شهرام غریب مطرح کرد؛
تبعیض و شرایط متزلزل کار پیش‌زمینه عوامل روحی-روانی حوادث کار/ راهکار کنترل عوامل روانی منجر به حوادث در کارخانه چیست؟
یک کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت گفت: به جای اینکه در حادثه کار به دنبال مقصر بگردیم، باید ببینیم چطور می‌شود حادثه را کنترل کرد تا دوباره این اتفاق برایمان نیفتد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بررسی‌های بازرسان ادارات کار در خصوص علل حوادث ناشی از کار، عوامل مختلف محیطی؛ اهمال کارفرما و تقصیر کارگر را در وقوع حادثه تعیین می‌کند. با این حال عامل استرس و تشنج‌های روحی-روانی کارگر به عنوانی عاملی خاموش در بروز اشتباهات از سوی کارگران نادیده گرفته می‌شود. عوامل زنجیره‌واری که حوادث بزرگ و مرگ‌های فجیع به بار می‌آورند. شهرام غریب (کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت) معتقد است که عوامل روحی-روانی، عوامل پنهان وقوع حوادث ناشی از کار هستند که از تبعیض در زندگی کارگران تا نامناسب بودن محیط کار و روابط تشنج‌آمیز با کارفرما و ترس از اخراج و شرایط متزلزل کار در آن بی‌تأثیر نیست.
تأثیر نامساعد بودن محیط کار در وقوع حوادث کار
این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار با تأکید بر اینکه حوادث از یکسری عوامل کوچک و زنجیره‌وار تشکیل می‌شود، اظهار داشت: این عوامل دست به دست هم داده و تبدیل به یک حادثه بزرگ می‌شود. یکسری مسائل پنهان، غیرقابل دیدن و عوامل روحی و روانی وجود دارند که یک حادثه بزرگ را می‌سازند.
وی با بیان اینکه استرس یک فشار روحی-روانی است که بیش از حد تحمل به شخص وارد می‌شود، گفت: اگرچه تأثیر استرس برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد اما به هر حال نمی‌توان کتمان کرد که این مساله بر عملکرد فرد اثر می‌گذارد. نامناسب بودن محیط کار، کارهای سخت و طاقت‌فرسا در محیط‌های خاص مثل محیط‌های خیلی گرم یا خیلی سرد، عواملی مثل ابهام در کار به این معنی که کار به درستی برای کارگر تعریف نشده باشد و نداشتن علاقه به کار دست به دست هم می‌دهد و شرایط نامساعد روحی برای کارگران به وجود می‌آورد.
وی افزود: رابطه نامساعد مدیر و مافوق و همکاران دست به دست هم می‌دهد و تبدیل به استرس در محیط کار می‌شود. شخص به مرور زمان فکرش مشغول شده و به سمت اشتباه کردن سوق داده می‌شود.
غریب با اشاره به اینکه تشنج فکری حاصل از عوامل اقتصادی را نمی‌توان در وقوع حوادث کار کتمان کرد، خاطرنشان کرد: جسم کارگر در محیط کار حاضر است اما روح او در جای دیگر است و تأثیرات روانی و فیزیولوژیک برای کارگر به وجود می‌آید. عواملی مثل مرگِ همسر، طلاق، مرگِ عزیزان، بیماری اخراج و حتی بازنشستگی جزو عوامل استرس‌زا برای کارگر است. اینها به مرور زمان باعث بیماری‌های قبلی-عروقی و گوارشی و خستگی‌های مفرط وحتی مشکلات پوستی می‌شود.
زندگی، آرامش و جان کارگر قربانی تولید
این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار با بیان اینکه کارگران بخشی از جامعه هستند که بهانه «تولید» قربانی شرایط سخت، ناایمن و پرتشنج کار می‌شوند، تصریح کرد: شادی در محیط کار حاصل از ارتباط دوستانه بین افراد با یکدیگر است. ارتباط مستقیم مدیران با کارگران، شنیدن مشکلاتشان و وقت گذاشتن برای کارگران تأثیر زیادی بر این مسئله دارد. شاد نگاه داشتن یک کارگر در محیط کار یکی از هنرهای مهم یک مدیر است.
او ادامه داد: اگر شخص احساس آرامش داشته باشد و بداند که سازمانی که برای آن کار می‌کند، برایش وقت می‌گذارد و اهمیت قائل است، مطمئنا کارش را با آرامش بیشتری انجام می‌دهد. کاری که با آرامش انجام شود، احتمال وقوع حادثه در آن پایین می‌آید.
شهرام غریب با بیان اینکه اولین عنصر اصول ایمنیِ فرآیند، مشارکت کارکنان است، اظهار داشت: شخص می‌داند که از تجربه و نظراتش استفاده می‌شود یا حداقل شنیده می‌شود. اگر این بسترها فراهم شود، کارگر به مرحله‌ای نمی‌رسد که مدام در محیط کار به چیز دیگری فکر کند. کارفرماها باید در محیط کار برای شنیدن مسائل افراد وقت بگذارند.
به تعویق افتادن دستمزد کارگران فشار مضاعف بر کارگر
وی با اشاره به اهمیت عواملی مثل تشویق، تسهیلات رفاهی برای کارگران و خانوده‌هایشان، جلوگیری از تبعیض در محیط کار خاطرنشان کرد: به تعویق افتادن پرداخت دستمزد کارگران است. کارگر باید در این شرایط اقتصادی ناگوار بداند که حداقل یک دستمزد کم دارد که به صورت مرتب پرداخت می‌شود. در غیر این صورت فشار مضاعفی بر آنها وارد می‌شود.
