ایلنا گزارش می‌دهد؛
صیادان اولین قربانیان آبهای خاکستری/ معیشت ۱۰ هزار صیاد در خطر است
آلودگی شدید رودخانه‌های شمال کشور معیشت بیش از ۱۰ هزار صیادی که در سه استان شمالی زندگی می‌کنند را به خطر انداخته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «هیچ رودخانه‌ای در شمال کشور نداریم که موجود زنده داشته باشد، زیرا پسماندهای زباله‌ها؛ شیرابه‌هایی را وارد رودخانه‌ها کرده که هر موجود زنده‌ای را از بین برده است.» این اظهارات را عیسی کلانتری (رئیس سازمان حفاظت محیط زیست) پنجم مهر امسال بیان کرد. اظهاراتی که برخی آن را از اساس نادرست دانستند و بعضی هم گفتند این مقام مسئول اغراق می‌کند تا توجهات را به تخریب‌های زیست محیطی در شمال کشور جلب کند. واقعیت این است که اوضاع زیست محیطی این خطه چه از نظر جنگل‌زدایی، چه از نظر آلودگی خاک و چه از نظر آلوده کردن آبهای رودخانه‌ای و دریا اصلا خوب نیست و باید به زنگ خطری که به صدا درآمده، توجه نشان دهیم.
آلودگی زیست محیطی، چه زمانی که اثراتش را در تغییر اقلیم می‌بینیم و چه وقتی که بر کسب و کار‌های مرتبط با طبیعت خودنمایی می‌کنند، می‌تواند تاثیرات مخرب اقتصادی بر جا بگذارد. از جمله کسانی که مستقیما از آلودگی رودخانه‌ها در شمال کشور آسیب می‌بینند صیادانی هستند که تعدادشان به بیش از ۱۰ هزار نفر در سه استان شمالی کشور می‌رسد.
ارتزاق از دریا
سالانه حدود ۱۶ هزار تن ماهی استخوانی در دریای خزر صید می‌شود. صید این رده از ماهیان در شمال کشور از اواسط مهر شروع می‌شود و تا فرودین ادامه دارد. در سه استان شمالی کشور ۱۲۱ شرکت تعاونی صیادی فعالیت دارند که ۵۳ تعاونی به مازندران، ۵۱ تعاونی به گیلان و ۱۷ تعاونی به استان گلستان اختصاص دارد. صیادان غیرمجاز را که لحاظ نکنیم به صورت مجاز بیش از ۱۰ هزار نفر در این استان‌ها از طریق صیادی روزگار می‌گذرانند و تعداد زیادی نیز با اشتغال در کار‌های مرتبط با صیادی امرار معاش می‌کنند. هر چند در آمار‌ها و اخباری که پیرامون صیادی در شمال کشور منتشر می‌شود از تعبیر ماهیان دریای خزر استفاده می‌شود، اما در واقع این رودخانه‌های شمالی هستند که تاثیر اصلی را در غنی‌سازی ذخایر دریایی دارند.
در فصل تخم‌ریزی ماهیان استخوانی به هیچ وجه نباید صید اتفاق بیفتد و حتی نباید محیط رودخانه را به هر طریقی برای ماهیان ناامن کرد. اما این ملاحظات رعایت نمی‌شود و در فصل غیرمجاز افرادی به صورت‌های مختلف دست به صید می‌زنند
یعقوب دوجی (مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران) در گفتگو با ایلنا عنوان می‌کند: بدون وجود رودخانه‌ها ماهیان دریای خزر وجود ندارند، چراکه ماهیان استخوانی باید در آب شیرین و جاری تخم‌ریزی کرده و بچه ماهی‌ها از طریق رودخانه به دریا بروند. در حالی باید رودخانه‌های شمالی را حداقل در دو ماه فروردین و اردیبهشت که زمان تخم‌ریزی ماهیان استخوانی است به حال خود رها کرد اما فعالیت‌های مخرب در این دو ماه همچنان ادامه می‌یابد و بدتر از آن آلودگی‌هایی با تاثیرات دیرپا محیط زیست رودخانه‌ها را به خطر انداخته است.
