نگاهی به مشکلات آبزی‌پروران در خوزستان؛
ماهی‌های خرمشهر مردند/خدا به داد کشاورزان برسد
گفته می‌شود به‌خاطر مشکلات ناشی از کم‌آبی و مهم‌تر از آن شوری آب، حدود ۱۲۰ میلیارد ریال به استخرهای پرورش ماهی در خرمشهر خسارت وارد آمده است. فیلم‌ها و عکس‌هایی نیز از مرگ دسته‌جمعی ماهی‌ها در این استخرها منتشر شده اما هنوز هیچ برنامه مشخصی برای نجات ماهی‌ها ارایه نشده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در کنار خشکسالی و درهم ریختگی اوضاع اقتصادی، مشکل دیگری که موجب رنج و زحمت برای استان خوزستان و فعالان اقتصادی این دیار شده، شوری بیش از اندازه آب است. این امر موجب چندبرابر شدن میزان خسارات به کشاورزان، صاحبان استخرهای پرورش ماهی و دامداران و تنگ‌شدن عرصه فعالیت سودآور اقتصادی شده است تا آنجا که خسارت‌ها روز به روز بیشتر می‌شود اما مدیران کاری نمی‌کنند.
نجم عبیدزاده (دبیر نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خرمشهر) در توضیح وضعیت استخرهای پرورش ماهی خرمشهر و آبادان به ایلنا گفت: در آبادان و خرمشهر روی‌هم‌رفته ۷ هزار هکتار استخر پرورش ماهی وجود دارد که از این میان، ۶ هزار هکتار آن در خرمشهر است. برداشت سالانه این استخرها، نزدیک به بیست‌هزار تن بوده است. اما شوری بیش از اندازه آب، کار استخرهای پرورش ماهی را به شکل منفی تحت تاثیر قرار داده است.
عبیدزاده تصریح کرد: آنچه ما امروز در استان خوزستان، با آن مواجه هستیم مساله عدم مدیریت آب است. طی یک دهه اخیر، احداث سدهای بی‌شمار روی رودخانه‌ها، موجب خشک شدن تالاب‌ها و تغییر اکوسیستم شد. به عبارت دیگر، دستکاری بشر در طبیعت، سبب بروز مشکلات در کشاورزی و زندگی مردم شده است.
عدم حمایت صندوق بیمه محصولات کشاورزی از کشاورزان
وی اظهار داشت: متاسفانه صندوق بیمه محصولات کشاورزی هم به‌رغم خسارت‌های بسیار زیادی که به مردم وارد آمده، از کشاورزان حمایتی به عمل نمی‌آورد. آنها برآوردی از خسارات نمی‌کنند و مبلغی هم به کشاورزان نمی‌دهند. اکنون فشار بسیار زیادی روی کشاورزان است. این فشار ناشی از عواملی نظیر بی‌آبی، شوری بیش از حد آب و البته مهم‌تر از همه، کم‌کاری مسئولان است.
عبیدزاده در انتقاد از طرح‌های ممنوعیت کشت گفت: طرح‌هایی از این دست همه چیز را نابود کرده‌اند. چرا مسئولان و مقاماتی که این ممنوعیت‌ها را گذاشته‌اند پیش‌تر اطلاع‌رسانی نکردند؟ مگر با ابزار و روش‌های علمی نمی‌شد برنامه‌ریزی بهتری برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به کشاورزان انجام داد؟!
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خرمشهر در پایان، اظهار داشت: مجموع خسارات وارد شده به استخرهای پرورش ماهی خرمشهر و آبادان در سال جاری، به‌نظر می‌رسد در حدود ۱۲۰ میلیارد ریال باشد. البته ضرر قطعا بیشتر است چراکه زحمتی که پرورش‌دهندگان ماهی می‌کشند بسیار زیاد است. می‌توان این گمانه‌زنی را هم کرد که در خرمشهر احتمالا ۱۰۰۰ نفر در استخرهای پرورش ماهی کار می‌کنند.
