دستمزد ناعادلانه و قرارداد‌های موقت انگیزه کار را پایین می‌آورند/ رواج فساد و اختلاس نیروی کار را مایوس می‌کند

 به گزارش خبرنگار ایلنا، کار مفید در ایران از جمله موضوعاتی است که در سال‌های اخیر بار‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. برخی برآورد‌ها و همچنین اظهارنظرهای کارشناسان نشان می‌دهد کار مفید در ایران در سطوحی کمتر از نیم ساعت در روز است. اردیبهشت امسال محمدحسین محمدی (کارشناس مسائل اقتصادی) میزان ساعت کار مفید در جامعه ایران را هفته‌ای ۱۱ ساعت و برای کارمندان دولت، روزی ۲۲ دقیقه برآورد کرد. برخی دیگر از کارشناسان و مسئولان می‌گویند ایرانی‌ها روزانه دو ساعت به صورت مفید کار می‌کنند. هر چند تفاوت زیادی بین ارقام اعلامی هست، اما این واقعیت قابل ردیابی است که در ایران ساعات کار مفید وضعیت خوبی ندارد. پایین بودن میزان ساعات کار مفید نشان از پایین بودن فرهنگ کار است که خود متاثر از عوامل متعددی بوده و بر مسائل متعددی تاثیر می‌گذارد.

شهریار احمدبیگی (مدیرکل امور فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) در گفتگو با ایلنا، با بیان اینکه کار یک شبکه ملی است، می‌گوید: کار همه نوع شغل و در هر سطحی را شامل می‌شود. از مسئولان دولتی گرفته تا بخش خصوصی همه در شبکه ملی کار قرار دارند. کار شامل کار جسمی ، کار فکری و همچنین تلفیق این دو با هم می‌شود.

او ادامه می‌دهد: در وهله اول لازم است تعریف درستی از کار داشته باشیم. تحلیل‌های نادرست در زمینه کار از طرف برخی افراد ناشی از نداشتن تعریف درست از کار است.  باید گفت کار برای همه است؛ کسی که سیاست‌گذار است، کسی که بودجه ریزی می‌کند، کسی که کار اجرایی می‌کند و ... همگی نیروی کار و مشمول فرهنگ کار می‌شوند. بر این اساس نمی‌توان فرهنگ کار را برای قشر خاص، افراد خاص و سطح خاصی در نظر گرفت. فرهنگ کار را برای همه مشاغل و در همه سطوح مد نظر داریم و به نظر من فرهنگ کار در مورد همه مشاغل و در مورد همه سطوح باید ارتقا داده شود. فرهنگ کار محور و مغز مقوله کار است و تاثیر مستقیمی بر بهره‌وری دارد.

وضعیت بار تکفل فرهنگی خوشایند نیست

مدیر کل امور فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره اینکه عنوان می‌شود ایرانیان به نسبت نیروی کار در سایر کشور‌ها ساعات کار مفید کمتری دارند، می‌گوید: نمی‌توان با قاطعیت تایید یا رد کرد که به دلیل جا نیفتادن فرهنگ کار، میزان مفید کار کردن در ایران پایین است. کسانی که این کیفیت را تبدیل به کمیت کرده و برای کار میزان ساعات مفید در نظر گرفته‌اند، البته میانگین را در نظر دارند، وگرنه در برخی سطوح و مشاغل شاهد فعالیت نیرویی کاری هستیم که کار مفید زیادی دارند.

او ادامه می‌دهد: ما تعبیری داریم به نام بار تکلف اقتصادی، یعنی اینکه به ازای یک نفر که کار می‌کند چند مصرف کننده وجود دارد یا اینکه یک نیروی کار چه تعدادی را تحت تکلف دارد. در کشوری که اوضاع اشتغال خوب نیست ممکن است یک نفر کار کند و تکفل پنج یا شش نفر را برعهده داشته باشد. در حوزه فرهنگ کار می‌توانیم از تعبیر بار تکلف فرهنگی استفاده کنیم.

احمدبیگی تصریح می‌کند: بار تکفل فرهنگی در واقع نشان می‌دهد چند نفر از نیروی فعال در حال کار، درست کار می‌کنند و بار تکفل فرهنگی کسانی را که درست کار نمی‌کنند، بر عهده دارند. به نظر من بار تکفل فرهنگی در حوزه کار رقم خوشایندی نیست. اگر بتوانیم معیار‌های مناسبی در این زمینه در نظر بگیریم و شاخص‌های کمی تعریف کنیم می‌توانیم برنامه‌ریزی دقیقی در زمینه ارتقای فرهنگ کار داشته باشیم.

او با بیان اینکه مولفه‌های فرهنگ کار مولفه‌های متعددی هستند، می‌گوید: مسائلی مانند خودباوری، خودداوری، خود مدیریتی، روحیه کار جمعی، وجدان کار، تعهد و مسئولیت پذیری، رعایت ایمنی در کار، انضباط کار، وقت‌شناسی، پشتکار و ... برخی از مولفه‌های فرهنگ کار هستند.

