اما و اگر‌های همکاری با خارجی‌ها در حوزه کار/ ورود متخصصان مساوی با انتقال تجربه‌هاست
به گفته او همکاری با خارجی‌ها در حوزه کار در هر بخشی که باشد نیاز به کار کارشناسی دارد. باید در نظر گرفت که کجا منفعت ما با آنها گره خورده و همکاری برد – برد می‌شود تا همکاری در آن بخش اتفاق بیفتد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هر از گاهی خبری درباره دیدار مسئولان وزارت کار با مقامات دولت‌های خارجی منتشر می‌شود. آنطور که منابع خبری اعلام می‌کنند در این نشست‌ها مذاکراتی درباره همکاری‌های مشترک در حوزه کار صورت می‌گیرد و در مواردی هم شاهد این بوده‌ایم که تفاهم‌نامه‌هایی امضا شده است. وقتی تفاهم‌نامه‌ای امضا شود، فارغ از اینکه این تفاهم تا چه حدی عملی شود، نقشه راهی برای همکاری مشترک هست، اما در موارد زیادی که مسئولان دو کشور تنها به این گفته‌ها اکتفا می‌کنند که زمینه‌های همکاری‌های زیادی وجود دارد و قرار است در این بخش فعالیت‌هایی صورت گیرد، به درستی مشخص نیست قرار است چه کار انجام شود. برای مثال ۱۵ مرداد سال گذشته؛ محمد شریعتمداری (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی) در دیدار با فیلیپ تیه بو (سفیر فرانسه در ایران) عنوان کرد: همکاری‌های بسیار گسترده‌ای می‌تواند بین دو کشور در جریان باشد و در چنین شرایطی ما به عنوان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم در عرصه فعالیت‌های اجرایی و عملیاتی در اقتصاد و هم در حوزه روابط کار و هم در حوزه بالا بردن مهارت می‌توانیم همکاری‌های مشترک فراوانی داشته باشیم.
هر چند در این اظهارات محور‌هایی برای همکاری تعیین شده است، اما کم و کیف کار مشخص نبود و به همین دلیل همچنان این سوال بنیادین بدون پاسخ باقی ماند که اساسا خارجی‌ها چه کمکی می‌توانند به حوزه کار ایران کنند؟
با حصول توافق برجام در ۲۳ تیر ۹۴ امید‌ها برای سرمایه‌گذاری کشور‌های خارجی در ایران بعد از یک دوره سخت تحریم زنده شد. یکی از وعده‌هایی که دولت می‌داد این بود که در صورت توافق با قدرت‌های جهانی می‌توان سرمایه خارجی جذب کرد و به این صورت به جنگ بیکاری رفت. درباره دستاورد‌های برجام و اینکه تا چه حد این هدف محقق شد، مباحث زیادی مطرح و آمار و ارقام مختلفی ارائه شده است. بدون پرداختن به این مباحث باید اذعان کرد که با خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها تا حد زیادی موقعیت ایجاد شده تحت‌الشعاع قرار گرفت. هر چند جز آمریکا همه طرف‌های برجام بر پایبندی خود بر این توافق تاکید دارند، اما در عمل تحریم‌های شدید و بی‌سابقه‌ای که دونالد ترامپ اعمال کرد باعث شد برخی از شرکت‌های خارجی پا پس بکشند و از سرمایه‌گذاری در کشور ما پشیمان شوند. بر این اساس لااقل در کوتاه مدت نمی‌توان توقع داشت که شرکت‌های چند ملیتی به ایران بیایند و به فکر سرمایه‌گذاری در کشور ما بیفتند. بنابراین ایجاد اشتغال با سرمایه‌گذاری خارجی هدفی دور از دسترس است، پس خارجی‌ها قرار است چطور به بازار کار ایران کمک کنند؟ قطعا در اهدافی مانند مهارت‌آموزی همچنان می‌توان به همکاری با خارجی‌ها امیدوار بود.
صادرات نیروی کار
در سال‌های اخیر اعزام نیروی کار به خارج به عنوان یکی از محور‌های اصلی همکاری با کشور‌های دیگر در حوزه کار معرفی شده است. توجه به این مقوله از طرفی بالا بودن نرخ بیکاری و ناامیدی از این است که در کوتاه مدت بتوان مشاغلی برای همه بیکاران ایجاد کرد و از طرف دیگر ناشی از نا‌به‌سامانی‌هایی است که در این حوزه وجود دارد.
