ایلنا بررسی می‌کند؛
ایجاد اشتغال فقط با دادن زمین و وام ممکن نیست/ حمایت همه‌جانبه از اشتغال‌زایی لازم است
شکی نیست که ایجاد اشتغال با سرمایه‌گذاری ممکن است، اما چطور باید افراد را به سرمایه‌گذاری ترغیب کرد؟ تولیدکنندگان می‌گویند رفع مشکلات ساختاری تاثیر بیشتری نسبت به مواردی مانند دادن زمین مجانی یا وام ارزان دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، رشد اقتصادی اشتغال‌زا اولویت دولت است؛ این را چند روز پیش معاون اول رئیس جمهور در هفتاد و نهمین جلسه شورای عالی اشتغال اعلام کرد. اسحاق جهانگیری با اشاره به گزارش عملکرد مثبت ایجاد اشتغال در فصل بهار و تابستان، تصریح کرد: اگر رویه مثبت اشتغال‌زایی در شش ماهه دوم سال نیز استمرار پیدا کند، اشتغال‌زایی در سال ۹۸ به منزله کارنامه درخشانی در مقابله با فشارها و تحریم های ظالمانه آمریکا خواهد بود.
آمار و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد دولت توانسته از طریق اجرای طرح‌هایی در زمینه اشتغال‌زایی طی شش ماه بیش از ۸۰۰ هزار شغل ایجاد کند، حال آنکه میانگین اشتغال سالانه ایجاد شده در ۴۰ سال اخیر تنها ۳۰۰ هزار شغل ثابت بوده است. در واقع در شرایطی که کشور تحت شدید‌ترین تحریم‌ها قرار دارد، اگر اولویت بر ایجاد اشتغال و حفظ مشاغل موجود نباشد، معیشت مردم به خطر افتاده و مشکلات مختلفی به وجود می‌آید. با این وجود شرایط پیچیده است. ایجاد اشتغال تابعی از سرمایه‌گذاری است، حال آنکه عملا زمینه سرمایه‌گذاری خارجی نیست یا شرکت‌های خارجی به صورت محدود حاضر هستند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. بدتر شدن شاخص‌های کلان اقتصادی هم باعث می‌شود سرمایه‌گذاران داخلی رغبت چندانی به سرمایه‌گذاری نداشته باشند. آنها در تامین مواد اولیه برای تولید با مشکل مواجهند. همچنین در بحث فروش کالا‌های خود چه در داخل و چه در خارج مشکلاتی وجود دارد. هزینه بالای تولید ممکن است باعث شود صادرات به صرفه نباشد. اگر هم صادرات کالایی به صرفه باشد، با توجه به تحریم‌های پولی مبادله آسان نیست. در داخل نیز با پایین آمدن قدرت خرید عملا نمی‌توان امیدوار به سوددهی تولید بود. این معادله چگونه حل می‌شود؟ چطور در وضعیتی که رغبت برای سرمایه‌گذاری نیست، می‌توان شغل ایجاد کرد؟
۸۰۰ هزار شغل چگونه ایجاد شد؟
بررسی ادعای ایجاد بیش از ۸۰۰ هزار شغل در شش ماه اول امسال ما را به این نتیجه می‌رساند که عمده مشاغل ایجاد شده ناشی از تسهیلاتی است که برای ایجاد کسب و کار در نظر گرفته شده است. جهانگیری در هفتاد و نهمین جلسه شورای عالی اشتغال گفت: اگرچه اختصاص ۱.۵ میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی برای اشتغال‌زایی کاری بزرگ و پراهمیت بود، اما این ۱۸ هزار میلیارد تومان در مقابل تسهیلات عظیم بانکی، منابع مالی نهادهای عمومی غیردولتی و چندصد هزار میلیارد تومان منابع بخش خصوصی که در اقتصاد کشور در گردش است رقم چندان بزرگی نیست. بنابراین باید تلاش کنیم مدیریت کلان اقتصاد کشور به گونه‌ای باشد که بخشی از این منابع عظیم در مسیر ایجاد اشتغال پایدار هدایت شود.
سرمایه‌گذار وقتی سرمایه‌گذاری می‌کند که بازاری برای فروش محصول یا خدمت خود داشته باشد. اگر چنین بازاری وجود نداشته باشد همه چیز هم مجانی باشد کسی دست به سرمایه‌گذاری نمی‌زند
گفته‌های او به روشنی نشان می‌دهد که ایجاد شغل با تسهیلات دولتی تا حدی ممکن است و باید به فکر تامین منابع از طرق دیگر بود. باید زمینه سرمایه‌گذاری فراهم شود، اما چطور افراد در شرایط کنونی به راه‌اندازی کسب و کار ترغیب می‌شوند؟
از زمین مجانی تا وام حمایتی
حمایت از تولیدکنندگان و کسانی که کسب و کاری راه انداخته و شغل ایجاد می‌کنند پیشینه زیادی در ایران دارد. طرح‌های مختلفی در این زمینه اجرا شده و هنوز هم اجرا می‌شود. اخیرا انوشیروان محسنی بندپی (استاندارد تهران) در تشریح مصوبات کارگروه اشتغال این استان گفت: از سوی شرکت‌های تولیدکننده در حوزه غذای آماده طرحی ارائه شد که بدون دریافت تسهیلات می‌توانند در سطح استان اشتغال ۲۰۰ نفری را ایجاد کنند که مقرر شد زمین مورد نیاز این شرکت در شهرک صنعتی قرچک تعیین شود.
