مفاد هشت‌گانه‌ای که سازمان نظام پرستاری را به خدمت پزشکان درمی‌آورد

به گزارش خبرنگار ایلنا، گفته می‌شود سازمان نظام پرستاری؛ تشکلی که از سوی وزارت بهداشت و درمان و مجلس شورای اسلامی به عنوان سازمان صنفی پرستاران به رسمیت شناخته می‌‌شود، ویژگی‌های جامع یک تشکل مستقل را دارا نیست. منتقدان این سازمان معتقدند قانون نظام پرستاری که مشتمل بر ۲۸ ماده است و اساسنامه آن در آذر ماه سال ۸۰ نوشته شده، در خصوص امکانات عزل و نصب نمایندگان صنفی، نظارت و بررسی صلاحیت آنان نیازمند بررسی و واکاوی است.

شانس پیروزی در انتخابات برای نفع خواص

از نقدهایی که بر این سازمان وارد می‌آید یکی این است که؛ اگر یک فعال صنفی بر خلاف شعارهای انتخاباتی‌اش عمل کند، امکانی برای حذف، کنترل و نظارت بر او وجود ندارد؛ بنابراین بیان وعده‌های توخالی در بین کاندیداهای انتخابات نظام پرستاری بسیار و فعالیت‌های صنفی برای کسب امتیازات در راستای منافع پرستاران محدود است. این سازمان شامل ۱۴۹ عضو هیئت مدیره در استان‌های مختلف است که هیئت مدیره هر منطقه ۹ نماینده دارد. از دیرباز دو ائتلاف شامل ائتلاف کشوری پرستاران عدالتخواه و ائتلاف هویت رفاه و همدلی در انتخابات این سازمان تنها گروه‌هایی بوده‌اند که شانس پیروزی در انتخابات را داشته‌اند. افراد مستقل یا طیف‌های دیگر یا امکان عبور از سد بررسی صلاحیت‌ها را نداشته‌اند و یا به علت شانس بالای رای‌آوری لیست‌ها، کاندیداتوری به صورت فردی شانس چندانی ندارد. با این وجود و به‌رغم کاهش مشارکت پرستاران در انتخابات سازمان نظام پرستاری همچنان هیچ تغییری در ساختار این تشکل در دستور کار قرار نمی‌گیرد.

سیستم نظارتی معیوب

دیگر نقدی که به این ساختار وارد است اینکه؛ سیستم نظارت جامعه پرستاری بر رده‌های بالاتر سازمان نظام پرستاری قوی نیست. شورای عالی نظام پرستاری دارای یک رئیس، دونایب رئیس، یک دبیر است که از بین اعضای شورا با رای اکثریت نسبی برای مدت دو سال انتخاب می‌شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است. شورای عالی بالاترین قدرت را در این تشکل داراست. حق سوال و بازرسی از رئیس و نواب رئیس برای این شورا تعریف شده است. در برخی دوره‌ها یک ائتلاف اکثریت کرسی‌های شورای عالی را برده است و انتقادات ائتلاف رقیب نیز شانسی برای رسیدن به مرحله بازرسی نداشته است. تشکل‌هایی که کار بازرسی و نظارت را به دشوارترین شکل به اجرا می‌رسانند، نمی‌توانند تشکل‌های صنفی مستقلی باشند.

معیار تشکل مستقل سهولت در عزل نمایندگان است

مهم‌ترین نشانه استقلال یک تشکل صنفی را باید در شیوه‌های عزل فعالانش جست‌وجو کرد. هر چه اعضای جامعه هدف یک تشکل صنفی سهل‌تر بتواند نمایندگان انتخابی مستقیم وغیرمستقیم را از سوی قاعده هرم تشکل عزل کنند، تشکل موفق‌تری دارند. عزل رئیس هیئت مدیره سازمان نظام پرستاری هر یک از شهرستانها طبق ماده ۹ و ۱۴ قانون در حوزه اختیارات رئیس کل است.