آمار‌ها نشان می دهد پنج تا شش میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که تنها حدود ۵۰ هزار نفر آنها دانشجو هستند. اغلب ایرانیانی که در خارج هستند، در جستجوی کار به کشور‌های دیگر رفته‌اند و بررسی‌ها نشان می‌دهد این روند همچنان ادامه دارد و صد‌ها هزار ایرانی در کشور‌های مختلف جهان از کار ساده گرفته تا کار فوق تخصصی انجام می‌دهند. در سال‌های اخیر وزارت کار تلاش کرده اعزام نیروی کار به خارج از کشور را ساماندهی کند؛ طرحی که البته آنقدر‌ها موفق نبوده و تاثیر چشمگیری بر کاهش بیکاری در ایران نداشته است.
به نظر می‌رسد همکاری با خارجی‌ها درصورتی که شرایط آن فراهم شود، در زمینه تبادل نیروی کار باید بیش از پیش جدی گرفته شود. باید دید آنها چه سودی از استخدام نیروی کار ایران می‌برند و اساسا دنبال چه تخصص‌هایی می‌گردند و به فکر ترغیب آنها برای به کارگیری بیکاران ایرانی بود. در این میان فارغ از بحث اعزام نیروی کار به خارج موضوع واردات نیروی کار، به ویژه نیروی متخصص، نیز همواره به عنوان محور همکاری با خارجی‌ها در حوزه کار نیز مطرح است.
رجبعلی شهسواری (کارشناس حوزه کار و رئیس سابق اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی ایران) در گفتگو با ایلنا بیان می‌کند: استفاده از نیروی متخصص خارجی و انتقال تجربیات آنها سال‌هاست که مطرح بوده و در مواردی عملیاتی هم شده است.
او با بیان اینکه اولین کارخانه‌های ایران با همکاری مستشاران خارجی ایجاد شدند و در ادامه هم بار‌ها شاهد این بوده‌ایم که متخصصانی از کشور‌های اروپایی و دیگر کشور‌های پیشرفته به ایران آمده و کارخانه یا خط تولیدی راه انداخته‌اند، می‌گوید: تجربه ثابت می‌کند اینکه خارجی‌ها کار کنند و ما تماشا کنیم نقشی در انتقال تجربیات و مهارت‌آموزی ندارد. باید نیروی کار ایرانی درگیر کار شود و در این مورد باید برنامه‌ریزی و شفافیت وجود داشته باشد.
آمار‌ها نشان می دهد پنج تا شش میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که تنها حدود ۵۰ هزار نفر آنها دانشجو هستند. اغلب ایرانیانی که در خارج هستند، در جستجوی کار به کشور‌های دیگر رفته‌اند
شهسواری تصریح می‌کند: اگر قرار است با هدف انتقال تجربیات با خارجی ها همکاری کنیم لازم است به صورت شفاف فراخوان بدهیم و بگوییم قرار است فلان شرکت خارجی فلان خط تولید را راه بیندازد. متقاضیان می‌توانند برای مهارت‌آموزی ثبت نام کنند و شرایط و ضوابطش هم این است.
خارجی‌ها اردویی به ایران نیایند
ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد، در مواقعی این نگرانی را ایجاد می‌کند که همکاری در حوزه کار خسارت‌آفرین باشد. در دهه‌های اخیر به دلیل ملاحظات زیست محیطی، نیروی کار ارزان، قوانین و مقررات ساده‌تر و ... برخی از کشور‌های صنعتی به فکر انتقال صنایع خود به کشور‌های دیگر افتاده‌اند. آنها تا جایی که بتوانند نیرو‌های کار کشور خود را به استخدام درمی‌آورند و در مواردی افراد بومی را هم به خدمت می‌گیرند. مهم‌تر از بحث نیروی کار و ایجاد اشتغال، استفاده از منابع کشور پذیرنده و خسارت‌هایی مانند خسارت‌های زیست محیطی است.
رئیس سابق اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی ایران با بیان اینکه هر کشوری در مراوده با کشور دیگر ابتدا منفعت خود را مدنظر قرار می‌دهد، عنوان می‌کند: باید دید چطور می‌توان مراودات در حوزه کار را برد – برد پیش برد.
