ایلنا گزارش می‌دهد؛
نان گران شد اما تمایلی برای افزایش دستمزد وجود ندارد/ چرا کارگران در پیمان‌های جمعی شکست می‌خورند؟
دستمزد کارگران خباز در جلسات شورایعالی کار مشخص نمی‌شود و به صورت پیمان دست‌جمعی بین انجمن‌های صنفی کارفرمایی و کارگری تعیین می‌شود. این موضوع سبب شده تا کارگران پس از گرانی نان در برخی از نقاط ایران با چالش‌های فراوانی روبرو شوند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دستمزدها در ایران همگی تابعی از حداقل مزد تعیین شده در شورایعالی کار هستند اما برخی از گروه‌های کارگری از تصمیمات اتخاذ شده محروم هستند. دریافتی کارگران خباز از سوی کمیته دستمزد شورایعالی کار تعیین نمی‌شود بلکه با افزایش قیمت نان و به صورت توافقی مابین انجمن‌های صنفی و اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی و به صورت پیمان دسته‌جمعی مشخص می‌شود.
مزد توافقی و منطقه‌ای کارگران خباز و عدم رعایت حداقل‌های تعیین شده، مشکلات معیشتی برای کارگران این صنف ایجاد می‌کند. نبود نظارت‌ها و بازرسی‌های لازم، عدم افزایش نرخ نان و بالا رفتن هزینه‌های مواد اولیه سبب شده تا کارفرمایان به صورت «غیرقانونی» از پرداخت حداقل‌های دستمزد تعیین شده هم طفره بروند.
پیمان‌های دسته‌جمعی از مهمترین مواردی است که موجب بهبود شرایط تولید، حل مشکلات رفاهی کارگران، حل مشکلات حرفه‌ای و شغلی و توازن منافع میان کارگر و کارفرما می‌شود. با این حال اگرچه در قانون کار ایران به این مسأله توجه شده ولی از زمان تصویب تا امروز، این پیمان‌ها آنچنان که باید عملی نشده و همین مسئله باعث بسیاری از ناعدالتی‌ها شده است.
قانون‌گذار در ماده ۱۴۱ قانون کار نوشته است، پیمان‌های دسته‌جمعی کار هنگامی اعتبار قانونی و قابلیت اجرایی خواهند داشت که: مزایایی کمتر از آنچه در قانون کار پیش‌بینی گردیده است در آن تعیین نشده باشد. همچنین با قوانین و مقررات جاری کشور و تصمیمات و مصوبات قانونی دولت مغایر نباشد. عدم تعارض موضوع یا موضوعات پیمان با بندهای «الف» و «ب» نیز باید به تایید وزارت کار و امور اجتماعی برسد.
پیمان‌های دسته‌جمعی یکجانبه است
به گفته ناصر چمنی (فعال کارگری)، تنوع شغلی در کشور ایران زیاد است و به تبع این موضوع، برخی از گروه‌های کارگری تحت نظر تصمیمات شورایعالی کار نیستند. قانون پیش‌بینی کرده است، تشکل‌های کارگری این مشاغل به صورت مستقیم با کارفرما وارد مذاکرات مزدی شوند و وضعیت خود را تعیین کنند. پس از برگزاری جلسات پیمان جمعی، دستمزد و مزایای کارگران مشخص خواهد شد. متاسفانه قانون کار به درستی در کشور ما اجرا نمی‌شود و وزارت کار از ایفای نقش نظارتی خود شانه خالی می‌کند. در این شرایط، دستمزد و مزایای کارگران به صورت یکطرفه و به سود کارفرما در پیمان‌های جمعی تعیین خواهد شد. با توجه به شرایط موجود، کارگران پایمال شدن حقوق حداقلی خود را مشاهده خواهند کرد.
