ایلنا بررسی می‌کند؛
بلاتکلیفی کارگران مشاغل پروژه‌ای/ مزایای شغلی کارگران پروژه‌ای مثل سایر کارگران است
امنیت شغلی نیروی کار در ایران بسیار پایین است، اما در این میان کارگران مشاغل پروژه‌ای از امنیت شغلی کمتری هم برخوردار هستند، آنقدر که می‌توان گفت در بسیاری موارد دست این کارگران به هیچ جا بند نیست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، آیین‌نامه ساماندهی شغلی کارگران پروژه‌ای همچنان بلاتکلیف است و معلوم نیست چه زمانی قرار است مصوبات کمیسیون اجتماعی دولت درباره امنیت شغلی کارگران پروژه‌ای به تصویب هیات وزیران برسد.
ماده ۷ قانون کار شرایط قرارداد برای مشاغل موقت و دائمی را توضیح داده است. در تبصره یک این ماده آمده است: «حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آنها جنبه غیرمستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.» با این وجود، همچنان اجرای این بند از قانون مغفول مانده است. آخرین اظهارات در این باره مربوط به آذر امسال است. ۲۳ آذر امسال مدیرکل روابط کار و جبران خدمت وزارت کار گفت: آیین نامه امنیت شغلی کارگران مشاغل غیرمستمر در کمیسیون اجتماعی دولت به تصویب رسیده و در نوبت بررسی در هیات دولت قرار دارد.
یک کارگر پروژه‌ای مشمول حداقل حقوق، سختی کار، اضافه کار، بیمه، سنوات و خلاصه هر چیزی است که در قانون برای کارگران در نظر گرفته شده است. بحث اساسی در مورد کارگران پروژه‌ای این است که باید نظارت کرد تا این حقوق آنها تضییع نشود
کوروش یزدان عنوان کرد: با تصویب آیین‌نامه امنیت شغلی در مشاغل غیرمستمر، قرارداد کار کارگرانی که به صورت متوالی یا متناوب در این دسته از مشاغل حضور دارند، پس از گذشت سه سال از تاریخ ایجاد آن کار، دائمی محسوب خواهد شد و کارگران باید تا اتمام کار در پروژه حضور داشته باشند، بنابراین کارفرمایان و پیمانکاران نمی‌توانند بعد از سه سال و قبل از پایان پروژه، بدون دلیل موجه نسبت به اخراج کارگر اقدام کند.
وضعیت نابسامان قرارداد‌های کار
وضعیت قرارداد‌های کار در ایران نابسامان است؛ اکثر فعالان کارگری، نمایندگان مجلس و حتی مسئولان دولتی به این واقعیت اذعان دارند. با وجود صراحت قانون درباره قرارداد‌های کار در ایران و تاکید بر اینکه نمی‌توان برای مشاغل با ماهیت مستمر، قرارداد موقت بست، بیش از ۹۰ درصد قرارداد‌های منعقد شده بین کارگران و کافرمایان موقت، کوتاه‌مدت و حتی سفید امضاست. در شرایطی که قرارداد موقت برای مشاغل مستمر بسته می‌شود، وضعیت کارگران مشاغل پروژه‌ای بسیار بدتر است. مشاغل پروژه‌ای مشاغل موقتی هستند، اما این موقتی بودن به معنای آن نیست که یک کارگر شاغل در این مشاغل هر چند سال که کار کند، بازهم موقت باشد، بلکه تمهیداتی برای امنیت شغلی این افراد اندیشیده شده است. با این همه، وقتی از اجرای تبصره یک ماده ۷ قانون کار حرف می‌زنیم، باید توجه داشته باشیم که با اجرای این تبصره تنها بخشی از مشکلات کارگران مشاغل پروژه‌ای حل می‌شود. مشکلاتی که در روابط کار وجود دارد، مشکلاتی پیچیده‌تر و عمیق‌تر و نتیجه سال‌ها عدم اجرای قانون است.
کارگران پروژه‌ای باید از همه مزایای قانون کار برخوردار باشند
گشواد منشی‌زاده (کارشناس روابط کار) در گفتگو با ایلنا می‌گوید: هر چند قانون کار اشکالاتی دارد و باید آنها را رفع کرد، اما مساله مهم این است که بسیاری از مواد و تبصره‌های همین قانون هم اجرا نمی‌شود. گاهی صحبت‌هایی مبنی بر اجرای ماده یا تبصره‌ای می‌شود، درحالی‌که به نظر می‌رسد مشکلات حوزه کار فراتر از این باشد و به صورت بنیادی باید مشکل قرارداد‌های دائمی و موقت رفع شود.
او ادامه می‌دهد: بر اساس قانون نمی‌توان برای شغل دائمی قرارداد موقت بست. مشکل اصلی این است که ما با انبوهی قرارداد موقت سر و کار داریم که برای کارهایی که ماهیت دائمی دارند، بسته شده است.
این کارشناس روابط کار با تاکید بر اصلاح قرارداد‌های حوزه کار، می‌گوید: کار دائمی و کار موقت مشخص است و قانون هم در این باره صراحت دارد، اما قانون اجرا نمی‌شود. در مورد مشاغل پروژه‌ای پذیرفته شده است که افراد شغل موقتی دارند، اما وقتی از شغل موقت حرف می‌زنیم به معنای آن نیست که قرار است حقوق و مزایایی که قانون کار برای کارگران در نظر گرفته شده به کارگران مشاغل پروژه‌ای داده نشود.
