چابهار از عرش تا فرش/مردم سیستان و بلوچستان در انتظار معجزه

به گزارش خبرنگار ایلنا، منطقه آزاد تجاری چابهار حدود ۲۷ سال پیش با انگیزه توسعه اقتصادی در منطقه جنوب شرق ایران احداث شد که در ادامه قرار بود با تاسیس کارخانه‌های تولیدی، صادرات و واردات به اشتغال‌‌زایی در کشور کمک کند. چابهار باتوجه به موقعیت مکانی خود می‌توانست راه ارتباطی ایران با کشور پاکستان، کشورهای حوزه خلیج فارس، هندوستان و آب‌های آزاد باشد و با پهلو گرفتن کشتی‌ها برای صادرات و واردات وضعیت اقتصادی مردم سیستان و بلوچستان رونق بگیرد.

این در حالی است که اکنون طبق گفته مرکز آمار ایران حدود ۱۰ درصد از مردم سیستان و بلوچستان از بیکاری رنج می‌برند و همچنین مردم این استان طبق آمار بانک مرکزی رتبه آخر را در پس‌انداز بانکی به خود اختصاص داده‌اند.

حالا ۲۷ سال از آن روزها می‌گذرد. امروز بعد از سال‌ها عده‌ای می‌گویند در چابهار وضعیت کاملا مطلوب است و در مقابل عده‌ای از وضعیت موجود انتقاد می‌کنند. خبرگزاری ایلنا برای بررسی وضعیت کنونی این منطقه آزاد با ساکنان چابهار گفت‌وگوهایی انجام داده است.

اسحاق یکی از ساکنان چابهار است که سال‌ها پیش برای ساختن کارخانه موادغذایی به این شهر مهاجرت کرد ولی با ناملایمت‌هایی روبه‌رو شد و اکنون در چابهار یک فروشگاه مواد غذایی دارد. او درباره چگونگی وضعیت در چابهار به خبرنگار ما گفت: ۱۷ سال پیش برای احداث کارخانه تولید محصولات غذایی به چابهار آمدم. پس از تحقیقات و توافقات اولیه با مسئولان وقت منطقه برای گذراندن دوره‌های آموزشی و همچنین خرید دستگاه‌ها اقدام کردم و حتی در این مورد قرارداد هم به ثبت رساندم. بعد از انجام هماهنگی‌های لازم به چابهار بازگشتم تا کلنگ احداث کارخانه را به زمین بزنیم. برنامه‌ریزی‌های ما باتوجه به موقعیت منطقه و نزدیکی آن به دو کشور پاکستان، افغانستان و همچنین کشورهای حوزه خلیج فارس می‌توانست به ثمر بنشیند ولی هیچ‌کدام اجرایی نشد.

اسحاق درباره علت شکست برنامه‌ریزی‌های خود ادامه داد: شاید هیچ وقت برای ارتقای منطقه برنامه‌ریزی دقیقی انجام نگرفت. درصورتیکه هرچه بیشتر در چابهار زندگی می‌کنم به پتانسیل‌های اقتصادی این منطقه بیشتر پی می‌برم ولی هیچکس به طرح‌های اقتصادی ما توجهی نمی‌کند. سال‌هاست اینجا زندگی می‌کنم. نه‌تنها وضعیت اقتصادی چابهار پیشرفتی نداشته بلکه اوضاع از نظر شهروندی خیلی مناسب به نظر نمی‌آید. هنوز بسیاری از خیابان‌ها آسفالت نشده‌اند. ما می‌توانستیم از این بیابان برای ایجاد اشتغال استفاده کنیم و نه‌تنها در استان بیکار نداشته باشیم بلکه می‌شد از استان‌های دیگر هم کارگر و سرمایه جذب کرد اما هیچ پیشرفتی حادث نشد.

این کارگر به شکستِ برخی سرمایه‌گذاران در چابهار اشاره کرد و گفت: بسیاری از افراد مانند من برای شروع به‌کار به چابهار مهاجرت کردند اما تعداد زیادی از آنها بازگشتند و البته هنوز عده‌ای مانند من مانده‌ایم. جالب است به این نکته هم اشاره کنم که اولین فردی که برای سرمایه‌گذاری به منطقه آمده بود؛ بعد از چند سال با از دست دادن همه سرمایه‌اش اینجا را ترک کرد.