پیمان دسته جمعی زمانی معنی پیدا می‌کند که تشکل‌های قوی کارگری و کارفرمایی وجود داشته باشد، در این تشکل‌ها، کارگران و کارفرمایان در مواضع مساوی با هم مذاکره می‌کنند و به نتیجه می‌رسند. بنا به گفته فعالان کارگری در ایران، قانون فعلی کار ایران به دلیل به رسمیت نشناختن سندیکاهای کارگری کارآمد نیست و مثل کشورهای توسعه یافته برای کارگران هیچ حقی قائل نمی‌شود.
به گفته چمنی، تشکل‌های عالی کارگری این گروه‌های شغلی باید با پیگیری‌های مستمر برای بهبود وضعیت خود تلاش کنند. اگرچه ما فعالان کارگری به این نتیجه رسیده‌ایم که پیگیری‌های انجام شده نتیجه‌بخش نخواهد بود و بهبودی در وضعیت کارگران ایجاد نمی‌شود. هیچ سازمانی پاسخگوی مطالبات کارگری نیست. وضعیت ما بلاتکلیف است و نمی‌دانیم مطالبات حقوقی خود را از چه مجاری قانونی پیگیری کنیم.
نان گران شد اما دستمزدها ثابت ماند
کارگران خباز در شهرهای مشهد، سبزوار و نیشابور پس از گرانی نان با چالش‌های متعددی روبرو هستند؛ کارفرمایان حاضر به افزایش دستمزد نیستند و بر اشتغال نیروهای کار خود با همان دستمزد سال ۹۸ پافشاری می‌کنند. دو سال پیش، نان در استان خراسان رضوی گران شد و دستمزد کارگران از آن برهه زمانی تا به امروز افزایش نیافته است.
به گفته علی‌اکبر صاحبقرانی (رئیس انجمن صنفی کارگران خباز مشهد)، نان گران شد اما کارفرمایان حاضر نیستند تا به پای میز مذاکره بیایند و درباره مزد گفتگو کنند. اتحادیه کارفرمایان حاضر به افزایش دریافتی نیروی کار نیست و حق کارگران را پایمال می‌کند. به طور قطع، کارگران خباز بیشترین آسیب را از افزایش قیمت نان خواهند دید. جدولی در ارتباط با پیمان دست‌جمعی برای افزایش دستمزد میان دو اتحادیه صنف نانوایان و کارگران نانوایی صادر شد که مورد تایید ضمنی کارفرمایان قرار گرفت ولی تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است. درنهایت نان روز یکشنبه (بیست و هفتم تیرماه) گران شد، افزایش قیمت نان به معنای افزایش دستمزد کارگرانی بود که در نانوایی‌ها اشتغال دارند و برای تامین معیشت زندگی خود تلاش می‌کنند اما مزد اضافه نشد.
کارگران خباز زیر بار تورم له شده‌اند
عبدالله بلواسی (فعال صنفی کارگران خباز) درباره افزایش دستمزد نان و ثابت ماندن دستمزد کارگران در گفتگو با ایلنا تصریح کرد: کارفرمایان با بهانه‌های مختلف مثل گران شدن هزینه‌های جاری یک کارگاه نانوایی از افزایش دستمزد کارگران خباز طفره می‌روند. اگرچه نان در شهری مثل مشهد گران شده اما کارگران که چشم‌انتظار افزایش دستمزد خود بودند باید با همان دستمزد قبلی تن به کار دهند.
به گفته این فعال صنفی، اگرچه گران شدن نان به معنای افزایش دستمزد کارگران این صنف است اما بسیاری از آنها مخالف افزایش قیمت نان هستند زیرا به واسطه گران شدن قوت لایموت مردم، قیمت بسیاری از اجناس روندی صعودی خواهد داشت و دود آن به چشم همین کارگران خواهد رفت.
