ایلنا گزارش می‌دهد؛
از شهدای پلاسکو تا مردانِ آتش در خیابان‌های تهران
بعد از گذشت یک سال از تصویب، نه تنها آتش‌نشانان کارمند نتوانسته‌اند براساس ماده ۸۴ قانون برنامه ششم از بازنشستگی پیش از موعد بهره‌مند شوند بلکه اظهارات اخیر مسئولان نشان می‌دهد که تب و تاب پلاسکو فروکش کرده و شهامت‌ها و فداکاری‌های آتش‌نشانانی که بی‌محابا به دل آتش و خطر زدند، پاک از یادها رفته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «سختی کار» آتش‌نشانان، بحثی‌ست که بسیار قبل‌تر از فروپاشی و انفجار ساختمان پلاسکو در دی ماه ۹۵، مطرح شد. آتش‌نشانان که در دو گروه کارگری (بیمه تامین اجتماعی) و کارمندی (بیمه صندوق شهرداری) مشغول به کار هستند، بسیار قبل‌تر از انفجار پلاسکو، خواستار بهره‌مندی از مزایای بازنشستگی پیش از موعد و استفاده از آیین‌نامه مشاغل سخت و زیان‌آور بودند اما تنها بعد از این حادثه دلخراش بود که شغلِ پرخطرِ «آتش‌نشانی» به صدر اخبار آمد و از بلندگوهای مختلف در مورد ضرورت توجه به دشواری این شغل صحبت شد. از شهید خدمت محسوب شدن شهدای آتش‌نشان تا پیگیری کار بازنشستگی پیش از موعد آتش‌نشان‌ها، همگی مواردی بودند که به مولفه‌های ساختاری گفتمانی تبدیل شدند که با محوریتِ «حادثه‌ی پلاسکو» در رسانه‌های جمعی شکل گرفت.
در نهایت، در آخرین روز از دی ماه ۹۷، شورای حفاظت فنی به ریاست وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی مقرر کرد که مشاغل عملیاتی آتش‌نشانی به ۱۳ گروه شغلی گروه «ب» مشاغل سخت و زیان‌آور اضافه شود.
در مصوبه‌ی آن روز قید شد که با توجه به اینکه مشاغل عملیاتی مانند آتش نشانی، ماهیت سخت و زیان‌آور دارند، با تمهیدات کارفرما امکان خروج آنها از قانون سخت و زیان‌آور وجود ندارد.
قانون چه می‌گوید؟
در همان زمان، علی مظفری، مدیرکل بازرسی کار وزارت کار با بیان اینکه سخت و زیان‌آور شدن مشاغل آتش‌نشانی در راستای اجرای ماده ۸۴ قانون برنامه ششم توسعه در دستور کار شورای عالی حفاظت فنی قرار گرفت، ادامه داد: بر اساس ماده ۸۴ قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف است مشاغل آتش نشانی و پرتوکاری اشعه را جزء مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب کند.
وی تاکید کرد: بخشی از آتش‌نشانان تابع قانون کار هستند که باید به تبعیت از این قانون مشمول سخت و زیان‌آوری شوند اما برخی از آتش‌نشانان خارج از قانون کار هستند که باید از طریق سازمان برنامه و بودجه مشمول ماده ۸۴ قانون برنامه ششم شوند.
در واقع براساس گفته‌های مدیرکل بازرسی کار وزارت کار، آتش‌نشانانِ خارج از قانون کار یا همان آتش‌نشانان کارمندی نیز بایستی از طریق سازمان برنامه و بودجه، مشمول ماده ۸۴ قانون برنامه ششم یا همان بازنشستگی پیش از موعد به دلیل سخت و زیان‌آور بودنِ ماهیت شغلی شوند.
براساس آیین‌نامه‌ها و قوانینِ موجود، مشاغل پرخطر یا سخت و زیان‌آور بر دو دسته هستند، یا ماهیتی پرخطر هستند یا محیطی. شغل آتش‌نشانی، شغلی‌ست که «ماهیتاً» پرخطر و لاجرم سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود؛ بنابراین براساس ماهیت این شغل و همچنین براساس گفته‌های مدیرکل وقت بازرسی کار وزارت کار، «به هیچ وجه» امکان خروج آتش‌نشانان – بدون توجه به نوع قرارداد و بیمه- از لیست مشاغل سخت و زیان‌آور وجود ندارد.
