مجوز دادن به ترالر‌ها خیانت به محیط زیست است/ حفظ صیادی بدون احترام به دریا ممکن نیست

به گزارش خبرنگار ایلنا، ۲۸ تیر، ۲۹ تیر، آخر تیر، اول مرداد، نهم مرداد؛ برای ما که از بیرون نگاه می‌کنیم تاریخ‌های مختلفی  هستند که برای نوروز صیادی اعلام می‌شود. شاید برای ما سرگردان‌کننده باشند اما ساحل‌نشینان با وجود تاریخ‌های متعدد؛ دقیقا می‌دانند نوروز صیادی چه روزی است. آنها با منطق خودشان به ماجرا نگاه می‌کنند.

نوروز صیادی، نوروز صیاد، نوروز دریایی؛ غیر از تاریخ‌های متعدد ما با عناوین متعددی هم مواجه هستیم، هر چند تمامی این تاریخ‌ها و عناوین به یک چیز اشاره دارند: به آیینی زیبا که برگزاری آن در این روز‌ها علاوه بر کارکرد آیینی خود، کارکرد‌های دیگری هم پیدا کرده است. آیین صیادی به ما گوشزد می‌کند که باید به دریا احترام گذاشت؛ به دریا و به ماهی‌ها.

در سال‌های اخیر در روز‌های پایانی تیر یا اوایل مرداد آیین نوروز صیادی در روستای سلخ از توابع قشم برگزار شده است. این آیین قدیمی ویژه ساحل‌نشینان اقیانوس هند است، چنانکه در سواحل هند روز نهم مرداد با عنوان آغاز سال نو صیادی شناخته می‌شود. ساحل‌نشینان در سواحل جنوبی ایران به ویژه قشم، نوروز صیادی را با برگزاری مراسم مختلف گرامی می‌دارند. در این روز که مصادف با پایان توفان‌های ۶۰ روزه (از ۱۱ خرداد تا ۹ مرداد) است، صیادان صید نمی‌کنند و حتی خوردن غذای دریایی ممنوع است. در واقع، ساحل‌نشینانی که سال‌هاست از طریق دریا ارتزاق می‌کنند به احترام دریا به آن استراحت می‌دهند. این استراحت نمادین اشاره به این واقعیت دارد که اگر قرار است دریا تامین‌کننده معاش باشد، نیاز به خود‌ترمیمی دارد و نمی‌توان به صورت بی‌رویه از منابع دریایی استفاده کرد. حالا که خبر می‌رسد ترالر‌ها کف دریا را می‌روبند و به صغیر و کبیر آبزیان، خوردنی باشند یا نباشند، رحم نمی‌کنند، حالا که دیگر رعایت کردن فصل صید، مصادف با تخم‌گذاری ماهیان، برای خیلی‌ها شبیه شوخی است، حالا که برخی از افراد برای صید ماهی از روش‌های وحشتناکی مانند استفاده از شوکر یا کابل فشار قوی استفاده می‌کنند و حالا که هجوم نفت‌کش‌ها و دیگر آلاینده‌کننده‌ها زیستگاه ماهیان را به خطر انداخته، نوروز صیادی و رسم و رسومی که هنوز عده‌ای به آن پایبند مانده‌اند، شاید تلنگری باشد تا به ما یادآوری کند که اگر به دریا احترام نگذاریم، خشمگین می‌شود و انتقام می‌گیرد.

همزمان با نوروز صیادی ساکنان روستای سلخ دست از صید می‌کشند، غذای دریایی نمی‌خورند و مراسم آیینی ویژه این روز را برگزار می‌کنند. در این روز که پر برکت تلقی می‌شود، پیشانی دام‌ها، ساقه نخل‌ها و درِ خانه‌ها با خاک سرخ رنگ‌آمیزی می‌شود. ساحل‌نشینان بعد از این کار لوین‌خوانی می‌کنند و زنان نان دریایی می‌پزند. تن به آب زدن که به نظر می‌رسد ریشه در آیین تطهیر دارد، یکی دیگر از آیین‌های این روز است. شب که از راه می‌رسد، درست مثل عید، دید و بازدید آغاز می‌شود. ساحل‌نشینان اینطور خود را برای صید آماده می‌کنند.

دریا روزی دهنده‌است

محمد جوانمرد (معاون صید و و بنادر ماهیگیری شیلات هرمزگان) با برشمردن برخی از آیین‌هایی که در نوروز صیادی برگزار می‌شود به ایلنا می‌گوید: گرامیداشت روزی به عنوان نوروز صیادی ریشه در فرهنگ ساحل‌نشینان جنوب کشور دارد و در واقع مراسمی برای احترام به دریاست که منبع ارتزاق بسیاری از ساحل‌نشینان است.

در صید قدیم رعایت فصل صید یک ضرورت بود، چراکه صیادان می‌دانند باید در فصلی از سال که ماهی‌ها تخم‌گذاری می‌کنند از صید آنها دست بردارند، همانطور که برای افزایش کمیت و کیفیت صید باید اجازه دهند ماهی‌ها بالغ شوند و بعد آنها را صید کنند.

