط کار به صورت الکترونیکی

«سید جواد رضوی»، رئیس مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این جلسه با اشاره به زمینه شکلگیری و راه اندازی سامانه ثبت درخواست بیمه بیکاری در دوران کرونا گفت: به موازات سامانه بیمه بیکاری، طراحی سامانه جامع روابط کار هم در دستورکار قرار گرفت و اکنون همه متقاضیان میتوانند پس از احراز هویت، مابقی موارد را در حوزه روابط کار درخواست و به ثبت برسانند.

وی گفت: فرایند ثبت درخواست بیمه بیکاری به کلی به صورت دستی انجام می شد؛ در واقع در 25 استان با مراجعه به ادارات کار و ارائه مدارک صورت میگرفت و در هفت استان دیگر توسط کاریابیها و دفاتر کاریابی انجام میشد و مراجعه حضوری در تمام فرایندها شرط اول برقراری مقرری بیمه بیکاری بود. در شرایط کرونا برای انتقال از یک روش کاملا حضوری به روش کاملا الکترونیکی با سختی های بسیاری روبرو شدیم.

رئیس مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری وزارت رفاه با بیان اینکه از 15 اسفند 1398 مباحثی چون دورکاری کارکنان، نیمه تعطیل شدن دفاتر کاریابی و رعایت پروتکلها در وزارتخانه مطرح شد، گفت: هر متقاضی بیمه بیکاری طبق قانون حداکثر 30 روز فرصت داشت برای ثبت درخواست اقدام کند. حال با توجه به این محدودیت ها باید چه می کردیم تا فرد بیکار شده متضرر نشود؟

رضوی افزود: بنابراین راه اندازی سامانه اینترنتی در دستورکار قرار گرفت. در نهایت ماموریت طراحی سامانهای با قید فوریت به سرانجام رسید و تعداد کثیری از مشمولان ثبت نام کردند. همچنین بانک اطلاعاتی موجود در سازمان تامین اجتماعی، مشمولینی که سه درصد حق بیمه بیکاری را پرداخت کرده بودند مشخص شدند و افراد با ورود کدملی و کد کارگاه متوجه می شدند و به آنها اعلام می شد که مشمول بیمه بیکاری هستند یا خیر.

وی با بیان اینکه متقاضیان باید فرم سادهای را تکمیل و ثبت درخواست را انجام میدادند، اظهار کرد: برای مدیران کل استانی و حوزه ستادی وزارتخانه و تامین اجتماعی این امکان فراهم شده بود که آخرین آمار ثبت نام شدگان را در لحظه مشاهده و دریافت کنند.

رئیس مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری وزارت رفاه افزود: اولین بار بود که امکان دسترسی به چنین آماری فراهم شده بود. در مواجهه با موضوع کرونا دولت اقدامات حمایتی دیگری را برای مشاغل آسیب دیده که مشمول بیمه تامین اجتماعی نبودند نیز درنظر گرفته بود، با این حال، حجم زیادی از تقاضا را در این سامانه شاهد بودیم.

وی ادامه داد: به همین علت در همان ابتدا چک کردن و تطبیق اطلاعات افراد، جایگزین رسیدگیهای کارشناسی و بررسیهای دستی شد.

رضوی با اشاره به اینکه به موازات سامانه بیمهبیکاری، طراحی سامانه جامع روابط کار هم در دستورکار قرار گرفت و اکنون همه متقاضیان میتوانند پس از احراز هویت، مابقی موارد را در حوزه روابط کار درخواست و آن را به ثبت برسانند، گفت: امکان پیگیری پرونده نیز وجود دارد. فرایندها تا انتهای کار از جمله برقرای مقرری، اعلام شماره حساب و ... پیش بینی شده است.

وی افزود: همچنین این امکان در حال حاضر فراهم شده است که افراد بتوانند به راحتی همه خدمات در حوزه روابط کار را به صورت الکترونیکی دریافت کنند.

بیمه بیکاری هم سیستمی و غیر حضوری میشود

مهدی شکوری مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی با اشاره به چالشهای پیش روی صندوق بیمه بیکاری نیز گفت: از یک منظر مزایای صندوق بیمه بیکاری در وضع موجود به صورت سخاوتمندانه ارائه میشود؛ شرایط برقراری نسبتا آسانی دارد و مدت بهره برداری آن طولانی است و بعضا تا ۶۰ سالگی هم پرداخت میشود.

