یک نگرانی جدید بابت جلسه امروز شورایعالی کار/ آیا «بُن خواربارِ کارگران» غیرنقدی می‌شود؟
در این اوضاع سخت معیشتی که آخرین محاسبات مستقل نشان می‌دهد سبد معیشت کارگران به یازده میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده، چرا باید ششصد هزار تومان از دستمزد چهار میلیون تومانی کارگران را کنار بگذاریم و ادعا کنیم به جایش کالا توزیع می‌کنیم؛ اگر قرار باشد کالاهای اساسی به هر طریقی میان کارگران به خصوص حداقل بگیران توزیع شود، باید فراتر از دستمزد و به علاوه‌ی آن باشد نه بخشی از آن.
به گزارش خبرنگار ایلنا، امروز قرار است شورایعالی کار بعد از پنج ماه غفلت و خاموشی برگزار شود. گروه کارگری از مدت‌ها پیش برای این جلسه درخواست کتبی ثبت کرده بودند و حالا آماده هستند که هرچه سریعتر در ارتباط با راهکارهای بهبود معیشت و افزایش قدرت خرید کارگران با شرکای اجتماعی به بحث بنشینند.
یک بند نگران کننده در دعوتنامه امروز
در دعوتنامه‌ای که توسط وزارت کار برای نشست امروز صادر شده، یک بند به بررسی پیشنهاد اعضای کارگری برای بهبود قدرت خرید کارگران اختصاص دارد؛ اما در همین دعوتنامه بند دیگری نیز به چشم می‌خورد: بررسی تبدیل کمک هزینه نقدی (بن خواربار) به غیرنقدی بنا بر دستور مقام عالی وزارت و رئیس شورای عالی کار.
مبلغ بن خواربار در سال ۱۴۰۰ بنا بر تصویب نامه شورایعالی کار، ۶۰۰ هزار تومان است که برای تمام کارگران مشمول قانون کار در سراسر کشور فارغ از وضعیت استخدام، تاهل و سابقه کار لازم‌الپرداخت است. اما تبدیل این بن از حالت نقدی به غیر نقدی یا همان کالایی، چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؛ چرا باید چنین بندی در دستور کار جلسه شورایعالی کار باشد؛ بن خواربار سالهاست که به صورت نقدی به کارگران پرداخت می‌شود و کمک حال زندگی آنهاست به خصوص برای حداقل بگیران به شدت اهمیت دارد چراکه بخش قابل توجهی از دستمزد آن‌ها را تشکیل می‌دهد.
معایب غیرنقدی شدن بن خواربار کارگران
حالا احتمال تبدیل این مولفه مزدی به پرداخت غیرنقدی، نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. فرامرز توفیقی (رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور) در این رابطه به ایلنا می‌گوید: این روزها برخی از به اصطلاح فعالان کارگری پرچمدار دفاع از غیرنقدی شدن بن شده‌اند؛ نگاهی به شرکت‌ها و کارگاه‌ها نشان می‌دهد که اغلب کارگاه‌ها زمانی کالاهای غیرنقدی به کارگران می‌دادند که امروز غالباً این پرداخت تبدیل به کارت هدیه یا پرداخت نقدی شده است چراکه پرداخت نقدی، رانت و دلال بازی را از بین می‌برد. گاهی همین رانت، هزینه‌ای که از جیب کارفرما قرار بود به جیب کارگر برود را به جیب دلالان می‌ریخت و به همین دلیل اکثر کارفرمایان ترجیح دادند کمک را به صورت نقدی و یا در قالب کارت هدیه به کارگران بپردازند. حالا اگر این مساله به کل کشور تعمیم داده شود، یک رانت سیستماتیک در کل کشور ایجاد می‌شود. در هر کارگاه، یک عده‌ای به نام مسئول خرید یا مسئول اداری، درآمدهای آنچنانی از قبل دستمزد کارگران به دست خواهند آورد و این رانت همه گیر خواهد شد؛ آیا واقعاً می‌خواهند چنین فساد گسترده‌ای به وجود بیاورند؟!
وی ادامه می‌دهد: همین ارز دولتی را نتوانستند درست مدیریت کنند که خودشان می‌گویند رانت به وجود آمده و اعتراف می‌کنند نمی‌توانند این رانت را مدیریت کنند؛ به خاطر این رانت می‌خواهند صورت مساله را پاک کنند؛ حالا حساب کنید کالا دادن به کارگران در درون کارگاه‌ها و دور از چشم عموم مردم، چقدر رانت به وجود می‌آورد؟! چه کسی ضمانت می‌کند این کالاها به درستی و همیشه در همه کارگاه‌ها به کارگران پرداخت شود؟!
