پسته‌کاران نگران هستند محصول امسال روی دست‌شان بماند

به گزارش خبرنگار ایلنا، ورود پسته‌های نوبرانه به مغازه‌ها نزدیک شدن فصل برداشت پسته را خبر می‌دهند؛ از نیمه دوم شهریور پسته‌کاران باید کم‌کم برداشت محصولی را که یکی از گران‌ترین محصولات کشاورزی و یکی از عمده اقلام صادراتی ایران است، آغاز کنند. هر چند در سال‌های قبل همین وقت بسیاری از کشاورزانی که پسته کشت می‌کردند یا محصول‌شان را پیش پیش فروخته یا قرار و مدار‌های لازم برای فروش محصول خود را گذاشته بودند، اما امسال خبری از اطمینان خاطر پسته‌کاران نیست.

پیش‌بینی افزایش تولید پسته

اگرچه پسته محصولی است که آن را ویژه خاورمیانه می‌دانند، اما کاربرد این محصول و گرانی آن باعث شده در دهه‌های اخیر کشور‌های مختلف تولید آن را در برنامه‌های خود قرار دهند. در نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها آمریکا و چین تبدیل به تولید‌کنندگان مهم طلای سبز شده‌اند؛ آنها در مواردی توانسته‌اند رتبه اول ایران در تولید پسته را بربایند. بسته به شرایط جوی و همچنین خسارت‌هایی که آفات کشاورزی ممکن است به محصولات کشاورزی وارد کند، تولید پسته در ایران در نوسان است.

سال گذشته یکی از سال‌های بد برای پسته‌کاران بود. مجموعه‌ای از عوامل که مهمترین آن را باید خشکسالی دانست باعث شد تولید پسته در ایران به نحو بی‌سابقه‌ای کاهش یابد. پیش‌بینی‌ها نشان می دهد امسال این کاهش تولید جبران می‌شود.

هشتم تیر سال جاری اسدالله عسگر اولادی (عضو اتاق بازرگانی و صادرکننده پسته) گفت: امسال بین ۲۲۰ تا ۲۵۰ هزار تن محصول در سطح ۳۸۰ هزار هکتار تولید می‌شود که باید با حجم ۱۶۰ هزار تن مشابه سال گذشته صادرات انجام شود تا بازارهای صادراتی ما از دست نرود.

قاسم سالاری (رئیس نظام صنفی کشاورزی استان کرمان) در گفتگو با خبرنگار ایلنا تایید می‌کند که امسال تولید پسته در کشور افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.

او پیش‌بینی می‌کند: پسته‌کاران به دلیل شرایط مناسب جوی 70 درصد بیشتر از سال گذشته محصول دارند.

پسته ارزان می‌شود؟

افزایش تولید طلای سبز قاعدتا باید به شکسته شدن قیمت‌ها بینجامد. سال گذشته مصرف‌کنندگان پسته شاهد افزایش نجومی قیمت این محصول کشاورزی بودند، آنقدر که پسته از سبد خرید بسیاری از خانواده‌ها حذف شد. گزارش‌ها نشان می‌دهد قیمت برخی از انواع پسته در مقاطعی از سال تا هر کیلو 300 هزار تومان هم رسید. یک توجیه کمابیش پذیرفتنی برای این گرانی وجود داشت: تولید پسته به شدت کاهش یافته بود و در عین حال صادرات ادامه داشت. امسال دو عامل باعث شده امیدواری‌هایی برای کاهش قیمت پسته وجود داشته باشد. همانطور که عنوان شد تولید افزایش یافته و صادرات نیز کم شده است.

عسگر اولادی می‌گوید: بر اساس آمار گمرک صادرات پسته در ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۲۰ هزارتن بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد کاهش داشته است.

به گفته او علت اصلی کاهش حجم صادرات پسته مشکل در نقل و انتقال پول است.

امسال بین ۲۲۰ تا ۲۵۰ هزار تن محصول در سطح ۳۸۰ هزار هکتار تولید می‌شود که باید با حجم ۱۶۰ هزار تن مشابه سال گذشته صادرات انجام شود تا بازارهای صادراتی ما از دست نرود.

