کرونا چند ایرانی را فقیر کرده است؟ آمار مربوط به فقر ناشی از کرونا در دسترس نیست

 به گزارش خبرنگار ایلنا، بر اساس قرائن و شواهد، گزارش‌های پراکنده و اظهارات جسته و گریخته، اطلاعاتی کلی درباره تاثیر شیوع کووید ۱۹ بر اقتصاد، اشتغال و به طور کلی رفاه اجتماعی شهروندان ایرانی در دسترس است، اما جالب اینجاست که اطلاعات ما از داخل کشور به مراتب کمتر از خارج کشور است یا اینکه شفافیت مناسبی صورت نگرفته و اطلاعات بدون اینکه از نظر قانونی قید محرمانگی داشته باشند، محرمانه مانده‌اند.

تا زمانی که رسما اعلام نشود اطلاعات مربوط به تاثیر شیوع کرونا بر شاخص فقر محرمانه است، باید فرض را بر آن بگیریم که اطلاعات دقیق و قابل استنادی در دست نیست. این چنین ما هنوز گام اول برای جبران خسارت‌های ناشی از شیوع کرونا را برنداشته‌ایم؛ هنوز نمی‌دانیم کووید ۱۹ چند نفر را فقیر کرده و شدت فقرشان چقدر است که بخواهیم برای رفع آن اقداماتی صورت دهیم.

از فقر مطلق ۱۷۶ میلیون نفر تا هشدار درباره فقر بلندمدت

 «افت شدید اقتصادی جهان به علت پاندمی کرونا از جنگ جهانی دوم به بعد و پس از ناامیدی بزرگ اقتصادی دهه ۱۹۳۰ بی‌سابقه بوده است. توجه به خط فقر ۳.۲۰ دلار در روز، با بحران کنونی ۱۷۶ میلیون نفر دیگر به فقر مطلق دچار خواهند شد.» 

این اظهارات روز ۲۴ شهریور امسال به نقل از اولیویر دو شاتر (متخصص فقر در سازمان ملل) در رسانه‌های ایران منتشر شد. نه در میان محتواهایی با زبان‌های دیگر که حتی اگر در بین محتواهای فارسی موجود در فضای مجازی جستجو کنیم، به اندازه نگارش یک کتاب درباره تاثیر کرونا بر رفاه اجتماعی در کشورهای مختلف اطلاعات به دست می‌آوریم. همین اطلاعات از قضا دستمایه نگارش کتابچه‌ای با بیش از ۱۰۰ صفحه شده که معاونت امور اقتصادی و برنامه‌ریزی وزارت رفاه آن را با عنوان «درآمدی بر آثار شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد ایران» منتشر کرد. نگارندگان این کتابچه هرچند سعی می‌کنند به تاثیر کرونا بر اقتصاد ایران بپردازند، اما در آخر دقیقا نمی‌توانند مشخص کنند که شیوع کووید ۱۹ چند نفر را در ایران فقیر کرده و شدت فقر آنها چگونه است. 

رفاه اجتماعی ربط وثیقی با مقوله کار دارد. بیکاری بالا یا کار نامناسب شیوع فقر را هم بیشتر می‌کند و از این نقطه نظر که کرونا به شدت بر بازار اشتغال تاثیر گذاشته، فقر هم افزایش یافته است

در این کتابچه آمده است: «آثار و پیامدهای اقتصادی و مالی شیوع ویروس کرونا را هم برای کوتاه‌مدت و هم دوره‌های میان‌مدت و بلندمدت در دو سطح کلان و خرد می‌توان تحلیل کرد. در بلندمدت از میان رفتن سرمایه انسانی انباشته شده به ویژه پزشکان، پرستاران، مدیران صنعتی و اندیشمندان برخوردار از دانش ضمنی و نیز از میان رفتن برخی بازارهای داخلی و مقاصد صادراتی و ... بخشی از آثار پردامنه این پدیده‌اند. در سطح خرد نیز خانوارهایی که سرپرست یا عضو فعال خود را از دست داده‌اند متناسب با آسیب‌پذیری اقتصادی در معرض فقر بلندمدت قرار می‌گیرند.»