او ادامه می‌دهد: یکی از راه‌های همکاری با کشور‌های خارجی در زمینه کار سرمایه‌گذاری است، اما با وجود اینکه جذب سرمایه خارجی جذاب به نظر می‌رسد و دهان پر کن است البته در شرایطی که باوجود فشارهای زیاد به کشور شدنی باشد، باید مواظب باشیم چنین چیزی به ضرر ما تمام نشود.
این فعال کارگری تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر شاهد حضور سرمایه‌گذاری سرمایه‌داران در جایی خارج از شهر خود بوده‌ایم، یعنی اینکه برای مثال یک فرد تهرانی در گلستان یا بم کارخانه تاسیس کرده است. وقتی در کار او دقیق می‌شویم و می‌خواهیم اثر آن بر رفع بیکاری منطقه را بررسی کنیم، می‌بینیم هیچ اثر مثبتی نداشته است، چراکه جای استخدام نیروی بومی اردوکشی کرده و از جای دیگر کارگر آورده‌اند و فقط دود و آلودگی کارخانه به بومی‌ها رسیده است.
او با بیان اینکه ایران سرزمینی با منابع زیاد و ظرفیت‌های خوب برای سرمایه‌گذاری است، می‌گوید: نباید اتفاقی که مثالش را آوردم در مورد سرمایه‌گذاری خارجی ها رخ دهد، یعنی اینکه از کشور‌های دیگر بیایند در ایران کارخانه راه بیندازند، اما نیروی کارشان را خودشان بیاورند و این وسط درصدی هم به ایران بدهند.
تجربه ثابت می‌کند اینکه خارجی‌ها کار کنند و ما تماشا کنیم نقشی در انتقال تجربیات و مهارت‌آموزی ندارد. باید نیروی کار ایرانی درگیر کار شود و در این مورد باید برنامه‌ریزی و شفافیت وجود داشته باشد
شهسواری با انتقاد از این رویکرد که برخی همه چیز را در کسب پول و ارزآوری می‌بینند، تصریح می‌کند: برای مثال می‌بینیم صادرات یک محصول مثل مرغ یا تخم‌مرغ سودآور می‌شود. هزاران تن از آن را به خارج می‌فرستند، بدون اینکه برایشان مهم باشد تعادل بازار به هم می‌خورد و در داخل این اجناس گران می‌شود. توجیه‌شان این است که ارزآوری دارد. در ظاهر دارند پول درمی‌آورند، اما از طرف دیگر با افزایش قیمت کالا‌ها پول از جیب مردم برداشته می‌شود. در زمینه سرمایه‌گذاری خارجی نباید چنین رویکردی داشت.
به گفته او همکاری با خارجی‌ها در حوزه کار در هر بخشی که باشد نیاز به کار کارشناسی دارد. باید در نظر گرفت که کجا منفعت ما با آنها گره خورده و همکاری برد – برد می‌شود تا همکاری در آن بخش اتفاق بیفتد.
همکاری با خارجی‌ها؛ وعده یا برنامه
شرایط اقتصاد و بازار کار ایران لزوم اقدامات اساسی را ضروری می‌کند. اینکه چندین میلیون نفر در کشور بیکار هستند و اینکه امنیت شغلی در وضعیت بدی قرار دارد، ثابت می‌کند که نیازمند اجرای طرح‌های کوتاه، میان و بلندمدت هستیم. یک اقدام عاجل استفاده از امکانات و فرصت‌های خارجی‌هاست. هر چند موردی مانند سرمایه‌گذاری خارجی‌ها وسوسه‌کننده به نظر می‌رسد، اما در شرایط کنونی چندان نمی‌توان امیدوار به این بود. اعزام نیروی کار به خارج یکی از راه‌های پیش روی ما برای همکاری با خارج از کشور برای بهبود وضعیت کار در ایران و کاهش جمعیت بیکاران است، اما با فرستادن دو یا پنج هزار نفر در سال چنین امکانی تاثیرش را از دست می‌دهد. از طرف دیگر می‌توان جای اینکه متخصصان خارجی را با حقوق و مزایای بالا به ایران آورد تا تجربیات خود را به نیروی کار ما منتقل کنند، می‌توان برنامه‌ای به این صورت تدوین کرد که نیروی کار ایران به خارج برود و ضمانتی برای بازگشت او وجود داشته باشد. به این صورت در آینده می‌توان شاهد حضور نیروی متخصص و با تجربه در کشور باشیم.