اکنون نزدیک به یک سال از تصویب سخت و زیان‌آور بودنِ شغل آتش‌نشانان و قرار گرفتن آنها در زمره‌ی گروه «ب» مشاغل سخت و زیان‌آور گذشته است؛ در مورد آتش‌نشانان کارگری، کجدار و مریز و بعد از رفت و برگشت‌های مکرر به شعب تامین اجتماعی، این مصوبه اجرایی شده است و این دسته از آتش‌نشانان توانسته‌اند از مزایای بازنشستگی پیش از موعد استفاده کنند اما در مورد کارمندان، اوضاع به این خوبی پیش نرفته است.
درواقع بعد از گذشت یک سال از تصویب، نه تنها آتش‌نشانان کارمندی نتوانسته‌اند براساس ماده ۸۴ قانون برنامه ششم از بازنشستگی پیش از موعد بهره‌مند شوند بلکه اظهارات اخیر مسئولان نشان می‌دهد که تب و تاب پلاسکو فروکش کرده و شهامت‌ها و فداکاری‌های آتش‌نشانانی که بی‌محابا به دل آتش و خطر زدند، پاک از یادها رفته است.
شورای شهر تهران چه می‌گوید؟
سیزدهم آذر ماه، رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران گفت: آتش نشانان «باید» ضوابط بیمه‌ای را بپذیرند.
زهرا صدراعظم نوری در پاسخ به این سوال که چرا سختی کار به آتش‌نشانان تهرانی تعلق نمی‌گیرد، گفت: هر دستگاه بیمه‌کننده‌ای، شرایط و ضوابط خاص خود را دارد و افرادی که در دستگاه‌ها اشتغال دارند، این شرایط را پذیرفته‌اند.
وی افزود:عده‌ای در سطح کشور استخدام کشوری و عده‌ای دیگر تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند و هرکدام شرایط خاص خود را دارند. در این میان، افرادی تحت پوشش سازمان خاص مانند شهرداری هستند. سازمان آتش‌نشانی تحت پوشش شهرداری تهران قرار دارد و نمی‌توان انتظار داشت بر اساس ضوابط سایر دستگاه‌ها عمل کند؛ بنابراین بیمه آتش‌نشانان تهرانی، بیمه شهرداری بوده و شرایط آن مشخص است.
وی در پاسخ به این سوال که آتش‌نشانان تهرانی به این وضعیت شکایت دارند و درخواست تجدیدنظر درباره شرایط سختی کار دارند، گفت: آتش‌نشانان تهرانی از مزایای بیمه شهرداری استفاده می‌کنند و نمی‌توان انتظار داشت تمام مقررات مورد پسند افراد باشد. اگر ضوابط یک دستگاه را پذیرفتید و در آن مشغول به کار شدید، نباید انتظار داشته باشید تغییری ایجاد شود.
اظهاراتِ این عضو شورای شهر، یا نشان از بی‌اطلاعی از قانون و مصوبات دارد یا نشان‌دهنده این است که شهرداری تهران قرار نیست پای هزینه‌های بازنشستگی پیش از موعدِ بخش زیادی از آتش‌نشانان خود بایستد!
در شرایطی که براساس تصویب شورای حفاظت فنی، «همه‌ی آتش‌نشانان» باید از مزایای سختی کار بهره‌مند شوند، عضو شورای شهر تهران از «پسند افراد» صحبت می‌کند؛ درحالیکه آنچه آتش‌نشان‌ها می‌خواهند فقط اجرای قانون است. کما اینکه همه‌ی ضوابط و قواعد استخدام و روابط کار، پذیرفتنی نیست و اگر قرار بود هر کس، هر جا کار می‌کند همه ضوابط را دربست بپذیرد و برای تغییر، مطالبه‌گری نکند، هنوز باید کارگران جهان، همگی هفته‌ای هفت روز و روزی دوازده ساعت کار می‌کردند و بیمه هم نداشتند!
فعالان صنفی چه می‌گویند؟
همه اینها در حالیست که برای آتش‌نشانان تهرانی، مطالبه، تغییر ضوابط و قانون نیست بلکه آنها فقط اجرای قانون را می‌خواهند. نادر مرادی (رئیس شورای اسلامی کار آتش‌نشانی تهران) در ارتباط با این اظهارات می‌گوید: عضو شورای شهر، آب پاکی را بر روی دستان آتش‌نشانان تهرانی ریخت و ما را از پیگیری از طریق شورای شهر تهران به کلی ناامید کرد.
وی با تاکید بر اینکه، صیانت از منابع انسانی جزو وظایف ذاتی هر مدیر مجموعه‌ای است، افزود: برابر قانون اساسی هر گونه تبعیض ممنوع است. چرا آتش‌نشانان کارگر باید بتوانند از مزایای سختی کار بهره‌مند شوند ولی کارمندان نه؟ آیا این، خودِ تبعیض نیست؟!