اسحاق درمورد وضعیت کنونی خود هم گفت: حالا به فروش مواد غذایی مشغولم و در انتظار یک اتفاق مثبت هستم. بعد از روی کار آمدن دولت روحانی وضعیت تغییراتی به وجود آمده و حالا به چهار سال دوم دولت امیدوارم تا شاید بتوانم طرح خودم را اجرایی کنم.

او ادامه داد: ما توان آن را داریم که خودمان انوع محصولات را تولید و از موقعیت صادرات استفاده کنیم در مقابل تنها واردات داریم. همه مغازه‌ها و غرفه‌ها در اینجا پر از محصولات چینی هستند. وقتی مسافران اینجا می‌آیند فقط محصولات متوسط و بی‌کیفیت چینی خریداری می‌کنند. وقتی این صحنه را می‌بینم هزار افسوس می‌خورم که چرا نمی‌توانیم برخی محصولات ایران را به دیگر کشورها صادر کنیم.

وی در تشریح وضعیت معیشتی مردم چابهار گفت: طبعا چون کارشناس اقتصادی نیستم نمی‌توانم ارزیابی درستی داشته باشم ولی باتوجه به وضعیتی که ما به صورت عینی در شهر مشاهده می‌کنیم، مردم وضعیت معیشتی مناسبی ندارند. اگر این وضعیت نامش فقر نیست پس شاید فقر تعریف دیگری دارد! البته به این نکته هم باید اشاره کنم که عده‌ای در چابهار ویلانشین هستند. آنها در شرایطی که کارگران اینجا حداکثر حقوق‌شان به یک میلیون هم نمی‌رسد در بهترین وضعیت زندگی خود را می‌گذرانند. اگر خودتان تشریف بیاورید شاهد شکاف این دو قشر خواهید بود.  

عباس در چابهار یک کارگاه تولیدی دارد و جزو اولین سرمایه‌گذارانی است که وارد منطقه شده‌ است. او بعد از گذشت سال‌ها زندگی در منطقه آزاد می‌گوید: یک ربع قرن از روزی که فنس‌ها را کنار زدیم و وارد چابهار شدیم، می‌گذرد. قیمت زمین‌ها رفته رفته افزایش پیدا کرده و چنان که پیش‌بینی می‌شد عده زیادی به منطقه مهاجرت کرده‌اند. ساختمان‌ها و آپارتمان‌های زیادی ساخته شده و کم‌کم غرفه‌ها بازشده و رونق وارد چابهار شد.

این سرمایه‌گذار چنین ادامه می‌دهد: رونق چابهار سیر سعودی خود را تا سال ۸۰ ادامه داد ولی بعد از اینکه خارج کردن اجناس از چابهار با محدودیت روبه‌رو شد، وضعیت تغییر کرد. این موضوع ضربه‌ی محکمی به اقتصاد منطقه زد. مردم فکر می‌کردند که این محدودیت‌ها به زودی برداشته خواهد شد و به آینده امیدوار بودند ولی بعد از چند ماه شهر شروع به خلوت شدن کرد.

عباس اشاره‌ای هم به وضعیت دولت‌ کرده و ادامه می‌دهد: وقتی به سال‌های آخر دولت اصلاحات نزدیک می‌شدیم، همه امیدوار بودند که در دولت بعد تغییراتی به وجود بیاید که به نفع منطقه است. انتخابات برگزار شد و در دوران رئیس‌جمهور بعد؛ نه‌تنها چیزی تغییر نکرد بلکه باتوجه به تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی کشور؛ ساکنان منطقه نیز در مرداب فرو رفتند. این وضعیت هشت سال ادامه داشت و هر روز امنیت شهر کاهش یافت.

این کارفرما درمورد وضعیت کارگران چابهار در دوران دولت خدمت‌گذار گفت: کارگرانی که در شهر هنوز باقی مانده بودند در هشت سال احمدی‌نژاد به شغل‌های کاذب روی آوردند و با قاچاق؛ امورات زندگی را می‌چرخاندند. مسئولان خارج کردن اجناس را به خارج از چابهار محدود کردند و از سوی دیگر قاچاق کالا رواج پیدا کرد تا مشکلات ما افزایش پیدا کند.

