نشست شبکه یاری کودکان به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان:
کرونا کودکان بیشتری را وارد چرخه کار می‌کند/ سیستم دیده‌بانی در شرایط دشوار وجود ندارد
نشست تخصصی اینستاگرامی شبکه یاری کودکان کار به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودکان امروز، ۲۲ خرداد به موضوع ریشه‌یابی و اشکال مختلف کار کودک، پیامدهای اجتماعی-اقتصادی کرونا بر کودکان به ویژه کودکان کار پرداخت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، زهرا رحیمی (مدیرعامل جمعیت امام علی-ع-) اولین سخنران نشست تخصصی اینستاگرامی شبکه یاری کودکان کار بود که به تعریف کار کودک پرداخته و گفت: کار کودک به کاری اتلاق می‌شود که باعث مشکلات جسمی برای کودک باشد و سلامتی او را به لحاظ جسمی یا روانی به خطر بیاندازد؛ مانع تحصیل کودک شود یا ساعت‌های زیادی را در شبانه‌روز از کودک بگیرد.
او ادامه داد: باید توجه داشت که برای کودکی که دو ساعت در روز به پدرش کمک می‌کند، لفظ کودک کار اتلاق نمی‌شود.
وی تصریح کرد: کار کودکان خیابان شامل کودکانی است که شیشه ماشین پاک می‌کنند؛ تکدی‌گری یا دستفروشی می‌کنند. در واقع این کودکان محل زندگی خاصی ندارند. برخی دیگر از کودکان نیز هستند که کار کارگاهی در کارگاه‌های زیرزمینی و پرخطر انجام می‌دهند یا کار خانگی و زباله‌گردی انجام می‌دهند.
مروئه وامقی (عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی) دیگر سخنران این نشست در خصوص وضعیت کودکان کار در بحران کرونا و تغییرات کرونا در وضعیت کار کودکان اظهار داشت: خوشبختانه کودکان در مقایسه با بزرگسالان آسیب‌های سلامتی کمتری در بحران کرونا دیده‌اند. مواردی از ابتلای کودکان به کرونا که در کشورهای مختلف دنیا وجود داشته، اغلب در مورد کودکانی است که آسیب پذیری‌های قبلی داشته‌اند. اما این تمام واقعیت کرونا بر زندگی کودکان نیست. آنها به شکل غیرمستقیم از مسیر تغییرات اجتماعی-اقتصادی که بر زندگی آنها واقع می‌شود، آسیب‌های جدی دیده‌اند.
او ادامه داد: این تغییرات عمدتا به دلیل اقداماتی است که دولت‌ها برای کنترل اپیدمی ازجمله قرنطینه و فاصله‌گذاری فیزیکی وضع کرده‌اند. این پیامدها ممکن است در زندگی کودکان در کوتاه مدت یا درازمدت اثرات زیادی داشته باشد.
وامقی تصریح کرد: با قرنطینه شهرها و خانواده‌ها بسیاری از مشاغل و فعالیت‌های اقتصادی تعطیل شده‌اند و این تعطیلی به صورت زنجیره‌وار بر زندگی خانواده‌ها اثر گذاشته است. بسیاری از خدماتی که خانواده‌ها و کودکان دریافت می‌کردند، به خصوص در سخت‌ترین روزهای کرونا متوقف شد و این توقف منجر به تاثیرات فراوانی در زندگی کودکان شد.
وی افزود: می‌توان از چند جنبه به تاثیرات کرونا بر زندگی کودکان پرداخت. مهم‌ترین اثر کرونا بر وضعیت اقتصادی و معیشتی خانواده‌ها بوده است. مانند بسیاری از تاثیرات اجتماعی-اقتصادی پیامدهای کرونا توزیع یکسانی ندارد. اقشار فرودست و کم درآمد به شکل نابرابری آسیب بیشتری می‌بینند. بنابراین خانواده‌هایی که وضعیت درآمدی پایینی دارند و بسیاری از کودکان کار به این خانواده‌ها تعلق دارند، آسیب درآمدی شدیدی می‌بینند.