طبق ماده ۶، رئیس کل سازمان نظام پرستاری با رای اکثریت مطلق اعضا به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود. از این رو امکان عزل وی در این زمان عملاً وجود ندارد یا به سختی وجود دارد. در واقع طبق تبصره ماده ۶ قانون نظام پرستاری، نحوه رسیدگی به استعفا و یا استیضاح رئیس کل سازمان با درخواست حداقل هفت نفر از اعضا شورای عالی قابل طرح است و تابع آیین‌نامه داخلی شورا خواهد بود.

 اجازه حضور وزیر بهداشت در جلسات داخلی شورای عالی

شورای عالی نظام پرستاری، ۲۵ عضو اصلی و ۵ عضو علی‌البدل دارد. که ۵ نفر از این تعدا انتصابی هستند و عملاً نمی‌توان آنها را نمایندگان مستقل دانست. ضمناً حضور نمایندگان انتصابی به علت قدرت نهادهای منصوب‌کننده در اخراج پرستاران از واحدهایی که در آن اشتغال دارند، شرایط را برای نمایندگان واقعی سخت می‌کند. طبق بند ب ماده ۵ قانون نظام پرستاری؛ یک نفر نماینده به معرفی کمیسیون بهداشت و درمان و انتخاب مجلس شورای اسلامی( به عنوان ناظر) و دو نفر پرستار به انتخاب وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، یک نفر پرستار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به انتخاب ستاد فرماندهی کل قوا و نماینده‎ای به معرفی سازمان پزشکی قانونی کشور.

در عین حال طبق تبصره ۴؛ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونین ایشان و هم‎چنین مدیرکل پرستاری وزراتخانه می‌توانند در جلسات شورای ‎عالی بدون حق رای  شرکت و اظهار نظر کنند. همین بند یکی از مواردی ست که امکان عمل مستقل نمایندگان شورای عالی نظام پرستاری را می‌گیرد.

بررسی صلاحیت‌ها بدون نمایندگان پرستاران

ماده ۱۹ برای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات سازمان نظام پرستاری تاکید دارد که وظیفه بررسی نهایی صلاحیت نامزدهای عضویت در هیات مدیره نظام پرستاری شهرستان‎ها و شورای عالی را دارند. این درحالی است که امکان اعمال نظرات سلیقه‌ای و ضدپرستاری از سوی این شورا بر انتخابات را فراهم می‌کند. عمده قدرت تشکل را باید در این بخش از تشکل جست؛ چون آنها می‌توانند تصمیم بگیرند که چه کسانی وارد فعالیت صنفی و نمایندگی پرستاران نشوند. هیئت مرکزی نظارت ضمنا طبق همین ماده مسئولیت رسیدگی به شکایات و اعتراضات کتبی افراد در مورد تایید صلاحیت نامزدهای عضویت در هیات‌های مدیره نظام پرستاری تجدید نظر در آن‌ها را نیز دارد.

در عین حال طبق ماده ۲۵؛ وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول برگزاری انتخابات هیات مدیر شهرستان‌ها و اعضای انتخابی شورای عالی از طریق هیات‌های اجرایی انتخابات با رعایت مواد این قانون خواهدبود.

ترکیب هیئت مرکزی نظارت طبق ماده ۱۸ شامل دو نفر به انتخاب وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دونفر نماینده به عنوان ناظر با معرفی کمیسیون بهداشت و درمان وانتخاب مجلس شورای اسلامی، یک نفر نماینده وزارت کشور، یک نفر نماینده  دادستان کل کشور به عنوان ناظر و دونفر نماینده سازمان نظام پزشکی است. حتی نام یک نماینده به انتخاب پرستاران در ترکیب نهادی که صلاحیت کاندیداهای انتخاباتی تشکل پرستاران را بررسی می‌کند، دیده نمی‌شود.

سازمان نظام پرستاری از شوراهای اسلامی کار غیرمستقل‌تر است

این درحالی است که حتی شوراهای اسلامی کار نیز تا این حد راه نظرات پرستاران در هیئت بررسی صلاحیت را نگرفته است. اگرچه کل این گزینش مورد انتقاد قرار دارد. هیئت تعیین صلاحیت شوراهای اسلامی کار از ترکیب ۳ نفر، نماینده اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نماینده وزارتخانه مربوطه و نماینده کارکنان (در صورتجلسه مجمع عمومی و بر اساس انتخابات تعیین شده است) به منظور بررسی صلاحیت کاندیداهای عضویت در شورای اسلامی کار تشکیل می شود.

