ایلنا گزارش می‌دهد؛
کارگران می‌میرند چه در سکوت چه در غوغا/ شرکت‌های صادرکننده تاییدیه‌های صوری ایمنی کار نقره‌داغ شوند
کارگران بر اثر حوادث شغلی جان می‌دهند، اما در موارد معدودی اخبار مربوط به حوادث کار رسانه‌ای شده یا افکار عمومی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت مورد توجه گرفتن حوادث هم تا چند وقت سر و صدایی بلند می‌شود، اما رفته رفته همه چیز به فراموشی سپرده می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حتی تشویش کرونا نتوانسته حوادث تلخی را که این روز‌ها در نقاط مختلف کشور رخ داده و منجر به کشته و زخمی شدن افرادی در محل کارشان می‌شود، کمرنگ کند. ابعاد حوادث بزرگ است و این واقعیت که در بسیاری موارد، وقوع آنها قابل پیشگیری است، بر تلخی آنها می‌افزاید.
شامگاه دهم تیر رسانه‌ها از وقوع انفجاری در یک کلینیک واقع در میدان قدس تهران خبر دادند. اخباری که بعد از انتشار این خبر اولیه منتشر شد، غم‌انگیز و ناراحت کننده بود. نهایتا در حادثه‌ای که دلیل آن انفجار کپسول اکسیژن اعلام شد، ۱۹ نفر جان باختند و تعدادی مصدوم شد. این حادثه به سرعت واکنش افکار عمومی را بر انگیخت. کاربران شبکه‌های اجتماعی مشغول به اشتراک گذاشتن عکس‌ها و تصاویری شدند که غم و غصه از آنها می‌بارید؛ از عکس زوج کارشناس اتاق عمل که هر دو جان باختند گرفته تا عکس خانم دکتری که درباره آن نوشته شد: به علت انفجار، برق و اکسیژن ماشین بیهوشی قطع می‌شه ولی خانم دکتر سلطانی بیمار روی تخت اتاق عمل را رها نمی‌کند و بلافاصله بدون لحظه‌ای تردید با آمبو بگ مشغول تهویه بیمار بیهوش می‌شود. جسدش را در حالی که در یک دست آمبو بگ ذوب شده در اثر گرما و در دست دیگه فک بیمار را گرفته بود، پیدا کردند.
در فاصله وقوع این اتفاق تا لحظه تنظیم این گزارش، چندین حادثه دیگر نیز رخ داده که در آن نیروی کار آسیب دیده‌اند؛ یکی از آخرین موارد انفجاری در کارخانه تولید گاز اکسیژن در باقرشهر بود که پنج کشته و زخمی به جا گذاشت.
حوادث کار؛ از آمار رسمی تا واقعیت
طبق آمار سازمان پزشکی قانونی در سال ۹۸ حدود ۲۸۲۰۸ مورد از معاینات پزشکی، مربوط به معاینات مصدومان ناشی از حوادث کار بوده است. این تعداد نسبت به سال ۹۷، دارای کاهش۱.۳ درصدی بوده است. از کل معاینات مصدومان ناشی از حوادث کار ارجاعی به مراکز پزشکی، ۹۵.۲درصد مربوط به مردان و ۴.۸ درصد مربوط به زنان بوده است. همچنین تعداد متوفیان حوادث شغلی گزارش شده توسط این سازمان ۱۷۵۳ نفر بوده است.
وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد نباید بررسی‌ها را به اولین حلقه از علت‌ها محدود کرد، یعنی اینکه دستگاهی در جایی دچار مشکل می‌شود، انفجار رخ می‌دهد و آتش‌سوزی ایجاد می‌کند و منجر به کشته و زخمی شدن افرادی می‌شود. در بیان علت حادثه عنوان می‌کنند که دلیل آن نقص فنی در فلان دستگاه بود. باید بررسی کرد این نقص فنی چطور رخ داده است. باید عملکرد فرد مرتبط با آن را بررسی کرد و بعد سراغ آن شرکتی رفت که تاییدیه صادر کرده و بعد سراغ جایی رفت که به چنین شرکتی مجوز داده است
بهمن سال گذشته ابوالفضل اشرف منصوری (رئیس کانون انجمن‌های صنفی مسئولان کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار کشور) در گفتگو با ایلنا گفت: ما با تشتت آماری و همچنین کم‌شماری در زمینه حوادث کار مواجه هستیم. یکی از اصلی‌ترین مشکلات در این زمینه این است که سازمان‌های مختلف در این امر دخیل شده و آمار متفاوتی ارائه می‌دهند. از پزشکی قانونی گرفته تا محاکم قضایی و سازمان‌های دولتی مثل سازمان استاندارد هر کدام آمار خودشان را دارند.