وی افزود: معافیت پرداخت از حق بیمه، معافیت مالیاتی و ... نیز وجود دارد و ما هم الزام قانونی داریم که اگر میانگین ۹۰ روز آخر حقوق بگیری فرد را محاسبه کنیم و عدد آن زیرحداقل حقوق باشد، باید ماده ۱۱۱ قانون کار را اعمال و حداقل دستمزد را رعایت کنیم.

مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه در مصوبه ستاد کرونا، رقم مقطوعی برای متقاضیان پرداخت شد که با قانون بیکاری مصوب سال ۶۹ متفاوت بود، گفت: در قانون بیمه بیکاری بعضا افراد چند سال مقرری دریافت میکنند و حاشیه امنی برای آنها ایجاد میکند.

وی ادامه داد: تقریبا هفت میلیون و ۶۰هزار فرد بیمه شده مشمول قانون کار داریم که نصف جمعیت بیمه شدگان شاغل ما را دربرمیگیرد. این سه درصد حق بیمههای بیکاری تا آخر سال ۹۸ و در همین دو سال که یک انباشت بدهی داشتیم؛ یک سیرصعودی پیدا کرد و با بالغ بر ۸۰۰ میلیارد تومان کسری مواجه شدیم. این سه درصد حق بیمه پرداختی کفاف پرداخت مقرری ۲۲۵ هزار مقرری بگیر در اسفند ۹۸ را نمیداد. 

مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی تاکید کرد: در همین قانون پیش بینی نشده که اگر صندوق کسری آورد از کدام منابع باید تامین اعتبار کند؟ باید از محلهای دیگر استفاده کرده و دست در جیب بیمهشدگان دیگر ببریم که شریک این گرفتاریها هستند.

شکوری گفت: حوادث غیرمترقبه را داریم و در قانون مشخص شده برقرای مقرری بیکاری ناشی از حوادث از محل همان سه درصدهای دریافتی حق بیمه بیکاری وصول شود این در حالی است که در شرایط عادی هم با انباشت و کسری مواجهیم.

وی افزود: خوشبختانه در دوران کرونا دولت با ما همگام بود و با توجه به مصوبه ستاد کرونا مبلغی را تخصیص دادند که شاید مطلوب نبود اما پوشش حداقلی به دنبال داشت. متوسط بین یک تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود که قابل ملاحظه نبود اما با توجه به حجم بالای متقاضیان در دوران کرونا، منابع این چنین توزیع شد. دفترچه بیمه این افراد تا شهریور تامین اعتبار شد و معادل دوره ای که بیمه بیکاری دریافت میکنند جزو سوابقشان درنظر گرفته می شود.

مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تامین اجتماعی  با بیان اینکه یک هم افزایی در حوزه بیمه بیکاری را در این برهه و با راه اندازی سامانه بیمه بیکاری شاهد بودیم گفت: این هم افزایی شکل گرفت و توانستیم در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی متقاضیان باشیم و اصلاح قانون یک راهکار مهم است.

وی به تحولات دیجیتالی اشاره کرد و گفت: دیگر رویکردهای سنتی و مراجعات حضوری جای خود را به روشهای غیرحضوری داده و ابتکار عمل وزارت رفاه در راه اندازی سامانه بیمه بیکاری بسیار به جا بود. اتفاق خوبی که باید رخ دهد و این هم افزایی را تکمیل کند، لینک شدن سیستم بیمه بیکاری ما در تامین اجتماعی با سامانه جامع روابط کار در وزارت رفاه است.

وی درباره بیکاران در بخش خصوصی و بیمه شدگان اختیاری افزود: زیرساخت غیرحضوری شدن فرایند بیمه بیکاری فراهم شده که با رفع نواقص جزئی، میتوانیم شاهد راه اندازی این سیستم باشیم و به کلی خدمات را غیرحضوری ارائه دهیم و همیشه آمادگی اتفاقات غیرمترقبه را داشته باشیم. چندین سیستم غیرحضوری داریم که در چندماه آینده تکمیل خواهند شد.