وی افزود: یک مشکل اقتصادی در ظاهر قضیه یک مسئله مالی قلمداد می‌شود اما در باطن تبعات خیلی بزرگتری در خصوص مسائل اقتصادی دارد. باید تلاش شود، امنیت شغلی و روانی کارگران به محیط کار برگردد. برخی از مدیران از مدیریت فقط پشت میز نشستن را می‌دانند. اینکه برای کارگر وقت بگذارند، هفتگی با کارگران جلسه بگذارند، خیلی نادر است.
این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار تأکید کرد: وقتی استرس فرد در محیط کار زیاد شود، با همان وضعیت روحی به خانه می‌رود. مطمئناً وقتی محیط خانه را با استرس آمیخته می‌کند، فردا با استرسی چند برابر متأثر از محیط خانه به سر کار بازمی‌گردد. این شخص ممکن است اشتباهات زیادی در حین کار انجام دهد.
وی افزود: خستگی، اضطراب و غمگینی سه عامل خیلی مهم در استرس کارگران است. یکی از مسائل اثرگذار تبعیض در دستمزد است. تبعیض‌ها خیلی از لحاظ روحی-روانی باعث آسیب شخص می‌شود.
آثار منفی حادثه کار بر کارگران
غریب با بیان اینکه در روانشناسی اختلال‌های استرس پس از یک آسیب روانی تحت عنوان PTSD وجود دارد، گفت: یک کارگر در محیط کار اگر آسیب ببیند، تا مدتها خودش و همکارانش درگیر فکری روی آن موضوع دارند. اگر برای همکار یک کارگر در محیط کار حادثه‌ای رخ دهد، چقدر از لحاظ روحی-روانی بر کل کارگران آن بخش اثر می‌گذارد؟ مطمئناً مدت قابل توجهی ذهن کارگران مشغول است.
وی افزود: کارگر هر بار که در محیط کار حاضر می‌شود به یاد همکارش می‌افتد که فوت کرده یا در بیمارستان است. این مسئله راندمان کار کارگران را پایین می‌آورد. اگر مدیر بتواند یک رابطه دوستانه برقرار کند، همین که ابتدایی‌ترین چیزها را در اختیار کارگران قرار دهند؛ اجازه دهند محیط تقریباً آرام باشد؛ فشار بیش از حد در حین کار وجود نداشته باشد؛ ساعات کاری بیش از استاندارد نباشد؛ بیش از حد تحمل و توان شخص از او کار نکشند؛ اجازه دهند فرد آرامش‌های روحی-روانی داشته باشد، اجازه دهند فرد خلاقیت از محیط کار داشته باشد؛ وقتی محیط کار خشک نباشد خود به خود راندمان کار بالا می‌رود، ریسک پایین می‌آید.
برای کنترل عوامل روانی منجر به حوادث کار به دنبال راهکار باشیم
این کارشناس ارشد ایمنی و بهداشت کار تصریح کرد: اگر پرداخت دستمزد به کارگران به موقع باشد، کمتر فکر مشغولی دارد. تفاوت‌ها و تبعیض‌ها ممکن است آنقدر برای فرد سنگین باشد که کارگر برای خرید لباس برای خانواده مشکل داشته باشد. جسم چنین کارگری در محیط کار وجود دارد اما روحش جای دیگر است؛ روحش در بازار و قیمت‌ها است. این فرد ممکن است ناخواسته دچار برق‌گرفتگی یا خفگی شود.
او ادامه داد: به غیر از اینکه کارگر ممکن است در اثر استرس روانی به خودش آسیب برساند، ممکن است به تجهیزات نیز خسارت بزند. مرگ یک کارگر در اثر نبود ایمنی کار اعتبار یک سازمان را زیر سوال می‌برد. یکسری مسائل ابتدایی و ساده می‌تواند این مشکلات را کنترل کند.
غریب با اشاره به اینکه باید مدیران و مسئولان باید برای کارگران وقت بگذارند و طوری نشان دهند که کارگران برای آن سازمان اهمیت ویژه‌ای دارد، تصریح کرد: تفکر تولید محور یعنی باید به شخص تولیدکننده توجه بیشتری شود. برخی اقدامات فردی، سازمانی و مهندسی اجتماعی، آموزش‌ها و شهامت‌آموزی و مهارت‌پذیری برای کارگران باید انجام گیرد. شخص وقتی جایی کار می‌کند، باید آموزش‌های لازم را ببیند. اگر فرد دچار حادثه شود، شخص بی‌تقصیر نیست. اما مسائل روحی-روانی و فکری فرد اصلاً در آموزش‌ها و برنامه‌ریزی‌های سازمان یا کارخانه جایی ندارد.
وی افزود: عوامل ناایمن و شرایط ناایمن وجود دارد. عمده آسیب‌های کنونی به خاطر عوامل ناایمن هستند. بازآموزی در محیط کار و نحوه نظارت در محیط کار خیلی مهم است. اگر ببینند یک کارگر دچار اشتباه شده به او اخطار می‌دهند، درحالیکه باید دوره بازآموزی بگذارند، نظر او را بخواهند و علت اشتباه را از خود فرد بپرسند.
شهرام غریب با بیان اینکه به جای اینکه در حادثه به دنبال مقصر بگردیم باید ببینیم چطور می‌شود حادثه را کنترل کرد تا دوباره این اتفاق برایمان نیفتد، گفت: باید راهکار بدهیم و متأسفانه دور شدن از راهکار دادن موجب می‌شود تا حوادث مرتباً تکرار شود. با آموزش‌ها، کنترل‌های اداری و مهندسی اجتماعی و مدیریتی، شهامت‌آموزی و مهارت‌پذیری می‌توان درصد این عوامل را به مقدار خیلی زیادی کم کرد. فصل گرما در محیط‌های گرم بی‌تأثیر در افزایش نیست. افراد در کلافگی گرما بیشتر از همه مستعد حادثه خواهند بود.