شاید این تشتت و کم‌شماری نوعی مصونیت و اطمینان خاطر ایجاد می‌کند تا مساله حوادث کار جدی گرفته نشود؛ اتفاقی که نتیجه آن بروز حوادثی است که از صرف حادثه کار فراتر می‌روند و به تشویش و نگرانی اجتماعی منجر می‌شوند.
غلامحسین عشقی (کارشناس ایمنی و بهداشت کار) به ایلنا می‌گوید: بحث ایمنی کار در ایران فاصله زیادی با استاندارد‌های جهانی دارد. عمدتا این موضوع مورد غفلت واقع می‌شود و تنها زمانی که یک حادثه بزرگ رخ می‌دهد و ابعاد وسیع اجتماعی پیدا می‌کند موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد، حال آنکه همان زمان هم اغلب، بررسی‌های دقیق و درستی صورت نمی‌گیرد و تقصیر گردن نقص فنی یا اشتباه مصدومان و افراد جان باخته می‌افتد.
بررسی رویکرد دستگاه‌های مختلف به حوادث کار، به ویژه آن حوادثی که رسانه‌ای شده و ابعاد اجتماعی یافته، نشان می‌دهدکه ابتدا دستگاه‌های مختلف تقصیر را گردن همدیگر می‌اندازند، بعد کمیته‌ای تشکیل و بررسی‌هایی می‌شود و نهایتا تلاش می‌شود سهم دستگاه‌های مختلف از تقصیر نادیده گرفته شده و همه مشکلات گردن یک دستگاه یا حتی فرد انداخته شود. در واقع نگاه ریشه‌ای و عمیق به حوادث کار وجود ندارد و همین راه را برای تکرار این حوادث بازمی‌گذارد.
دلیل این همه حادثه چیست؟
عشقی ضعف آگاهی و مهارت و همچنین نقص در دستگاه‌ها را از عمده دلایل بروز حوادث شغلی می‌داند.
او می‌گوید: وقتی نظارت و بازرسی مناسبی صورت نمی‌گیرد، مشکلات فوق باعث می‌شود درصد خطر بالا برود و شاهد بروز حوادث کوچک و بزرگ در محیط‌های کاری باشیم.
این کارشناس بهداشت و ایمنی کار ادامه می‌دهد: در مواردی شاهد این هستیم که افرادی با دستگاه‌هایی کار می‌کنند بدون اینکه برای کار کردن با آن آموزش دیده و مهارت داشته باشند. در روز‌های اخیر حادثه در کلینیک سینا اطهر تهران برجسته شده، اما باید عنوان کرد که نظیر این حادثه بار‌ها و در ابعادی دیگر در کشور رخ داده است. برای مثال ما شاهد انفجار کپسول اکسیژن در آمبولانسی بودیم که بیماری را از عسلویه به بوشهر می‌برد. این حادثه منجر به مرگ چند نفر شد. شاهد این هستیم که در مواردی افراد حتی کاتالوگ دستگاهی را که با آن کار می‌کنند نخوانده‌اند.
او با بیان اینکه البته نباید همه چیز را محدود به این عدم آگاهی و مهارت کرد، تصریح می‌کند: بازرسی کار به منظور بررسی دستگاه‌ها موضوع مهم دیگری است که نباید مورد غفلت قرار گیرد. کافی نیست که فقط یک دستگاه ایمن خریداری شود یا ایمنی و نداشتن نقص فنی آن یک بار تایید شود، بلکه باید به صورت دوره‌ای بازرسی‌هایی صورت گیرد و ایمنی و نداشتن نقص فنی دستگاه‌ها تایید شود. این کار وظیفه وزارت کار و همچنین وزارت بهداشت است که در حوزه سلامت و بهداشت نیروی کار مسئولیت‌هایی را برعهده دارند.