فریبرز جمال‌زاده فلاح (سرپرست پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی) در واکنش به اظهارات رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر مرگ رودخانه‌های شمال می‌گوید: در سرچشمه‌های رودخانه‌ها حیات وجود دارد، اما در بیشتر قسمت‌های رودخانه حیات وجود ندارد. در واقع اگر یک رودخانه در شهرهای شمالی کشور را درنظر بگیریم، حدود ۸۰ درصد طول آن، فاقد موجود زنده است. ما ۱۱ رودخانه ورودی به تالاب انزلی داریم که رودخانه پسیخان به عنوان زنده‌ترین و پویاترین رودخانه فعال است و آلودگی شدیدی را از خود نشان نمی‌دهد. وقتی رودخانه‌ها زنده نباشند عملا آب آلوده یا آب خاکستری در محیط رها می‌شود. در کشور، حدود ۱۷ تا ۱۸ میلیارد مترمکعب آب خاکستری داریم. آب خاکستری، آبی است که پاک نیست و عملا بازیافت هم نمی‌شود. امروزه رودخانه‌های مرده در شمال کشور محل انتقال آبهای خاکستری به دریا هستند.
قوه قضائیه ورود کند
هر چند نمی‌توان تاثیر آلودگی رودخانه‌ها در شمال کشور را محدود به این کرد که معیشت صیادان را به خطر انداخته، اما صیادان اولین گروهی هستند که آسیب می‌بینند و البته از نزدیک شاهد تخریب رودخانه‌ها هستند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران با تاکید بر اینکه تخریب رودخانه‌ها منجر به مرگ دریا می‌شود، می‌گوید: عدم بهره‌برداری از رودخانه‌ها حداقل در دو ماه فروردین و اردیبهشت خواسته صیادان است، چراکه این ماه‌ها زمان تخم‌ریزی ماهیان استخوانی است. در این ماه‌ها باید آب رودخانه‌ها جاری باشد، اما به بهانه‌های مختلف از جمله کشاورزی و تولید برق آب را می‌بندند و حیات ماهی‌ها را به خطر می‌اندازند.
او ادامه می‌دهد: چند عامل از جمله آلودگی رودخانه‌ها، صید غیرمجاز و بستن رودخانه‌ها، ماهیان مولد را به خطر می‌اندازد و باعث می‌شود بچه ماهی‌ها بمیرند یا صید شوند و به دریا نرسند.
به گفته دوجی، آلودگی رودخانه‌ها که تهدیدی جدی است ناشی از آلودگی‌های صنعتی است. البته گردشگران با زباله ریختن رودخانه‌ها را آلوده می‌کنند، اما این معضل قابل کنترل و پیشگیری است. در مورد آلودگی‌های صنعتی باید توجه بیشتری داشت و ما از قوه قضائیه می‌خواهیم که هم در این زمینه و هم در مورد صید غیر مجاز دخالت کرده و با متخلفان برخورد کند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران عنوان می‌کند: در فصل تخم‌ریزی ماهیان استخوانی به هیچ وجه نباید صید اتفاق بیفتد و حتی نباید محیط رودخانه را به هر طریقی برای ماهیان ناامن کرد اما این ملاحظات رعایت نمی‌شود و در فصل غیرمجاز افرادی به صورت‌های مختلف دست به صید می‌زنند.
او همچنین به اقدامات حمایتی لازم برای حفظ ذخایر دریایی اشاره می‌کند و می گوید: لازم است بچه ماهی به رودخانه ریخته شود، اما این اقدامات به اندازه کافی از طرف شیلات صورت نمی‌گیرد.
دوجی پرورش ماهی و میگو را یکی دیگر از فعالیت‌هایی می داند که باید در شمال کشور ترویج و تقویت شود.