بلواسی ادامه داد: اگرچه شورایعالی کار دریافتی مزدبگیران را تعیین می‌کنند اما کارگران خباز از مصوبات کمیته دستمزد بی‌بهره هستند. دولت، کارفرمای واقعی این گروه شغلی است اما به دلیل اینکه نان یک کالای اساسی محسوب می‌شود، سعی در سرکوب قیمت آن دارد؛ به همین دلیل، کارگران خباز همواره قربانی بی‌کفایتی و بی‌تدبیری مسئولان شده‌اند. فقدان تشکل‌های کارگری مستقل سبب بروز مشکلاتی برای کارگران می‌شود و به همین دلیل صدای آنها به جایی نمی‌رسد.
وی معتقد است، شرایط زندگی به معنای واقعی سخت شده، نه تنها کارگران خباز بلکه تمامی اقشار کم‌درآمد زیر بار تورم افسارگسیخته کمرشان شکسته است. آن‌هایی که به اصطلاح ژن خوب دارند در کشورهای اروپایی خوش‌گذرانی می‌کنند اما اینجا کارگران به سختی معیشت خود را تامین می‌کنند. آیا این شرایط منصفانه است؟ آن همه شور و شوق انقلابی به کجا رفته است؟
به گفته بلواسی، اعتراض مسالمت‌آمیز حق هر ایرانی است؛ اگر این شرایط ادامه داشته باشد کارگران خباز نسبت به آن اعتراض خواهند کرد. ما خواهان زندگی شرافتمدانه هستیم.
پیمان‌های دسته جمعی از مهمترین مواردی است که موجب بهبود شرایط تولید، حل مشکلات رفاهی‌کارگران، حل مشکلات حرفه‌ای و شغلی و توازن منافع میان کارگر و کارفرما می‌شود. با این حال اگرچه در قانون کار ایران به این مسأله توجه شده ولی از زمان تصویب تا امروز، این پیمان‌ها آنچنان که باید عملی نشده و همین مسئله باعث بسیاری از ناعدالتی‌ها شده است.
نان در سفره‌ی همه‌ی ایرانی‌ها وجود دارد و باید کیفیت داشته باشد، وقتی دستمزد کارگران کم باشد، انگیزه کار کردن هم کم می‌شود. انگیزه کارگران که کم باشد، چگونه نانِ با کیفیت به مردم بدهند؟، رضا دامرودی (رئیس انجمن صنفی کارگران خباز سبزوار) با انتقاد از وضعیت کاری کارگران نانوایی‌ها به ایلنا گفت: یک کارگر نانوایی روزانه ۱۲ ساعت کار می‌کند؛ دستمزد روزانه ۷۶ هزار تومانی واقعاً ناعادلانه است و کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد. چگونه می‌توانم قسط بانک، اجاره‌خانه و مخارج زندگی را تامین کنم؟ ما پیگیر مطالبات خود هستیم اما فایده‌ای ندارد. ما کارگران خواهان افزایش حقوق هستیم ولی خواهان گران شدن قیمت نان نیستیم. اگر قیمت نان گران شود، بازهم قشر کارگر آسیب می‌بیند. دولت باید با پرداخت یارانه از نانوایی‌ها حمایت کند.
سخن پایانی
کارگران خباز در تمام استان‌ها، بدون استثنا از دستمزد دریافتی خود انتقاد دارند و دریافتی خود را در قیاس با نرخ تورم و هزینه‌های زندگی و همچنین در مقایسه با کارگران دیگر صنوف، ناعادلانه می‌دانند؛ آنها می‌گویند «ما نیز کارگریم و دستمزدمان باید سالیانه براساس نرخ تورم و سبد معیشت خانوار، افزایش یابد» گرچه افزایش سالیانه دستمزد، مطالبه اصلی کارگران نانوایی‌هاست ولی تثبیت قیمت نان را یکی از پیش‌شرط‌های آسودگی معیشتی می‌دانند و قاطعانه می‌گویند: با افزایش قیمت نان به بهانه‌ی افزایش دستمزد کارگران مخالف هستیم.
گزارش: علی خسروجردی
