ایلنا بررسی می‌کند؛
کشاورزان را متهم به گرانی نکنید/ باید پرسید چرا الگوی کشت رعایت نمی‌شود؟
وقتی یک محصول کشاورزی گران می‌شود برخی انگشت اتهام را به سمت کشاورزان می‌گیرند، حال آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید یا عدم تولید یک محصول عامل اصلی نوسانات قیمتی آن نیست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، افزایش قیمت گوجه فرنگی تا ۱۵ هزار تومان برای هر کیلو اتفاقی بود که در روز‌های اخیر مورد توجه قرار گرفت. هر چند تمهیداتی برای پایین آوردن قیمت این محصول کشاورزی اندیشیده شد و قیمت پایین آمد، ولی اتفاق رخ داده نشان داد که در حوزه تولید و به ویژه توزیع محصولات کشاورزی در بر همان پاشنه سابق می‌گردد. هر از گاهی اخباری درباره گرانی یک محصول منتشر می‌شود. خیار، سیب‌زمینی، پیاز و ... گاهی مرز‌های قیمتی را می‌شکنند و بسیار گران و حتی نایاب می‌شوند. وقتی چنین اتفاقاتی می‌افتد تحلیل‌های مختلفی ارائه شده و هر کس بسته به جایگاهی که دارد توپ را در زمین دیگری می‌اندازد. جولان دلالان، تولید کم کشاورزان و عدم برنامه‌ریزی درست برای صادرات و واردات عمده دلایلی است که برای گرانی یک محصول ذکر می‌شود. این در حالی است که بخش کشاورزی به عنوان بخشی که با تامین برخی از کالا‌های اولیه در ارتباط است، بخشی مهم و استراتژیک بوده و نیازمند برنامه‌ریز دقیق و درست است. مسئولان ادعا می‌کنند که این برنامه‌ریزی را انجام می‌دهند. الگوی کشت تعبیری است که اگرچه فقط مربوط به برنامه‌ریزی برای تولید محصولات کشاورزی نیست و شامل مواردی مانند مصرف آب یا استفاده از روش‌هایی برای افزایش بهره‌وری نیز می‌شود، اما می‌تواند راهبرد اصلی برای میزان تولید یک محصول را مشخص کند. کمابیش مشخص است که نیاز داخلی برای یک محصول چقدر است و توان تولید یک محصول به چه میزان است. در بحث صادرات و واردات محصولات کشاورزی هم که ضوابط و قواعد دستوری وجود دارد. در چنین شرایطی نمی‌توان مدعی شد که نوسانات قیمتی غافلگیرکننده است. با وجود این، مسئولان در مواردی انگشت اتهام را به سمت کشاورزان گرفته و می‌گویند آنها برنامه‌های ابلاغی را رعایت نمی‌کنند.
بی‌توجهی کشاورزان به الگوی کشت
پنجم آذر حسین اصغری (مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌ای و جالیزی معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی) با بیان اینکه برنامه کشت محصولات سبزی و صیفی به تفکیک فصل در سال چهار مرتبه به سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها ارسال می‌شود، گفت: این برنامه‌ها محصول به محصول ارائه می‌شود و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها نیز این برنامه را به مراکز خدمات ابلاغ می‌کنند، اما گاهی برخی کشاورزان بدون توجه به این برنامه اقدام به کشت محصولات می‌کنند.
اینکه عنوان می‌شود کشاورزان در مواردی الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند درست است، اما باید گفت دلیل چنین اتفاقی به سیاست‌گذاری‌ها و عملکرد وزارت جهاد کشاورزی برمی‌گردد
همانطور که عنوان شد عدم رعایت الگوی کشت می‌تواند به بر هم خوردن عرضه و تقاضا در بازار محصولات کشاورزی منجر شود. الگوی کشت بر این اساس ابلاغ می‌شود که نیاز بازار به یک محصول ارزیابی شده و از کشاورزان خواسته می‌شود بر اساس این نیاز تولید کنند. با وجود این به نظر می‌رسد متهم کردن کشاورزان به عدم رعایت الگوی کشت انداختن تقصیر برخی گرانی به گردن آنها و نادیده انگاشتن دیگر عواملی است که نوسانات قیمتی را به وجود می‌آورد. بار‌ها در این باره اظهارنظر شده است که نوسانات قیمتی فقط مربوط به میزان تولید نیست. از عمده دلایلی که می‌توان برای گران شدن گاه و بیگاه یک محصول کشاورزی عنوان کرد، فعالیت مخرب دلالان است. در مواردی دیده شده دلالان که اتفاقا قدرت زیادی هم در توزیع محصولات کشاورزی و تاثیر گذاشتن بر قیمت‌ها دارند محصولی را می‌خرند، انبار می‌کنند و به وقت گرانی می‌فروشند. علاوه بر این، واردات و صادرات و سیاست‌هایی که در این زمینه اتخاذ می‌شود تاثیر زیادی بر قیمت محصولات کشاورزی دارد.
گذشته از دلایل ذکر شده، اگر بپذیریم محصولات کشاورزی گران می‌شوند چون کشاورزان الگوی کشت را رعایت نکرده‌اند، باید این سوال را مطرح کرد که چرا کشاورزان الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند؟
بازی با تولیدِ محصولات کشاورزی
قاسم سوخته‌سرایی (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان گلستان) در گفتگو با ایلنا عنوان می‌کند: اینکه عنوان می‌شود کشاورزان در مواردی الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند درست است، اما باید گفت دلیل چنین اتفاقی به سیاست‌گذاری‌ها و عملکرد وزارت جهاد کشاورزی برمی‌گردد.