نهاده‌ها را به دوبرابر قیمت می‌خریم اما تولیدمان به یک‌پنجم تقلیل یافته
محمد دیلمی (مدیرعامل شرکت پرورش ماهی اخلاص‌کاران در شهرستان خرمشهر) در توضیح معضلات کار تولیدی‌اش در سال جاری، به ایلنا گفت: امسال ما هم از اقتصاد ضربه خوردیم و هم از آب شور. از جنبه اقتصادی، نهاده‌ها را به دوبرابر قیمت خریدیم اما از جنبه‌ای دیگر، شوری آب موجب شد حجم ماهی تولیدی‌مان به یک‌پنجم برسد. یک‌سری از گونه‌ها مثل فیتوفاگ که در مقابل شوری مقاوم نیستند کاملا از بین رفتند. گونه‌های باقی‌مانده نیز به دلیل شرایط بد آب، رشد ناکافی داشته و بسیار کوچک باقی مانده‌اند. در حالی که سال گذشته وزن این ماهی‌ها به حدود یک‌و‌نیم کیلو می‌رسید اما امسال وزنشان از سیصد گرم فراتر نمی‌رود. در واقع، سودی نمی‌توان از فروش آنها برد. اکنون بلاتکلیف هستیم چراکه نمی‌دانیم با این‌ها چه درآمدی می‌توان کسب کرد!
وی اظهار داشت: در مجموعه شیلاتی ما، ۳۳ کارگر دایمی فعالیت می‌کنند و در اوقاتی از سال و گاها بین ۷۰ الی ۸۰ کارگر موقت هم به مجموعه اضافه می‌شوند.
دیلمی با اشاره به فعالیت جانبی‌اش در حوزه کشاورزی گفت: برای تغذیه آبزیان، در ۲۰ هکتار زمین کشت یونجه انجام دادیم که آن هم به‌خاطر آب شور، به کلی از بین رفت. از همین روی، ناگزیر از خرید یونجه شدیم. بعلاوه، ۱۰۰ هکتار کشت شلتوک هم داشتم که نزدیک به ۵۰ نفر در آن کار می‌کردند و باز به‌خاطر شور شدن آب، مزارع شلتوک کاملا خشک شدند و ناگزیر زمین‌ها را شخم زدیم.
وی با بیان اینکه از سال ۱۳۷۴ (سال تاسیس شرکت) تاکنون مشکلات کاری‌مان، هیچ‌گاه به این اندازه حاد نبوده، گفت: به‌رغم داشتن بزرگ‌ترین مجموعه پرورش ماهی منطقه، برای سرپا نگه‌داشتن کار و فعالیت آن، مجبور شدم بعضی ابزار و وسایل کار کشاورزی‌ام را بفروشم تا دستمزد کارگران را فراهم کنم. از ناحیه پول حاصله از فروش این ابزارآلات، تلاش کردم پول کشاورزان شلتوک‌کار را هم بدهم.
سخت‌گیری‌های بانک کشاورزی در شرایط بغرنج کنونی
دیلمی در انتقاد از سخت‌گیری‌های بانک کشاورزی جهت بازپرداخت وام‌های پیش‌تر دریافتی، تصریح کرد: متاسفانه اصلا مسئولان بانک کشاورزی وضعیت بد کنونی اقتصادی و شرایط اسف‌بار تولیدکنندگان عرصه کشاورزی و آبزی‌پروری را درک نمی‌کنند و برای دریافت اقساط وام‌هایشان فشار بسیار زیادی می‌آورند.
وی در اشاره به اعتراضات و پیگیری‌های وی و تعدادی دیگر از فعالان حوزه آبزی‌پروری، گفت: به‌رغم تلاشمان برای جلوگیری از ایجاد هرگونه سوءتفاهم، برخوردهای نامناسبی با ما و دیگر معترضان صورت گرفت و از ما خواسته شد اعتراضاتمان را متوقف کنیم. متاسفانه گوش شنوایی در بین مسئولان وجود ندارد. ما بارها راهکارهایی برای بهبود وضعیت آب ارائه کرده‌ایم اما مورد توجه مسئولان مربوطه واقع نشده است.
دیلمی تاکید کرد: فعالیت‌های تولیدی و کشاورزی ما، موجب احیای بسیاری از زمین‌هایی که در دوران جنگ آسیب خورده و رها گشته بودند، شد.
مدیرعامل شرکت پرورش ماهی اخلاص‌کاران در خصوص وضعیت کارگرانش اظهار داشت: گرچه در مدت کوتاهی سه نفر را به خاطر مشکلات اقتصادی تعدیل کردیم اما بعد از مدتی آنها را به کار بازگرداندم. برخی کارگران دائم این شرکت نزدیک به ۱۶ سال است که در اینجا شاغلند. ما با این افراد زیسته‌ایم و آنها مثل اعضای خانواده ما شده‌اند. دوست نداریم آنها در شرایط اقتصادی کنونی، کارشان را از دست بدهند.