اظهارنظری که ۱۷ اردیبهشت امسال به نقل از محمد شریعتمداری (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) منتشر شد نیز چیزی اضافه‌تر از بخش ذکر شده از کتابچه معاونت اقتصادی وزارت رفاه ندارد. آن زمان او گفت: شیوع بیماری کرونا در جهان ۵۰۰ میلیون نفر را فقیر کرده است که خط فقر در ایران هم با ورود این بیماری افزایش پیدا کرد.

چقدر جدیت برای جبران خسارت وجود دارد؟

هشت ماه می‌شود که کووید ۱۹ مهمان ناخوانده کشور ماست. در این مدت احوالات ما به مراتب تحت تاثیر این پاندمی قرار گرفته و شئونات مختلف زندگی‌مان تغییر کرده است. نمود بارز آن را در افزایش بیکاری یا نوع کار می‌بینیم.

کاظم فرج‌اللهی (فعال کارگری) می‌گوید: رفاه اجتماعی ربط وثیقی با مقوله کار دارد. بیکاری بالا یا کار نامناسب شیوع فقر را هم بیشتر می‌کند و از این نقطه نظر که کرونا به شدت بر بازار اشتغال تاثیر گذاشته، فقر هم افزایش یافته است.

او ادامه می‌دهد: البته آنچه می‌گوییم نتیجه منطقی آمارهای و گزارش‌های موجود و همچنین مشاهدات عینی است، حال آنکه باید به‌صورت رسمی و دقیق میزان خسارت و شدت آن مشخص شود؛ این گام اول برای جبران خسارت است.

شیوع بیماری کرونا در جهان ۵۰۰ میلیون نفر را فقیر کرده است که خط فقر در ایران هم با ورود این بیماری افزایش پیدا کرد

اطلاعات موجود درباره تاثیر شیوع کرونا بر کسب‌وکارها به مراتب بیشتر از اطلاعات تحلیلی منتشر شده است. می‌دانیم کووید ۱۹ به سه تا شش میلیون شغل ضربه زده و نزدیک یک میلیون کارگر با بیمه تامین اجتماعی را بیکار کرده است. دولت فعالیت‌هایی در راستای جبران خسارت‌ها صورت داده که می‌توان آنها را اقداماتی فقرزدایانه قلمداد کنیم. فرج‌اللهی معتقد است: اقدامات ناکافی بوده و در مواردی به نظر می‌رسد اراده جدی برای تبدیل وضعیت فعلی به وضعیت بحرانی صورت نگرفته است.

او توضیح می‌دهد: ما می‌دانیم شیوع هر چه بیشتر کرونا به معنای ضربه بیشتر به بازار کار است، با این همه نظارت و جدیتی در زمینه رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محیط‌های کار وجود ندارد. وقتی ما می‌توانیم امیداور باشیم اقدامات جبرانی صورت گیرد که اقدامات پیشگیرانه هم جدی باشد. چنین چیزی مشاهده نمی‌شود.

موج‌های دیگر کرونا در راه است و مشخص نیست درگیری ما با این بیماری تا کی ادامه خواهد داشت. کرونا فرصت تاخیر در زمینه جمع‌آوری اطلاعات و گزارش را به ما نمی‌دهد، حال آنکه بدون داشتن اطلاعات درست و کافی نمی‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم. سرعت عمل در دادن گزارش‌های کارشناسی و شفاف کردن این موضوع که آیا آمار مربوط به تاثیر شیوع کرونا بر رفاه اجتماعی و شاخص فقر محرمانه است یا نه، می‌تواند ما را از بن‌بست بی‌عملی نجات دهد.