این نمونه‌ای از حمایت‌هاست، اما حمایت باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد تا اثربخش شود؟
جمشید عدالتیان شهریاری (فعال کارفرمایی و کارشناس مسائل اقتصادی) در گفتگو با ایلنا می‌گوید: حمایت از کارآفرینان، تولیدکنندگان و کارفرمایان موضوعی است که همیشه وجود داشته و حمایت‌های مختلفی هم صورت می‌گیرد. بحث دادن زمین مجانی یا ارزان قیمت، دادن تسهیلات به تولیدکنندگان و ... همواره وجود داشته است، اما لازم است به صورت زیربنایی موضوع را بررسی کنیم تا متوجه شویم چه می‌شود کرد که افراد ترغیب به سرمایه‌گذاری شوند.
او با بیان اینکه ایجاد اشتغال و رفع بیکاری امکان‌پذیر نیست مگر اینکه سرمایه‌گذاری و تولید اتفاق بیفتد، عنوان می‌کند: سرمایه‌گذار وقتی سرمایه‌گذاری می‌کند که بازاری برای فروش محصول یا خدمت خود داشته باشد. اگر چنین بازاری وجود نداشته باشد همه چیز هم مجانی باشد کسی دست به سرمایه‌گذاری نمی‌زند.
عدالتیان شهریاری ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد نکته اولی که باید به آن توجه کنیم این است که باید زمینه بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی و فروش محصولات فراهم شود.
او با اشاره به بحث مواد غذایی که در گفته‌های استاندار تهران آمده، می‌گوید: در همین مورد ما یک مشکل عمده داریم و آن نظام توزیع است. نظام توزیع در ایران به ویژه در مورد مواد غذایی بسیار گران است، آنقدر که ۵۰ درصد هزینه تولید مربوط به توزیع می‌شود.
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: شرکت‌های توزیع کننده قوی وجود ندارند یا همه چیز را توزیع نمی‌کنند یا اینکه گران این کار را انجام می‌دهند. اینطور است که شاهد هستیم هر واحد تولیدی نظام توزیع خود را به وجود می‌آورد. گاهی مقابل یک فروشگاه شاهد توقف چند خودرو توزیع از شرکت‌های مختلف مواد غذایی هستیم. این هزینه‌ها را بالا می‌برد.
او می‌گوید: از طرف دیگر تولیدکنندگان در تهیه مواد اولیه تولید مشکل دارند.
عدالتیان شهریاری همچنین به وجود استاندارد‌های چندگانه اشاره و عنوان می‌کند: می‌بینیم که برای تولید و توزیع یک محصول مجبور به دریافت کد‌های جداگانه از سازمان‌های مختلف هستیم. وزارت صنایع یک کد می‌خواهد، سازمان غذا و دارو یک کد و سازمان استاندارد هم یک کد دیگر. این وضعیت مشکلاتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
آمار و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد دولت توانسته از طریق اجرای طرح‌هایی در زمینه اشتغال‌زایی طی شش ماه بیش از ۸۰۰ هزار شغل ایجاد کند، حال آنکه میانگین اشتغال سالانه ایجاد شده در ۴۰ سال اخیر تنها ۳۰۰ هزار شغل ثابت بوده است
او با بیان اینکه قطعا دولت باید از تولیدکنندگان حمایت کند و در مواردی هم می‌بینیم که چنین قصد و نیتی وجود دارد، اما روش‌ها اشتباه است، می‌گوید: باید زنجیره تامین را کامل ببینیم. در بحث حمایت از تولیدکننده عنوان می‌شود که زمین مجانی یا ارزان قیمت می‌دهیم. مشکل تولیدکننده زمین یا حتی سرمایه اولیه نیست. مشکل این است که بازاری وجود ندارد یا ساختار‌های موجود باعث می‌شود هزینه تولید به شدت بالا برود. بنابراین اگر در راستای اشتغال‌زایی به دنبال کمک به تولیدکنندگان هستیم لازم است مشکلات ساختاری را حل کنیم.
حمایت همه‌جانبه از اشتغال‌زایی
بار‌ها در سال‌های اخیر این اظهارنظر را شنیده‌ایم که مشکل اشتغال با پول‌پاشی حل نمی‌شود. دادن پول به افراد با این فرض که آنها کسب و کاری راه می‌اندازند در بسیاری موارد تلف کردن منابع است. تامین سرمایه بخشی از فرآیند ایجاد اشتغال است. در راستای ایجاد اشتغال در کنار افراد باید کارآفرینان و تولیدکنندگان نیز مورد توجه قرار گیرند. مهم است که حمایت به چه صورت انجام می‌شود. برخی از حمایت‌ها بی‌فایده هستند و بی‌اثر و در مواردی شاید زمینه سوءاستفاده را هم فراهم آورند. برای مثال دادن زمین مجانی یا ارزان قیمت به تولیدکنندگان شاید افرادی را وسوسه کند زمین را بگیرند و سوداگری کنند، کما اینکه به دلیل نوسانات قیمت زمین مواردی از فروش زمین کارخانه‌ها را داشته‌ایم. مشکلات تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در موارد زیادی ساختاری است. اصلی‌ترین حمایت‌هایی که می‌تواند دولت صورت دهد کاهش هزینه‌های تولید است. برای مثال می‌توان این پیشنهاد را مطرح کرد که جای دادن وام به تولیدکنندگان بهتر است در زمینه بهبود نظام توزیع سرمایه‌گذاری کرد. تهیه مواد اولیه نیز موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه مواد اولیه گران باعث می‌شود بنگاه‌ها زیر ظرفیت تولید کار کنند و دست به تعدیل نیرو بزنند.