عدم تامین کافی حقآبه کشاورزی و شرب آبادان و خرمشهر از کارون
ناصر مرادیان (مالک یک مزرعه پرورش ماهی در شهرستان خرمشهر) هم در خصوص وضعیت شوری آب در خرمشهر گفت: قاعدتا، آب رودخانه کارون در کانال ژیان پمپاژ می‌شود تا آب کشاورزی و شرب آبادان و خرمشهر و رودخانه بهمن‌شیر تامین شود. کانال ژیان و رودخانه بهمن‌شیر دارای حقآبه هستند اما امسال برای کانال ژیان آب کافی از کارون نرسید. به دلیل کمبود آب از ناحیه کارون، آب شور دریا با جزر و مد، به شکل بی‌سابقه‌ای بالا آمده و در کانال ژیان جریان پیدا کرد.
وی ادامه داد: شوری این آب بسیار زیاد و با ای سی (EC) بالای ۲۰ هزار است. جاری گشتن آن در مسیر بهمن‌شیر، خسارات بالایی را به نخیلات و پرورش ماهی‌ها وارد آورد. خود من ۲۰۰ نفر نخل و کشت یونجه داشتم که همه آنها به‌خاطر آب شور از بین رفت.
مرادیان در خصوص خسارات وارده به مزارع پرورش ماهی خرمشهر گفت: فاز یک و دو مجتمع بزرگ پرورش ماهی شهید احمدیان که شامل ۱۵۰ قطعه می‌شود و در نزدیکی خرمشهر واقع است، به میزان ۸۰ درصد دچار ضرر شدند. در هر مزرعه یا قطعه، عموما ۴ نفر به صورت مستقیم کار می‌کنند. بنابراین، می‌توان گفت حداقل ۶۰۰ نفر در کارشان دچار مشکل شده‌اند.
وی اشاره کرد: در مجتمع تحت مالکیت من، ۳۶ نفر شاغل هستند کرچه به‌رغم خسارات وارده، هنوز قصد تعدیل نیرو نداریم چراکه به نیروهایمان برای حفظ و مراقبت از تاسیساتمان نیاز داریم.
خدا به داد کشاورزان نرسد، زندگی بسیار سخت خواهد شد
مرادیان در پایان، با بیان اینکه اگر امسال خدا به داد کشاورزان نرسد، زندگی برای آنها بسیار سخت و زجرآور خواهد بود، گفت: اگر مسئولان واقعا اعتقاد به بحران کشاورزی دارند باید بیایند الگوهای کشت را تغییر دهند. برای مثال، کشت نیشکر که در بسیاری از زمین‌های کشاورزی بین اهواز و خرمشهر جریان دارد، باید به‌گونه‌ای انجام شود که حقآبه دیگران نیز رعایت شود. اما متاسفانه در شرایط کنونی، این مهم رعایت نمی‌شود.
با رهاسازی آب سد به کارون، از تلفات ماهی‌ها جلوگیری می‌شود
احمد شریفات (مدیر عامل اتحادیه تعاونی آبزی پروری خرمشهر) در اواسط مرداد سال جاری از وضعیت شوری آب در خرمشهر ابراز نگرانی کرده بود و گفته بود: کاهش دبی رودخانه کارون موجب پیشروی آب دریا و شور شدن آب حوضچه های ماهی شده که تلف شدن هزاران قطعه ماهی در خرمشهر را به دنبال داشت.
وی اظهار داشت: در ناحیه مجتمع پرورشی شهید احمدیان خرمشهر به دلیل پایین بودن سطح آب و افزایش پساب ناشی از شرکت‌های کشت و صنعت نیشکر، آب غیرقابل برداشت و مصرف شده است.
شریفات در انتقاد از شرکت بیمه طرف حساب محصولات پرورش ماهی شرکت‌های آبزی پروری خرمشهر، تصریح کرد: شرکت بیمه حاضر به پرداخت خسارت‌های ناشی از خشکسالی و شوری آب نیست و از پرداخت خسارت به پرورش‌دهندگان ماهی امتناع می‌کند.
مدیرعامل اتحادیه تعاونی آبزی پروری خرمشهر ابراز امیدواری کرده بود که درصورتی که آب از پشت سد به رودخانه کارون رهاسازی شود از تلفات ماهیان باقی مانده جلوگیری می‌شود.
مسلم است که آب مورد نیاز فعالان عرصه پرورش ماهی خرمشهر تامین نشده، درآمد و اشتغالشان دچار خسران بسیار بالایی شده و ماهی‌هایشان در سکوت مرده‌اند. در واقع، این مساله تنها درآمد و اشتغال فعالان این حوزه را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار نمی‌دهد، بلکه اثراتی منفی بر تغذیه و امنیت غذایی مردم این دیار نیز خواهد داشت.
گزارش: علی رفاهی