او با تاکید بر اینکه ممنوعیت صید و حتی خوردن غذاهای دریایی در این روز به معنای اهمیت دادن به تنفس دریا و حفظ ذخایر دریایی است، عنوان می‌کند: تن به آب زدن نیز با این باور صورت می‌پذیرد که دریا در این روز شفا‌دهنده بیماری‌هاست.

دریا آیش می‌خواهد

اسماعیل کهرم (فعال محیط زیست) نیز با بیان اینکه صید و شکار در قدیم با رعایت آیش گونه‌های جانوری بوده است، به ایلنا می‌گوید: طبیعت نیاز به خودترمیمی دارد و شکارچیان و صیادان قدیمی با آیش دادن به گونه‌های جانوری جلو انقراض آنها را می‌گرفتند.

او با بیان اینکه آیش دادن به معنای این است که زمانی دست از شکار و صید برداریم، عنوان می‌کند: در صید قدیم رعایت فصل صید یک ضرورت بود، چراکه صیادان می‌دانند باید در فصلی از سال که ماهی‌ها تخم‌گذاری می‌کنند از صید آنها دست بردارند، همانطور که برای افزایش کمیت و کیفیت صید باید اجازه دهند ماهی‌ها بالغ شوند و بعد آنها را صید کنند.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: نوروز صیادی در واقع یک آیین نمادین برای احترام به دریا و اهمیت دادن به آیش دریاست و سازمان میراث فرهنگی باید این آیین را گرامی بدارد و ترویج کند.

او با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی فقط اشیا و آثار تاریخی نیستند، عنوان می‌کند: باید این آیین‌ها ولو به صورت نمادین و نمایشی پاس داشته شوند، چراکه حکمتی را ترویج می‌کنند که به نفع بشر است، چنانکه در مورد آیین نوروز صیادی می‌بینیم این تذکر داده می‌شود که باید از دریا به عنوان محل ارتزاق به صورت مناسب استفاده کرد.

جنگ با ترالر‌ها با لوین‌خوانی

ساحل‌نشینان نوروز صیادی را پاس می‌دارند، چون برای آنها روز مقدسی است، اما اکنون که استفاده از ذخایر دریایی به مرحله خطرناکی رسیده، پیام نوروز صیادی اهمیت بیشتری می‌یابد. در سال‌های اخیر اخبار متعددی درباره صید بی‌رویه آبزیان در سواحل جنوب و جنوب شرقی ایران به گوش رسیده است. استفاده از ترالر‌ها موضوع مهمی است که به نگرانی‌های بی‌سابقه‌ای دامن زده است. مدعیان صید ترال بر این باورند که ترالر‌ها مختلف در آب‌های ایران جولان می‌دهند؛ ترالر‌هایی که گاه مالکیت آنها به چینی‌ها نسبت داده می‌شود. صید ترال به این دلیل به نگرانی ساحل‌نشینان و البته فعالان محیط زیست دامن زده که به قول معروف دریا را جارو می‌کند و برای صید ماهی هر چه آبزی خوردنی و نخوردنی را به دام می‌اندازد.

کهرم با ربط دادن ضرورت احترام به دریا و آبزیان به فعالیت ترالر‌ها می‌گوید: من آمار دقیقی درباره کاهش ذخایر دریایی ندارم، اما بر اساس صحبت‌هایی که با صیادان کرده‌ام، میزان صید روز به روز کمتر می‌شود و این نمی‌تواند دلیلی جز فعالیت مخرب ترالر‌ها داشته باشد.

او ادامه می‌دهد: ترالر‌ها تور‌های ویژه خود را در عمق بسیار پایین می‌اندازند و هر آبزی، چه حلال‌گوشت و چه حرام‌گوشت، در تور می‌افتد. تمامی این صید‌ها را بالا می‌آورند و روی عرشه کشتی می‌ریزند. بر اثر فشاری که به آبزیان صید شده آمده همه می‌میرند. ۳۰ درصد از آنچه صید شده قابل استفاده است و لاشه آن ۷۰ درصد دیگر که شامل انواع ماهیان حرام گوشت یا غیر خوراکی، صدف ها و کلا تمامی آبزیان غیر مجاز  می‌شود، به دریا ریخته می‌شود.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه مجوز دادن به ترالر‌ها برای صید ماهیان دریای جنوب خیانت است، عنوان می‌کند: این فعالیت مخرب نه تنها معیشت ۴۰۰ هزار ماهیگیر جنوب کشور را به خطر می‌اندازد که به محیط زیست نیز ضربه وارد کرده و آبزیان را با خطر انقراض رو به‌رو می‌کند. امیدواریم با فرهنگ‌سازی و ترویج آیین‌هایی مثل نوروز صیادی که بر پایه احترام به دریا استوار شده، بتوانیم از محیط زیست محافظت کنیم.