او با اشاره به سودهای کمرشکن بانک‌ها ادامه داد: پس از اینکه منطقه آزاد چابهار نتوانست جواب‌گوی سرمایه‌گذاری‌ها باشد؛ بانک‌ها، خانه‌ها و غرفه‌ها را بابت بدهی‌ها ضبط کردند تا اینکه سرمایه‌گذارها دست از پا درازتر بدون حتی یک ریال سود چابهار را ترک کردند. سودهای بانکی در منطقه به ۳۲ درصد هم می‌رسد که اصلا عادلانه نیست اما اینجا کسی حرف از عدالت نمی‌زند. سودهای بانکی در چنین شرایطی آنقدر به مردم فشار آورد که کمر اقتصاد ما را شکست. آپارتمان‌ها خالی شد و نیروهای کار و سرمایه‌گذارها فرار را به قرار ترجیح دادند.

این شهروند با اشاره به وضعیت شهرسازی در چابهار گفت: من نمی‌خواهم از کسی انتقاد کنم یا حرف‌های کلیشه‌ای بزنم ولی برای عدم رسیدگی به وضعیت شهر می‌خواهم یک مثال بزنم و آن اینکه بعداز گذشت ۲۷ سال هنوز ناوگان حمل و نقل شهری نداریم تا در شهر به راحتی تردد کنیم. حتی برای احداث شهر احتمالا از چند مهندس نقشه‌کش استفاده شده است.

این شهروند چابهاری با بیان این مطلب که در این منطقه از سرمایه‌گذاران هیچ حمایتی نشده است و در این میان تنها چند نفری احتمالا موفق شده‌اند ماهی خود را از آب بگیرند، بر این موضوع تاکید دارد که: در مجموع نتایج خوبی در منطقه به دست نیامده و اگر روند موجود ادامه یابد، نتیجه‌ی مطلوبی به دست نخواهد آمد.

عباس از وضعیت کارگران منطقه هم گلایه دارد و می‌گوید: یکی دو سال پیش به خانه یکی از کارگرانم رفتم و وضعیت زندگی او را از نزدیک دیدم. بعد از آن سعی کردم تا جایی که ممکن است به آنها حقوق بیشتری بپردازم ولی در این شرایط باید پول داشته باشم که بتوانم به آنها دستمزد بیشتری پرداخت کنم.

او می‌گوید: سال گذشته تنها ۶ واحد تولیدی در چابهار مشغول به‌ کار بود. آنها هم با سیلی صورت خود را سرخ می‌کردند وگرنه اینجا که خبری نیست. همه فقط ابراز امیدواری می‌کنند تا شاید در آینده اتفاق خوبی رخ دهد. البته این را هم اضافه کنم که بعد از برجام اتفاقات کمی اوضاع تغییر کرد.

محمدنعیم امینی‌فرد (رئیس مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس) اعتقاد دارد که به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، منطقه آزاد چابهار هنوز به شکوفایی نرسیده است.

رئیس مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس می‌گوید: برای بهبود وضعیت کنونی منطقه آزاد تجاری چابهار طرح‌هایی مانند ریل‌کشی راه‌آهن از چابهار به زاهدان، ارتقای وضعیت فرودگاه منطقه و همچنین گسترش راه‌ها و اتوبان‌های بندر چابهار در دست انجام است.

امینی‌فرد با امیدوار خواندن وضعیت چابهار گفت: امیدواریم در دولت دوم روحانی پیوستِ اجتماعی در منطقه افزایش پیدا کند تا با این اتحاد و همچنین به‌کارگیری نیروهای بومی بتوانیم چرخ منطقه آزاد چابهار که پتانسیل اقتصادی بسیار بالایی دارد را بچرخانیم.

وی با اشاره به وضعیت معیشتی مردم این منطقه می‌گوید: منطقه آزاد چابهار به یک بارانداز محصولات درجه دوم خارجی تبدیل شده اما می‌توانیم با تقویت زیرساخت‌ها و تاسیس کارخانه‌های مختلف از نیروی کار بومی استفاده کنیم تا وضعیت معیشتی مردم بهبود پیدا کند.