او با بیان اینکه کشاورز بر اساس صرفه اقتصادی کشت می‌کند، می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی سیاست‌گذاری‌های کلی دارد و بر اساس ارزیابی‌ها و برنامه‌ریزی خود کاشت محصولاتی را تشویق می‌کند. برای مثال وقتی قرار باشد خودکفایی گندم اتفاق بیفتد کشاورزان را ترغیب به کاشت گندم می‌کند و با خرید تضمینی محصولات‌شان باعث می‌شود آنها گندم کشت کنند. این اتفاق ممکن است در مورد دانه‌های روغنی یا هر محصول دیگر هم رخ دهد. با این همه اگر وضعیت جوری باشد که کاشت محصولات مورد نظر به صرفه نباشد، مسلم است که کشاورز محصولی دیگر می‌کارد.
رئیس نظام صنفی کشاورزی استان گلستان با تاکید بر اینکه صرف ابلاغ الگوی کشت کافی نیست، بیان می‌کند: علاوه بر این میزان تولید یک محصول یکی از دلایلی است که بر قیمت تاثیر می‌گذارد. سیاست‌گذاری‌های مربوط به صادرات و واردات و همچنین فعالیت دلالان نیز بر قیمت محصولات کشاورزی تاثیر دارد و ما در این زمینه با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو هستیم.
او ادامه می‌دهد: در روز‌های اخیر قیمت هر کیلو گوجه فرنگی به بالای ۱۰ هزار تومان رسید. همین محصول در مقاطعی آنقدر ارزان بود که کشاورزان حتی حاضر به برداشت آن نبودند. ماجرا چندان ربطی به میزان تولید ندارد، بلکه عوامل دیگر باعث افزایش و کاهش قیمت می‌شود.
اگر بپذیریم محصولات کشاورزی گران می‌شوند چون کشاورزان الگوی کشت را رعایت نکرده‌اند، باید این سوال را مطرح کرد که چرا کشاورزان الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند؟
سوخته‌سرایی با بیان اینکه در مواردی شاهد هستیم در فصل برداشت محصولی واردات آن آزاد می‌شود یا وقتی کمبود هست، محصولی را صادر می‌کنند، می‌گوید: این اتفاقات بازی‌هایی است که با تولید محصولات کشاورزی می‌شود. وقتی در زمان برداشت محصولی شاهد ورود کانتینر کانتیتر از آن محصول هستیم مسلم است که قیمت می‌شکند و در مواردی حتی برداشت به صرفه نخواهد بود. یا وقتی دلالان محصولات را می‌خرند و عرضه نمی‌کنند معلوم است که قیمت آن بالا می‌رود. این بازی‌های پنهانی که وجود دارد بیش از عملکرد کشاورزان بر قیمت محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد. بر این اساس نباید کشاورزان را متهم گرانی محصولات دانست.
کشاورزان از گرانی سود می‌برند؟
آیا وقتی محصولی گران می‌شود، سود آن عاید کشاورزان می‌شود؟ نمی‌توان منکر این شد که آنها نیز در وقت گرانی محصول خود آن را گران‌تر می‌فروشند، اما عمده سود نوسانات قیمتی در مورد محصولاتی که وارد نمی‌شوند به جیب دلالان و در مورد محصولات وارداتی به جیب واردکنندگان می‌رود. این در حالی است که وقتی محصولی ارزان باشد، کشاورزان اصلا مشتری برای آن پیدا نمی‌کنند. هر ساله شاهد این هستیم که نوعی محصول خریدار ندارد و حتی برداشت نمی‌شود. اخباری درباره زیر خاک کردن سیب‌زمینی و پیاز کشت شده و همچنین روی شاخه ماندن سیب در ماه‌های اخیر منتشر شده است. شاید عنوان شود محصول کشت شده بر اساس الگوی کشت تولید نشده است. مسئولان معمولا دوست دارند این جواب ساده را بدهند که لازم نبود سیب‌زمینی یا پیاز یا هر چیز دیگر کاشته شود و جای آن کشاورزان باید فلان و بهمان محصول را کشت می‌کردند. مشکل اساسی این است که اعتماد کشاورزان خدشه‌دار شده و آنها جای اینکه به توصیه‌ها گوش کنند، خودشان بر اساس اطلاعاتی که دارند تصمیم می‌گیرند. برای مثال اکنون که گوجه فرنگی گران است ممکن است گلخانه‌داران کاشت گوجه فرنگی را در اولویت قرار داده و محصولات دیگر نکارند. از طرف دیگر دولت نیز ممکن است برای تنظیم بازار دست وارد کنندگان را باز گذاشته و صادرات این محصول را ممنوع کند. نتیجه این می‌شود که قیمت به شدت پایین می‌آید و محصول تولید شده به دلیل زیادی عرضه و داشتن رقیب خارجی خریداری ندارد. صادرات آن هم که ممنوع است و این چنین حتی برداشت آن هم به صرفه نیست. لازم است در این زمینه اعتمادسازی شده و کشاورزان از سیاست‌گذاری‌های کلی مطلع شوند. همچنین سیاست‌گذاری‌ها باید پویا و به روز باشد. به نظر می‌رسد بخشی از مشکل مربوط به تعدد نهاد‌های تصمیم‌گیرنده در قبال تنظیم بازار محصولات کشاورزی باشد که این مشکل را باید رفع کرد.