حالا که خبر می‌رسد ترالر‌ها کف دریا را می‌روبند و به صغیر و کبیر آبزیان، چه خوردنی باشند و چه خوردنی نباشند، رحم نمی‌کنند، حالا که دیگر رعایت کردن فصل صید، مصادف با تخم‌گذاری ماهیان، برای خیلی‌ها شبیه شوخی است، حالا که برخی از افراد برای صید ماهی از روش‌های وحشتناکی مانند استفاده از شوکر یا کابل فشار قوی استفاده می‌کنند و حالا که هجوم نفت‌کش‌ها و دیگر آلاینده‌کننده‌ها زیستگاه ماهیان را به خطر انداخته، نوروز صیادی و رسم و رسومی که هنوز عده‌ای به آن پایبند مانده‌اند، شاید تلنگری باشد و به ما یادآوری کند که اگر به دریا احترام نگذاریم، خشمگین می‌شود و انتقام می‌گیرد.

معاون صید و و بنادر ماهیگیری شیلات هرمزگان نیز با تاکید بر ترویج آیین‌های سنتی برای محافظت از دریا می‌گوید: با صید غیر مجاز به شدت برخورد می‌شود.

جوانمرد در جواب این سوال که آیین‌هایی مانند نوروز صیادی تا چه حد می‌توانند فرهنگ صید بی‌ضرر را که با مواردی مثل فعالیت ترالر‌ها یا استفاده از برق و شوکر برای صید ماهیان رودخانه‌ای به خطر افتاده، ترویج کند، عنوان می‌کند: باید عنوان کرد که شیلات هرمزگان نظارت دقیقی بر صید دارد و در این استان صید بی‌رویه ترالر‌ها اتفاق نمی‌افتد. در مورد استفاده از برق و شوکر برای صید ماهی هم باید گفت که در هرمزگان ما سابقه چنین کاری نداریم و این فعالیت مخرب بیشتر در شمال کشور رخ می‌دهد. با این همه این موضوع اهمیت دارد که برای حفظ دریا باید آیین‌هایی مثل نوروز صیادی را گرامی داشت. چنین آیین‌هایی به طور قطع انحرافات در صید را گوشزد می‌کنند.

افزایش صید به چه قیمتی؟

نوروز صیادی فقط یک روز است و شاید عنوان شود یک روز توقف صید، مشکلی را حل نمی‌کند، اما اگر این تلقی را داشته باشیم که مراسمی که در این روز برگزار می‌شود نوعی نمایش و یادآوری این است که باید به دریا احترام گذاشت، ارزش بیشتری به آن می‌دهیم.

اسفند سال گذشته، حسن صالحی (رئیس سابق سازمان شیلات ایران) عنوان کرد که تولید آبزیان در ایران طی ۴۰ سال اخیر ۴۰ درصد رشد داشته است. هر چند با پرورش آبزیان حدود ۵۰۰ هزار تن محصول شیلاتی تولید شده و این حکایت از پیشرفتی مناسب در این زمینه دارد، اما همچنان بیش از ۷۰۰ هزار تن از تولیدات شیلاتی مربوط به صید است. عمدتا این آمار‌ها با ذوق‌زدگی اعلام می‌شوند و مسئولان افزایش آبزی‌پروری و صید را نوعی موفقیت به حساب می‌آورند. با این همه باید توجه داشت هر افزایش تولیدی موفقیت‌آمیز نیست و در مواردی که با محیط زیست سرو کار داریم باید به فکر حفظ نسل گیاهان و حیوانات باشیم. صید غیر مجاز یا بی‌رویه، نظیر فعالیت ترالر‌ها که با تایید و تکذیب‌های زیادی همراه است، می‌تواند ذخایر دریایی را از بین ببرد. تایید شده است که ترالر‌های مختلفی در دریا‌‌های جنوب و جنوب شرق ایران فعالیت داشته‌اند. در ماه‌های اخیر تلاش گسترده‌ای برای توقف فعالیت ترالر‌ها صورت گرفته است. دریا به عنوان یک منبع درآمدی برای ساحل‌نشینان تا حدی توان بازترمیمی دارد. صد‌ها سال ارتزاق ساحل‌نشینان از دریا نشان می‌دهد که دریا خسیس نیست، اما دندان‌گردی در برداشت منابع و ذخایر دریایی خطری است که دریا‌ها را تهدید می‌کند. با ادامه روند‌های فعلی ممکن است آیندگان سهمی از دریا نداشته باشند، کما اینکه اثرات صید بی‌رویه همین حالا هم خودش را نشان داده و صیادان از کاهش میزان صید گلایه می‌کنند.

همزمان با سال جدید صیادی می‌شود آرزویی را که ایرانیان وقت سال تحویل سر سفره هفت سین بر زبان می‌آورند، تکرار کرد؛ این آرزو که سال جدید احوال عوض شود و بهترین حال رقم بخورد. بهترین حال برای دریا‌ها و صیادان، حالی است که دریا مغرور، محترم و با برکت است.

گزارش: محمدجواد صابری