مدیر کل امور فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی  ادامه می‌دهد: در مدلی که ما در وزارت کار برای ارتقای فرهنگ کار طراحی کردیم این مساله را مدنظر داشتیم که مولفه‌های فرهنگ کار از چه مواردی تاثیر می‌گیرند و بر چه مواردی تاثیر می‌گذارند. برای مثال انگیزه نیروی کار اهمیت زیادی در فرهنگ کار دارد. این انگیزه چطور بالا و پایین می‌شود؟

او با بیان اینکه قطعا یکی از عوامل اصلی در این زمینه دستمزد است، عنوان می‌کند: دستمزد ناعادلانه و ناکافی فرهنگ کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وقتی دستمزد ناکافی و ناعادلانه باشد طبیعی است که انگیزه فرد پایین می‌آید و این چنین بسیاری از مولفه‌های فرهنگ کار نظیر مسئولیت‌پذیری، نظم، خلاقیت و ... تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند. حتی فرهنگ کار از مسائل سیاسی و اجتماعی و همچنین امیدی که در جامعه وجود دارد، تاثیر می‌پذیرد.

احمدبیگی می‌گوید: سوال دیگری که مطرح است این است که این فرهنگ کار که از عوامل مختلف تاثیر می‌پذیرد بر چه مواردی تاثیر می‌گذارد. بر فرض مثال می‌گوییم فساد مالی و اختلاس بر فرهنگ کار تاثیر می‌گذارد. این تاثیرگذاری باعث چه می‌شود؟ وقتی فساد اقتصادی رواج پیدا می‌کند، نیروی کار می‌گوید چرا من باید ساعت‌ها برای دستمزدی کم کار کنم، اما یک نفر با اختلاس مبالغ هنگفتی را به جیب بزند؟ کاهش انگیز کار روی کیفیت کالا و خدماتی که ارائه می‌شود تاثیر می‌گذارد. مثلا اگر باید برای تولید یک کالای با کیفیت باید ۱۰ دقیقه زمان گذاشته شود، وقتی انگیزه کار وجود ندارد ممکن است کارگر ۹ دقیقه زمان صرف کند و این چنین کیفیت کالا کاهش می‌یابد.

قرارداد موقت انگیزه کارگر را کاهش می‌دهد

او درباره اینکه در سال‌های اخیر شاهد رواج قرارداد‌های موقت و سفید امضا در بازار کار ایران بوده‌ایم. این قرار‌داد‌ها چه تاثیری بر فرهنگ کار دارند؟ می‌گوید: بحث قرارداد‌های موقت که تعداد آنها در سال‌های اخیر زیاد شده است تاثیر زیادی بر فرهنگ کار، کاهش انگیزه کاری و کیفیت تولیدات دارد. با بستن قرارداد کار نوعی امنیت شغلی برای فرد ایجاد می‌شود. اگر قرارداد‌های منعقد شده با قانون کار منافات داشته باشد،این مساله بر تعهد، انگیزه و روحیه کار تاثیر می‌گذارد.

مدیرکل امور فرهنگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همچنین عنوان می‌کند: در وزارت کار تاکید زیادی روی ارتقای فرهنگ کار هست و شخص وزیر تاکید دارد که در این زمینه از تمامی ابزار‌ها مانند هنر، رسانه، آموزش و پژوهش و ... بهره گرفته شود. ما باید با اجرای برنامه‌های واقعی، کاربردی و شدنی فرهنگ کار را ارتقا دهیم.

او با اشاره به اینکه در تاریخ و فرهنگ ما گرایشاتی به تقدیر گرایی وجود داشته است، می‌گوید:. این تقدیرگرایی جلوی تلاش و تکاپو را می‌گیرد. می‌توان از آموزه‌های دینی و ملی استفاده کرد و کار‌های فرهنگی در حوزه کار صورت داد و تلاش را جایگزین تقدیر‌گرایی کرد.

احمدبیگی با بیان اینکه یکی دیگر از مواردی که در سطح کلان فرهنگ کار را تحت تاثیر قرارداد است، اقتصاد نفت محور است، تصریح می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد تلاش نیروی کار در اغلب کشور‌های نفت‌خیز کمتر از سایرین بوده و این موضوع فرهنگ کار را تحت تاثیر قرار داده است. باید با شناخت این موضوعات برنامه‌ریزی درست و دقیقی در زمینه ارتقای فرهنگ کار داشت.

او با اشاره به اینکه آموزش تاثیر زیادی بر ارتقای فرهنگ کار می‌گذارد، می‌گوید: بر همین اساس ما آموزش فرهنگ کار را از مهدکودک تا مدرسه و از مدرسه تا دانشگاه مدنظر داریم. در این زمینه تفاهم‌نامه‌هایی با سازمان‌های مربوطه از جمله سازمان بهزیستی بسته شده است و تلاش ما این است که این تفاهم‌نامه‌ها فقط چیز‌هایی روی کاغذ نباشند و عملیاتی شوند.