در شرایطی بازرسی دوره‌ای از محیط‌های کار و امتحان کردن دستگاه‌ها مورد تاکید قرار می‌گیرد که گزارش‌هایی از صدور تاییدیه‌های صوری در مورد ایمنی کار منتشر شده است.
عشقی در این باره می‌گوید: من نمی‌گویم که چنین چیزی عمومیت دارد، اما چنین اتفاقاتی می‌افتد. تاییدیه‌های فنی از طرف شرکت‌های خصوصی صادر می‌شود و در مواردی دیده شده است که این تاییدیه‌ها با دریافت ارقامی و بدون بازرسی و نظارت صادر شده است.
او ادامه می‌دهد: چنین مواردی قابل رصد و پیگیری است. وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد نباید بررسی‌ها را به اولین حلقه از علت‌ها محدود کرد، یعنی اینکه دستگاهی در جایی دچار مشکل می‌شود، انفجار رخ می‌دهد و آتش‌سوزی ایجاد می‌کند و منجر به کشته و زخمی شدن افرادی می‌شود. در بیان علت حادثه عنوان می‌کنند که دلیل آن نقص فنی در فلان دستگاه بود. باید بررسی کرد این نقص فنی چطور رخ داده است. باید عملکرد فرد مرتبط با آن را بررسی کرد و بعد سراغ آن شرکتی رفت که تاییدیه صادر کرده و بعد سراغ جایی رفت که به چنین شرکتی مجوز داده است.
این کارشناس بهداشت و ایمنی کار تاکید می‌کند: حتی می‌توان شرکت‌های صادر کننده تاییدیه ایمنی را در صورتی که تخلف کرده و تاییدیه صوری داده‌اند، جریمه کرد، از آنها دیه گرفت یا حتی مجوز‌شان را ابطال کرد.
طبق آمار سازمان پزشکی قانونی در سال ۹۸ حدود ۲۸۲۰۸ مورد از معاینات پزشکی، مربوط به معاینات مصدومان ناشی از حوادث کار بوده است. این تعداد نسبت به سال ۹۷، دارای کاهش۱.۳ درصدی بوده است. از کل معاینات مصدومان ناشی از حوادث کار ارجاعی به مراکز پزشکی، ۹۵.۲درصد مربوط به مردان و ۴.۸ درصد مربوط به زنان بوده است. همچنین تعداد متوفیان حوادث شغلی گزارش شده توسط این سازمان ۱۷۵۳ نفر بوده است
مسلم آن است که حوادث کار معلول زنجیره‌ای از کاستی‌هاست که در هر مورد باید با دقت وارد عمل شد و اصلاحاتی صورت داد. یکی از پیش‌نیاز‌ها برای بهبود این شرایط سپردن مسئولیت‌ها به یک سازمان یا وزارت‌خانه مشخص است.
دهم تیر امسال حسن صادقی (معاون دبیرکل خانه کارگر) در نشست بررسی بهداشت حرفه‌ای کار گفت: در بحث بهداشت و ایمنی کار با پراکندگی مسئولیت رو‌به‌رو هستیم. این در حالی است که قانون در این زمینه ضعفی ندارد و نهایتا نیازمند توضیح است. ما مشکل قانون نداریم، بلکه در اجرا دچار مشکل هستیم.
یکی از مشکلات اصلی در این زمینه مخلوط شدن دو مقوله بهداشت حرفه‌ای و بهداشت محیط است که بر اساس آن وظایفی برعهده وزارت کار و وزارت بهداشت گذاشته شده است. این دوگانگی منجر به بروز مشکلات عمده‌ای شده و ریشه ضعف در بازرسی‌هاست. هر چه زودتر باید در این زمینه تصمیمی گرفت که منجر به دادن مسئولیت به نهادی مشخص در زمینه بهداشت کار شود.
گزارش: محمدجواد صابری