اما آنچه غیرمستقل بودن یک تشکل صنفی را به اثبات می‌رساند، عملکرد آن است. شاید کمتر قشری وجود داشته باشد که قانونی مصوب داشته باشد که بعد از ۱۳ سال اجرا نشده باشد. مسعود مجرد (عضو هیئت مدیره نظام پرستاری شهرستان ارومیه) می‌گوید: نمایندگان فعلی صحبت و عملی از مهم‌ترین مطالبه پرستاری یعنی اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری با مسئولان عالی نظام پرستاری نمی‌کنند.

وی می‌افزاید: رئیس کل فعلی سازمان نظام پرستاری از همان ابتدای شروع به کار و بازگشت از کرسی نمایندگی وزارت بهداشت بر کرسی نمایندگی پرستاران، سه موضوع را به عنوان اولویت‌های پیگیری و برنامه سازمان در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها اعلام کرد. اولین موضوع حذف نظام پرداختی قاصدک بود. جالب اینجاست که طرح پرداختی مبتنی بر عملکرد یا همان قاصدک در زمان حضور ایشان در معاونت پرستاری وزارت بهداشت طراحی و با تبلیغات شهر به شهر ایشان در تبلیغات قبل از انتخابات دوره چهارم نظام پرستاری با وجود ابهامات فراوان اجرایی شد.

عدول از وعده‌های انتخاباتی؟

به گفته مجرد ریاست سازمان نظام پرستاری فعلی که پیشتر سابقه فعالیت در معاونت بهداشت و درمان را داشته است، در زمان شروع اجرای طرح از مدافعان طرح قاصدک بوده است. او ادامه می‌دهد: آن زمان آقای میرزابیگی، معاونت پرستاری وزارت بهداشت و درمان وقت در تبلیغات خود برای اجرای این طرح اشاره می‌کرد که طرح قاصدک باعث برقراری عدالت در نظام سلامت خواهد شد و مقدمه‌ای بر اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری است. آن زمان ما شاهد بودیم که وقتی آقای میرزابیگی به ارومیه آمد همین جملات را خطاب به پرستاران بیان کرد. اکنون بعد از حدود ۵ سال از اجرای این طرح و مشخص شدن ایرادات فراوان و مغایر بودن آن با قانون ارتقای بهره‌وری؛ حذف قاصدک در دستور کار قرار گرفته است و آقای میرزا بیگی این خبر را اعلام کرد.

طبق اظهارات عضو هیئت مدیره نظام پرستاری شهرستان ارومیه؛ همچنین علیرغم اینکه واگذاری صلاحیت حرفه‌ای به سازمان نظام پرستاری مورد موافقت وزیر بهداشت قرار گرفته بود، برخی از اعضای نظام پرستاری در این دوره مانع از اجرای این اتفاق شدند.

البته همه پرستاران نیز در سازمان نظام پرستاری عضویت ندارند. این درحالی‌ست که یک تشکل صنفی اساساً باید همه جامعه هدف را عضو خود بداند. درحالیکه در بند ۲۱ این ماده پرستارانی انتخاب می‌کنند که کارت عضویت دارند که اصلاً قابل توجیه نیست.

ریشه مشکل اینجاست که پرستاران خودشان قوانین تشکیلاتی خودشان را ننوشته و تصویب نکرده‌اند. این قانون از سوی مجلس شورای اسلامی مصوب شده است؛ درحالی که مدت‌هاست پرستاران از رویه پزشک‌سالار وزارت بهداشت و درمان، کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گله داشته‌اند. تشکل صنفی باید نماینده تصمیمات جمع پرستاران باشد اما در این مورد نمایندگان بعد از انتخابات این اختیار را دارند که حتی برخلاف شعارهای انتخاباتی‌شان عمل کنند. نمایندگان صنفی دیگر به رای و نظر پرستاران ارجاعی ندارند. اختیار تام دارند و حتی سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی طبق نظرات و سلایق خودشان تنظیم می‌کنند. واقعیت ماجرا این است که پرستاران تشکل صنفی ندارند.

گزارش: مریم وحیدیان