در سال گذشته که تولید و صادرات پسته با رکود بی‌سابقه‌ای مواجه بود ایران حدود 400 میلیون دلار پسته صادر کرد. در سال‌های قبل ارزآوری پسته برای ایران از یک میلیارد دلار هم گذشته بود. اصلی‌ترین وارد‌کنندگان پسته از ایران؛ کشورهای آلمان، عراق، قزاقستان، امارات، هند، اسپانیا و روسیه هستند.

حالا که صادر‌کنندگان به سختی می‌توانند پسته تولید شده را به این کشور‌ها برسانند، قاعدتا باید شاهد کاهش قیمت این محصول در داخل باشیم. این اتفاق اگر چه می‌تواند به نفع مصرف‌کنندگان باشد، اما آنها در واقع از محل ضرر دیگران سود می‌کنند. موضوع مهم این است: چه کسانی ضرر می‌کنند؛ کشاورزان یا فعالان بازار پسته؟

عرضه بورسی را جا بیندازید

هر چند نمی‌توان منکر این واقعیت شد که نوسانات قیمتی محصولات کشاورزی در مواردی سودی هم برای کشاورزان دارد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد آنها همواره نفرات آخری هستند که از افزایش قیمت‌ها سود می‌برند، حال آنکه وقتی با کاهش قیمت رو‌به‌رو هستیم، اولین دسته‌ای که خسارت می‌بینند همین کشاورزان هستند. این واقعیت در مورد اغلب محصولات کشاورزی وجود دارد و دلیل آن نیز همواره جولان دلالان، سودجویان و واسطه‌گر‌ها عنوان شده است. واقعیت این است که ساز‌و‌کار برای خرید و فروش محصولات کشاورزی وجود ندارد. کشاورزان عمدتا محصولات خود را به دو طریق می‌فروشند. گروهی از آنها به ویژه کسانی که محصولات کشاورزی استراتژیک تولید می‌کنند می‌توانند فروش تضمینی داشته باشند و با قیمتی تعیین شده محصولی مثل گندم را به دولت بفروشند. در سال‌های اخیر همواره انتقاداتی به نرخ‌های تعیین شده برای فروش تضمینی وجود داشته است و همین باعث می‌شود کشاورزان دست به دامان واسطه‌ها شوند. واسطه‌ها که حتی چشم طمع به محصولاتی دارند که فروش تضمینی درباره آنها وجود دارد، اصلی‌ترین خریدار محصولات کشاورزان هستند. این در واقع آنها هستند که از بالا رفتن قیمت‌ها سود می‌برند و خسارت افت قیمت‌ها را متوجه کشاورزان می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود امسال در بازار پسته چنین شرایطی به وجود آید.

رئیس نظام صنفی کشاورزی کرمان می‌گوید: در حالی که به زودی زمان برداشت پسته فرا می‌رسد، رغبتی به خرید این محصول دیده نمی‌شود.

او ادامه می‌دهد: دلیل این اتفاق این است که در صادرات پسته مشکلاتی وجود دارد و صادر‌کنندگان خود را نیازمند حمایت می‌بینند. البته طرحی در این زمینه ارائه شده و ظاهرا قرار است پولی برای خرید پسته به صادرکنندگان داده شود، اما فقط با چنین کاری نمی‌توان وضعیت را سامان داد.

سالاری با بیان اینکه سال‌هاست بازار محصولات کشاورزی با مشکلات عدیده‌ای که دلالان و واسطه‌ها به وجود می‌آورند، رو‌به‌روست، عنوان می‌کند: باید با ترویج روش‌های دیگر فروش محصول، دست واسطه‌ها را از بازار محصولات کشاورزی کوتاه کرد.

او ادامه می‌دهد: لازم است تعاونی‌ها رونق یابند و به عاملی تاثیرگذار در خرید محصولات کشاورزان تبدیل شوند. همچنین باید فروش بورسی محصولات کشاورزی را جا انداخت.

در سال گذشته که تولید و صادرات پسته با رکود بی‌سابقه‌ای مواجه بود ایران حدود 400 میلیون دلار پسته صادر کرد. در سال‌های قبل ارزآوری پسته برای ایران از یک میلیارد دلار هم گذشته بود. اصلی‌ترین وارد‌کنندگان پسته از ایران آلمان، عراق، قزاقستان، امارات، هند، اسپانیا و روسیه هستند.