او ادامه می‌دهد: کارفرمایان با نیروی کار قرارداد موقت می‌بندند، چون چنین کاری به نفع آنهاست. انگار این به رویکردی قالب تبدیل شده که قرارداد موقت بسته شود تا حقوق و مزایا پرداخته نشود و وقتی چنین ذهنیتی هست فکر می‌کنند به کارگر پروژه‌ای نباید حقوق و مزایا داد.
منشی‌زاده با بیان اینکه در قانون استثنایی برای کارگران وجود ندارد، تاکید می‌کند: یک کارگر پروژه‌ای مشمول حداقل حقوق، سختی کار، اضافه کار، بیمه، سنوات و خلاصه هر چیزی است که در قانون برای کارگران در نظر گرفته شده است. بحث اساسی در مورد کارگران پروژه‌ای این است که باید نظارت کرد تا این حقوق آنها تضییع نشود.
او در رابطه با تبصره ماده ۷ قانون کار می‌گوید: در این تبصره در واقع تمهیداتی برای امنیت شغلی کارگران پروژه‌ای اندیشیده شده است. تاکید این تبصره بر این است که اگر فردی سه سال در پروژه‌ای کار کند، کارفرما حق اخراج او را تا پایان پروژه ندارد. این کار مثبتی است، اما واقعیت این است که شمار کار‌های پروژه‌ای که بیش از سه سال طول می‌کشد آنقدر‌ها زیاد نیست و اجرای این تبصره باعث حمایت از تعداد کمی از کارگران پروژه‌ای می‌شود.
با تصویب آیین‌نامه امنیت شغلی در مشاغل غیرمستمر، قرارداد کار کارگرانی که به صورت متوالی یا متناوب در این دسته از مشاغل حضور دارند، پس از گذشت سه سال از تاریخ ایجاد آن کار، دائمی محسوب خواهد شد و کارگران باید تا اتمام کار در پروژه حضور داشته باشند، بنابراین کارفرمایان و پیمانکاران نمی‌توانند بعد از سه سال و قبل از پایان پروژه، بدون دلیل موجه نسبت به اخراج کارگر اقدام کند
این کارشناس روابط کار بر این نکته تاکید دارد که نباید در حقوق و مزایای کاری استثنایی بین کارگران قائل شد، چه این افراد موقت باشند، چه ثابت، چه ساعتی کار کنند، روزمزدی باشند و چه به هر شکل دیگری فعالیت کنند.
افزایش چشمگیر مشاغل پروژه‌ای
در سال‌های اخیر به موازات تبلیغ برون‌سپاری و سپردن امور به بخش خصوصی، بازار مشاغل پروژه‌ای هم داغ شده است. قبلا زمانی که تعبیر مشاغل پروژه‌ای را می‌شنیدیم یاد ساخت و ساز‌های کلانی می‌افتادیم که پیمانکارانی مسئولیت آن را می‌پذیرفتند. پروژه‌هایی در حوزه راهسازی، شهرسازی و ... جزء مشاغل پروژه‌ای هستند و کارگرانی که برای اجرای این پروژه‌ها به استخدام کارفرمایان درمی‌آید، می‌دانند که قرار است برای مدتی کاری را انجام دهند و بعد از آن باید دنبال کار دیگری بگردند. در رابطه با مشاغل پروژه‌ای تغییراتی اتفاق افتاده و پیچیدگی‌هایی به وجود آمده است که اگر بناست وضعیت کارگران این مشاغل را بهبود ببخشیم باید به این موارد توجه داشته باشیم. یکی از مهم‌ترین مسائل و پیچیدگی‌ها این است که مشاغل پروژه‌ای در ایران افزایش چشمگیری داشته‌اند. حالا بسیاری از سازمان‌ها و نهاد‌ها کار‌های مختلف خود چه کوچک و چه بزرگ را به صورت پروژه‌ای تعریف کرده و آن را به پیمانکاران مختلف می‌سپارند. نباید این برون‌سپاری‌ها به گونه‌ای باشد که تقویت‌کننده تبدیل مشاغل دائمی به مشاغل موقت باشند. برخی شغل‌ها ماهیتا دائمی هستند و نباید با این بهانه که موقتا انجام آنها به کسی سپرده می‌شود با کارگران قرارداد‌های موقت بسته شود. نکته مهم دیگر در رابطه با مشاغل پروژه‌ای این است که به رغم اینکه پیمانکاران مرتبا پروژه می‌گیرند و کارگران را با مشاغلی معین از پروژه‌ای به پروژه دیگر می‌برند، اما قرارداد‌ها همچنان موقت است. هر چند اجرای تبصره یک ماده هفت قانون کار می‌تواند به امنیت شغلی کارگران مشاغل پروژه‌ای کمک کند، اما باید توجه داشت که با اجرای این تبصره تنها از حقوق بخشی از کارگران مشاغل پروژه‌ای حمایت می‌شود. مشکلات ریز و درشت کارگران مشاغل پروژه‌ای باید ما را به این اتفاق نظر برساند که این کارگران در بخش‌های مختلف نیازمند حمایت‌های اساسی هستند. بسیاری از این کارگران بیمه ندارند، حقوق‌شان با تاخیر پرداخت می‌شود و کارفرمایان سنوات آنها را نمی‌پردازند. انتقادی که فعالان کارگری مطرح می‌کنند این است که نظارت‌ها بر بازار کار بسیار ضعیف است و این زمینه سوءاستفاده را فراهم کرده است. در مورد مشاغل پروژه‌ای این نظارت‌ها حتی ضعیف‌تر هم هست، آنقدر که در بسیاری موارد دست کارگران به هیچ جا بند نیست.