قانون کار یکسان- مزد یکسان، امروزه در ارگان‌های مختلف از زیرمجموعه‌های دولت مانند آموزش و پرورش گرفته تا نهادهای عمومی دولتی مثل شهرداری‌ها و همچنین در صنایع مادر مانند پتروشیمی‌ها رعایت نمی‌شود. در همه این ارگان‌ها، نیروی کار براساس نوع قرارداد، تفکیک و طبقه‌بندی می‌شود و هر گروه در این طبقه‌بندیِ شغلی، از دستمزد و مزایای مزدی متفاوت بهره‌مند است؛ معلم رسمی با حق‌التدریسی، کارگر قراردادی با پیمانکاری و آتش‌نشان کارگری با کارمندی، در عین یکسانی کار، بسیار تفاوت دارند؛ این دسته‌بندی مانع از ادغام عمودی نیروی کار در ساختار تولید و ایجاد حس همبستگی برای مطالبه‌گری مشترک می‌شود؛ این درحالیست که اسناد داخلی و بین‌المللی بر منع تبعیض برآمده از تفاوت‌های قومی، نژادی، جنسیتی و ... تاکید دارند.
ماده ۳۸ قانون کار می‌گوید: «برای انجام کار مساوی که در شرایط مساوی در یک کارگاه انجام می‌گیرد، باید به کارگران مرد و زن مزد مساوی پرداخت شود، تبعیض در تعیین میزان مزد بر اساس سن، جنس، نژاد، قومیت و اعتقاد سیاسی و مذهبی ممنوع است.»
بند۹ اصل سوم، بند۴ اصل ۴۳ و مفاد اصول ۱۹و۲۰ از قانون اساسی نیز به نوعی بر ممنوعیت تبعیض تاکید دارند.
الزامات بین‌المللی کار نیز هر نوع تبعیض در شرایط و پرداخت‌های شغلی را ممنوع می‌داند؛ مقاوله‌نامه شماره۱۰۰ سازمان بین‌المللی کار مصوب۱۹۵۱ میلادی تحت عنوان تساوی مزد برای کار هم‌ارزش، بر ممنوعیت تبعیض شغلی تاکید دارد؛ مقاوله‌نامه‌ای که ایران در تاریخ۲۰/۳/۵۱ بدان ملحق شده و همگان را به پرداخت دستمزد و مزایای مساوی به مرد و زن برای انجام کار مساوی فرامی‌خواند و همچنین در بند(ب) ماده(۱) مقاوله‌نامه مذکور، مزد مساوی برای کار هم‌ارزش را به مثابه مزدی تعریف می‌کند که بدون تبعیض بر اساس جنسیت تعیین شده باشد.
در این شرایط، چگونه آتش‌نشانان را براساسِ «نوع قرارداد» از هم متمایز می‌کنند و برای هرکدام، ضوابط جداگانه تعریف می‌نمایند؛ آنهم درحالیکه کار هر دو گروه دقیقاً یکسان است؟
نادر مرادی در ادامه صحبت‌هایش تاکید می‌کند: این نهایت ظلم و تبعیض است که دیگر آتش‌نشانان در تهران و شهرستانها با دریافت ۱۰ سال سنوات ارفاقی بتوانند بازنشست شوند ولی آتش‌نشانان تهرانی به واسطه داشتن صندوق رفاه شهرداری، پنج سال ارفاق دریافت نمایند؛ این تمایزگذاری، واقعاً اوجِ بی‌عدالتی‌ست.
به گفته‌ی رئیس شورای اسلامی کار آتش‌نشانی تهران، چنین نگرشی باعث دلسردی مجموعه پرسنلی زحمت‌کش سازمان آتش‌نشانی است که با عشق و روحیه فداکاری، همیشه و همه‌جا آماده گذشتن از جان خود برای خدمت به همنوع هستند.
در این میان سوال اینجاست که چرا نهاد نظارتی شهرداری – شورای شهر- به جای الزام مجموعه‌ی شهرداری به عمل به قانون و ایجاد زیرساخت‌های اجرایی، ساز مخالفت با مطالبات آتش‌نشانان را کوک کرده است و از نهادی دفع می‌کند که به نظر نمی‌رسد از نظر مالی آن‌چنان در مضیقه باشد که نتواند حق و حقوقِ همکارانِ شهدای پلاسکو را بپردازد!
گزارش: نسرین هزاره مقدم