عرضه محصولات کشاورزی در بورس موضوع جدیدی نیست، اما در سال‌های اخیر این نوع عرضه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و محصولات مختلف کشاورزی به این صورت فروحته می‌شود. امکان عرضه پسته در بورس وجود دارد، اما رئیس نظام صنفی کشاورزی استان کرمان می‌گوید که کشاورزان چندان با این شیوه آشنا نیستند و همین باعث می‌شود همچنان از روش‌های سنتی برای فروش محصولات خود استفاده کنند. اینطور سود افزایش قیمت محصولات کشاورزی به جیب دلالان می‌رود و ضرر کاهش قیمت متوجه کشاورزان می‌شود.

او عنوان می‌کند: هنوز پسته در کرمان برداشت نشده و قیمت‌گذاری هم صورت نگرفته است. با این وجود جو بازار نشان می‌دهد امسال با کاهش شدید قیمت مواجه می‌شویم. احتمالا  خریداران هر کیلو پسته را 50 هزار تومان پایین‌تر از قبل خریداری می‌کنند و به این ترتیب قیمت فروش پسته برای کشاورزان به زیر 100 هزار تومان می‌رسد.

سالاری با بیان اینکه این رویه که نوسانات قیمتی همواره به ضرر کشاورز تمام می‌شود باید با اندیشیدن تمهیدات و اجرای برنامه‌هایی تغییر کند، می‌گوید: کشاورزان خسارت زیادی از خشکسالی دیده‌اند. آنها امیدوار هستند امسال که بارش‌های جوی مساعد بوده اندکی از زیان‌شان جبران شود، اما دلالان چشم طمع به همین اندک سود کشاورزان دارند.

میدان‌داری رقبا در فصل بی‌تدبیری

در سال‌های اخیر با پدیده‌ عجیبی رو به‌رو بوده‌ایم: جولان محصولات وارداتی در بازار‌هایی که از دیرباز در اختیار ایران بوده است. نمونه بارز این اتفاق فروش بادام‌های چینی در آجیل‌فروشی‌هاست. پسته نیز از جمله محصولاتی است که اگرچه تولید آن ویژه ایران نبوده، اما همواره کشور ما اصلی‌ترین کشتگاه این محصول و بازرگانان ما مهم‌ترین عرضه کنندگان آن بوده‌اند. هنوز زمان آن نرسیده که شاهد ورود پسته‌های آمریکایی یا چینی به ایران باشیم. این کشور‌ها فعلا در فکر تصاحب بازار‌‌هایی هستند که در سراسر جهان برای پسته ایرانی وجود دارد. آمریکا با افزایش تولید پسته از ایران پیشی گرفته و چین با سرعت خود را به کشور ما نزدیک می‌کند. این وضعیت پسته‌کاران را تحت فشار قرار می‌دهد. مشکلات ایجاد شده در زمینه صادرات پسته می‌تواند تیر خلاص به تولید محصولی باشد که همواره یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی ایران به حساب می‌آمده است. در این شرایط جولان دلالان نیز فضا را بیشتر و بیشتر برای کشاورزان تنگ می‌کند، حال آنکه دولت موظف است به کشاورزان کمک کند تا بحران را پشت سر بگذارند.

پسته بازار داخلی خوبی دارد، به شرط اینکه قیمت آن با درآمد خانوار‌های ایرانی بخواند. در شرایطی که یک کیلو پسته 200 هزار تومان قیمت دارد، مسلم است حداقلی‌بگیری که نهایتا دو میلیون تومان حقوق ماهانه دارد حاضر نیست 10 درصد حقوقش را برای یک کیلو پسته خرج کند. با کاهش قیمت پسته می‌توان بازار داخلی این محصول را در شرایطی که صادرات با مشکل مواجه است، رونق داد، اما نباید زیان این ارزانی متوجه کشاورزان شود. دولت می‌تواند با اجرای طرح‌هایی نظیر خرید تضمینی پسته با قیمت مناسب و فروش آن با قیمتی پایین‌تر مشکلات به وجود آمده را حل کند.