او می‌گوید: ظرفیت بالایی در این زمینه وجود دارد و ما می‌توانیم در دریا ماهی پرورش دهیم. هرچند اکنون پرورش ماهی، خاویار و میگو در شمال کشور صورت می‌گیرد، اما به نسبت ظرفیتی که وجود دارد اقدامات ما ناچیز است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های صیادی ایران با اشاره به اینکه در این مورد حتی پس رفت هم داشته‌ایم، عنوان می‌کند: برای مثال در زمینه تولید خاویار ما زمانی حرف اول را در جهان می‌زدیم. در برهه‌ای ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن خاویار در ایران تولید می‌شد، اما این میزان اکنون به سه تن رسیده است که واقعا ناچیز است.
در سرچشمه‌های رودخانه‌ها حیات وجود دارد، اما در بیشتر قسمت‌های رودخانه حیات وجود ندارد. در واقع اگر یک رودخانه در شهرهای شمالی کشور را در نظر بگیریم، حدود ۸۰ درصد طول آن، فاقد موجود زنده است
او با بیان اینکه آلودگی‌های زیست محیطی معیشت حدود ۱۵۰ هزار خانوار صیادی را در شمال و جنوب کشور تهدید می‌کند، می‌گوید: اگر روند‌های فعلی دنبال شود این جمعیت قابل توجه در آینده نزدیک دچار مشکل می‌شوند، حال آنکه آنها از زحمت‌کش‌ترین اقشار جامعه هستند و انتظار دارند با حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد مشاغل‌شان حفظ و معیشت‌شان تقویت شود.
آلودگی دیگر مشکل آیندگان نیست
چند سال پیش وقتی درباره آلودگی‌های زیست محیطی حرف می‌زدیم اغلب عنوان می‌شد که با تخریب طبیعت و ایجاد آلودگی داریم سرمایه نسل‌های بعد را از بین می‌بریم و زندگی آنها را به خطر می‌اندازیم. سرعت آلودگی‌های زیست محیطی و تغییر اقلیم آنقدر زیاد شده که اکنون تاثیرات آن را می‌بینیم و جای نسل‌های آینده این ما هستیم که درگیر تبعات زیست محیطی و تغییر اقلیم شده‌ایم. نهاد‌های بین‌المللی هشدار می‌دهند در یک دهه آینده تغییرات اقلیمی بیشترین نقش را در فقر بازی خواهند کرد. با تغییرات اقلیمی بسیاری از مشاغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرند. کشاورزی، دامپروری و صیادی از جمله مشاغلی هستند که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی و آلودگی‌های زیست محیطی می‌بینند. به ویژه اگر این مشاغل به صورت سنتی صورت گیرند، آسیب‌پذیر‌تر خواهند بود.
صیادی در شمال و جنوب ایران سال‌هاست که محل درآمد تعداد قابل توجهی از شهروندان است. هرچند باید به فکر شیوه‌های نو تولید شیلات بود که هم میزان آثار مثبت زیست محیطی دارد و هم باعث می‌شود تولید بیشتری اتفاق افتاده و درآمد بیشتری هم حاصل شود، اما نباید از آلودگی‌ها غافل ماند. آلودگی آنقدر در دنیا اهمیت یافته که دولت‌های مختلف قوانین ویژه‌ای وضع کرده‌اند. خطری که آلودگی‌های زیست محیطی دارد باعث شده رعایت ضوابط زیست محیطی منجر به بهبود رتبه کشور‌های در شاخص‌های توسعه یافتگی شود.
در ایران اگرچه گام‌هایی در زمینه حفظ محیط زیست برداشته شده، اما به نظر می‌رسد همگرایی لازم بین نهاد‌ها و سازمان‌های مختلف در این زمینه وجود ندارد. علاوه بر قانون‌گذاری‌های متعدد به نفع محیط زیست لازم است اجرای قانون به نحو بهتری صورت گیرد و علاوه بر این لازم است با متخلفان برخورد‌های شدید‌تری شود. اکتفا به جریمه‌های ناچیز برای تخریب‌کنندگان محیط زیست فایده‌ای ندارد؛ آلوده‌کنندگان رودخانه‌ها و جنگل‌ها را باید نابود‌کنندگان حیات و معیشت نسل امروز و فردا دانست و با این برچسب به سراغ‌شان رفت و با آنها برخورد کرد.