توفیقی ادامه می‌دهد: واقعاً چه امیدواری برای کارگر وجود خواهد داشت که این مبلغ را به صورت غیرنقدی همیشه دریافت کند؛ باید بپذیریم این مبلغ برای کارگران قابل توجه است به خصوص برای حداقل بگیران؛ چرا هیجانی و بدون برنامه ریزی می‌خواهند بلای جدید بر سر کارگران بیاورند؛ دیگر جامعه کارگری تحمل امتحان و شوک درمانی بیشتر را ندارد! چرا می‌خواهند به ضرر کارگران، یک رانت جدید به وجود بیاورند؟!
کارگران موافق نیستند
در شرایطی که کارگران و فعالان کارگری با جدیت خواستار بهبود قدرت خرید کارگران و ترمیم دستمزد قبل از میانه سال هستند، احتمال خط خوردن بخشی از مبلغ دستمزد ماهانه کارگران، به راستی نگران کننده است؛ مبلغ بن خواربار، امروز یک هفتمِ دستمزد ماهانه‌ی حداقل بگیران است؛ مبلغی که یک کارگر با آن می‌تواند بخشی از مایحتاج زندگی را بر حسب نیاز خود و خانواده خریداری کند؛ حالا چرا باید این مبلغ و خرجکرد آن را به کارفرما واگذار کند تا او به دلخواه خود کالاهایی را قیمتگذاری و خریداری کرده و به جای این بن به کارگر بدهد؟! در شرایط معیشتی فعلی، کارگران خودشان خیلی بهتر می‌دانند که با دستمزد خود چه بکنند و قطعاً هر یک ریال از این دستمزد برای خانواده‌های کارگری ارزش بسیار دارد؛ ارزشی که به هیچ وجه قابل مبادله نیست حتی با کالاهای پیشنهادی کارفرمایان.
یک کارگر شهرداری مریوان که از او در ارتباط با غیرنقدی شدن بن پرسیدیم؛ در پاسخ گفت: به هیچ وجه حاضر نیستیم بخشی از دستمزد ما را بزنند و به جایش هر کالایی که بخواهند به ما بدهند؛ مگر دستمزد ما چقدر است؛ اگر می‌خواهند کالای غیرنقدی به ما بدهند، باید علاوه بر این دستمزد حداقلی باشد که به زحمت هر ماه دریافت می‌کنیم!
بدون تردید اگر از جامعه کارگری آمارگیری شود، تقریباً همه کارگران شاغل، در همه بخش‌ها، همین نظر ساده وسرراستِ کارگر شهرداری را دارند؛ اما چرا باید وزیر کار چنین پیشنهادی را اساساً مطرح کند؟! طرح این پیشنهاد به خودی خود جای تعجب بسیار دارد.
چرا حذف/ آیا تعاونی‌ها می‌توانند؟!
توفیقی معتقد است؛ بن خواربار یکی از مولفه‌های مزدی است که برای نمایندگان کارگری شورایعالی کار، قدرت چانه‌زنی به وجود می‌آورد؛ او می‌گوید: ما هر سال، سر مبلغ بن با دولت و کارفرما چانه‌زنی بسیار داشته‌ایم؛ نمی‌شود این مبلغ را از دستمزد کارگران کنار گذاشت.
موافقین این طرح می‌گویند تعاونی‌هایی درست می‌کنیم و توزیع کالا را از طریق این تعاونی‌ها مدیریت می‌کنیم؛ اما به گفته توفیقی، تعاونی‌های کارگری کشور نیازمند بازطراحی و بازتعریف سیستماتیک هستند و باید در یک چرخه دموکراتیک و نظارتی از نو برپا شوند وگرنه هرگز به اهداف عالی تعاون و مشارکت نمی‌رسیم و فقط نام تعاون یدک کشیده می‌شود.
در شرایط فعلی کشور، تعاونی‌ها ظرفیت توزیع کالاهای رایگان بین چندین میلیون کارگر شاغل کشور را ندارند؛ با این حساب، تبدیل بن نقدی کارگران به بن غیرنقدی، هیچ توجیه منطقی ندارد.
در این اوضاع سخت معیشتی که آخرین محاسبات مستقل نشان می‌دهد سبد معیشت کارگران به یازده میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده، چرا باید ششصد هزار تومان از دستمزد چهار میلیون تومانی کارگران را کنار بگذاریم و ادعا کنیم به جایش کالا توزیع می‌کنیم؛ اگر قرار باشد کالاهای اساسی به هر طریقی میان کارگران به خصوص حداقل بگیران توزیع شود، باید فراتر از دستمزد و به علاوه‌ی آن باشد نه بخشی از آن؛ و این نیز در حالیست که تمام فعالان کارگری مستقل و دلسوز اعتقاد دارند قبل از هر توزیع یارانه‌ای یا کالایی، «ترمیم دستمزد» و رساندن مزد ریالی کارگر به پایه سبد معیشت است که اهمیت دارد؛ کارگر باید «دستمزد شایسته» دریافت کند و با این دستمزد شایسته هرآنچه نیاز داشت، خودش با کرامت کامل و آزادانه خریداری کند نه اینکه در انتظار توزیع روغن و برنج و گوشت یخزده بماند!
گزارش: نسرین هزاره مقدم