این فعال حقوق کودک گفت: خانواده‌هایی وجود دارند که از گذشته دچار مشکلات درآمدی جدی بوده‌اند و توان دوام آوردن در شرایط سخت اقتصادی برای مدت طولانی را ندارند. از همین رو تعداد زیادی از کودکان در این مدت وارد چرخه کار شدند که پیش از ایام کرونا کار نمی‌کردند. خانواده‌ها برای کسب درآمد سعی می‌کنند کودکی که قبلا اشتغال نداشته به کار بفرستند یا وارد مشاغلی شوند که برای این دوره و کمبودهای جدی خانواده درآمد بهتری داشته باشد اما با مخاطرات بیشتری همراه است. کارهایی مثل زباله‌گردی درآمد بیشتری دارد و افزایش زباله‌گردی می‌تواند از تبعات فشار اقتصادی بر خانواده‌ها در دوره کرونا باشد. فشار اقتصادی بر جنبه‌های دیگری از زندگی خانواده‌ها نیز موثر است که دسترسی آنها به خدمات سلامت، مراقبت‌های بهداشتی ازجمله آنها است.
سیامک زند رضوی (عضو انجمن دوستداران کودک کرمان) دیگر سخنران این نشست اینستاگرامی بود که به موضوع جامعه‌شناسی مردم مدار و ارتباط آن با کار کودک پرداخته و گفت: دو نوع نگاه به کار کودک وجود دارد که یکی آن را ابدی و ازلی دانسته و دیگری کار کودک را متعلق به دوره‌ای دانسته و معتقد است که همیشه نبوده و می‌تواند از بین برود.
او ادامه داد: جامعه‌شناسی مردم مدار معتقد است اگر پیمان‌نامه حقوق کودک پذیرفته شده باید ملزومات اجرایی آن فراهم شود.بنابراین برای اجرای ماده ۳۲ که به محو کار کودکان اختصاص دارد باید سازوکار اجرایی، مددکار به تعداد کافی و حمایت‌های واقعی از خانواده‌هایشان وجود داشته باشد. تاکنون انجمن‌ها بارها خواستار اجرای پیمان‌نامه‌های حقوق کودکان بوده‌اند و سعی کرده‌اند به دولت‌ها فشار بیاورند.
پیام روشنفکر (عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی) آخرین سخنران این نشست بود که به ریشه‌های کار کودکان پرداخته و اظهار داشت: کار کودک پدیده لغزنده‌ای است و ممکن است این کودکان تجربه کارهای متفاوتی در طول زندگی خردسالی خود داشته باشند. البته کار کودکاخیابان بیش از همه به چشم می‌آید.
او ادامه داد: ریشه کار این کودکان به محله‌های زندگی آنها از محله سرچشمه و بازار گرفته تا دروازه غار و و فرحزادو ... مرتبط است. در این محله‌ها بچه‌های کار بی‌سرپرست یا بدسرپرست هستند. کار کودکان به تهران محدود نمی‌شود. زاهدان، لرستان و جاهایی که توسعه نیافتگی و بیکاری بیشتری در آن وجود داشته باشد، کار کودکان نیز بیشتر است. کار کودکان با مهاجرت از کشورهای دیگر از جمله افغانستان و پاکستان نیز مرتبط است.
وی خاطرنشان کرد: در واقع علل افزایش کار کودک روی میز برنامه‌ریزان توسعه و محیط زیست و آموزش و... است. این مسئله البته ریشه‌های تاریخی و ساختاری نیز دارد و به شکاف کار و سرمایه و شکافه‌های قومی نیز بازمی‌گردد.
روشنفکر خاطرنشان کرد: کار کودک یک پدیده جهانی است. شواهد نشان داده کشورهایی موفق بوده‌اند که با آن مواجهه اجتماعی داشته‌اند نه مواجهه جرم‌انگارانه و امنیتی و قضایی. مواجهه پدرسالارانه و خیریه‌ای واقعا موفق نبوده است. بلکه این مواجهه اجتماعی و مرتبط با سازوکارهای اجتماعی است که می‌تواند موثر باشد.
وی افزود: مواجهه‌ای موفق است که کل نگر باشد و بنابراین باید به آموزش و دیگر مسائل کودک نیز نگاه کرد. این کار فقط کار دولت‌ها نیست، گرچه مسئولیت آنها در این زمینه سنگین است. کشورهایی در مبارزه با کار کودک موفق هستند که دچار سندروم «در خودماندگی» نباشند. در خود ماندگی درون خود دولت‌ها به این معنا است که همکاری بین بخشی بین نهادهایش وجود ندارد. در واقع باید از مددکار بهزیستی تا بازرس اداره کار، بازرس بهداشت کار و ضابط قضایی باید در محو کار کودک همراه باشند. بین دولت و جامعه مدنی نیز باید همکاری‌هایی شکل بگیرد. اما آنچه امروز در عمل می‌بینیم این است که روحیه در خود ماندگی وجود دارد. گاهی اوقات حتی در بین کشورها و دولت‌ها نیز برای مبارزه با کار کودک باید همکاری لازم وجود داشته باشد تا موفقیت حاصل شود.
