بررسی آثار اقتصادی کرونا بر دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی

به گزارش ایلنا به نقل از اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در سال 2020 گزارشی منتشر کرد که براساس داده‌های اولیه آن، صندوق‌های بازنشستگی عضو این سازمان در سال 2019 بیش از 32.2 تریلیون دلار دارایی و 29 کشور دیگر در قلمرو این گزارش‌گیری نیز 0.7 تریلیون دلار دارایی داشتند.

ایالات متحده آمریکا در پایان سال 2019 با میزان دارایی 18.8 تریلیون دلار، دارای بیشترین میزان دارایی در صندوق‌های بازنشستگی خود بوده است؛ پس از آن، انگلیس با 3.6 تریلیون دلار، استرالیا با 1.8 تریلیون دلار، هلند با 1.7 تریلیون دلار، کانادا با 1.5 تریلیون دلار، ژاپن با 1.4 تریلیون دلار و سوئیس با 1 تریلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار داشتند که این هفت کشور بیش از 90 درصد کل دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در منطقه OECD را به خود اختصاص داده اند.

دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در سال 2019، پس از کاهش هایی در سال 2018، رشد یافت تا جائیکه میزان این رشد در کشورهای عضو OECD نزدیک به 13.9درصد و در دیگر کشورهای مدنظر در قلمرو این گزارش گیری، 11.3 درصد بوده است. براین اساس، تمامی کشورهای گزارش دهنده به استثنای لهستان و اوکراین، افزایش دارایی داشته اند.

بیشترین افزایش در ارمنستان به میزان ۵۸.۲ درصد و سپس در ترکیه به میزان ۳۷.۳ درصد رخ داده است.

در ارمنستان و از سال ۲۰۱۴ میلادی اصلاحات نظام بازنشستگی خصوصی اجباری و در ترکیه نیز از سال ۲۰۱۷ میلادی برنامه‌های ثبت نام خودکار معرفی شدند. این طرح‌ها در مرحله تعهدی قرار دارند؛ زیرا آنها حق مشارکت از اعضا دریافت می کنند درحالی که هیچ گونه مزایایی به اعضا ارائه نداده یا مزایای کمی ارائه می دهند.

اداره نظارت مالی لهستان، یکی از دلایل کاهش دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی این کشور را جریان نقدینگی منفی حاصل از انتقال تدریجی دارایی‌های اعضا قبل از بازنشستگی به موسسات تامین اجتماعی می داند.

اندازه صندوق‌های بازنشستگی در مقایسه با تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورها در پایان سال 2019 بسیار متغییر بوده است؛ به عنوان مثال از 0.1 درصد در کشور پاکستان تا 191.4 درصد در هلند.

دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در 5 کشور، استرالیا (132 درصد GDP)، ایسلند (167.6 درصدGDP)، هلند (191.4 درصدGDP)، سوئیس (141.1 درصدGDP) و انگلیس (123.3درصدGDP) بیشتر از میزان اقتصاد داخلی در آن کشورها بوده است. در مقابل، دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در 44 کشور از 66 کشور قلمرو گزارش گیری کمتر از 20 درصد GDP آن کشورها بوده است.

در بسیاری از کشورها ممکن است به غیر از صندوق‌های بازنشستگی، عوامل سرمایه گذاری دیگری برای پس انداز بازنشستگی افراد وجود داشته باشد. به عنوان مثال، می توان به مقررات کتاب‌های کارفرمایان کشورهای اتریش، آلمان و سوئد و قراردادهای بیمه بازنشستگی کشورهای بلژیک، دانمارک، فرانسه و سوئد و همچنین سایر عوامل سرمایه گذاری که توسط بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه گذاری و نهادهای دیگر در کشورهای بلژیک، دانمارک و ایالات متحده ارائه و مدیریت می شود، اشاره کرد. برهمین اساس بیشتر دارایی‌ها در کشورهای دانمارک، فرانسه و لتونی در سال ۲۰۱۹ به جای صندوق های بازنشستگی در سایر عوامل سرمایه گذاری وجود داشته است.

کشور دانمارک باتوجه به سرمایه گذاری در نظام بازنشستگی خصوصی (بیش از 2 برابر اندازه GDP) دارای بیشترین میزان دارایی بازنشستگی نسبت به GDP است.

بازگشت سرمایه گذاری زیاد در سال ۲۰۱۹ حاکی از رشد زیاد دارایی‌ها بوده است

عملکرد سرمایه گذاری صندوق‌های بازنشستگی در سال ۲۰۱۹ قدرتمند بوده است. نرخ‌های بازگشت سرمایه واقعی صندوق‌های بازنشستگی در سال ۲۰۱۹ در ۲۹ کشور از ۴۶ کشور قلمرو مدنظر فراتر از ۵ درصد و در ۱۳ کشور قلمرو نیز فراتر از ۱۰ درصد بوده است. مانند ایالات متحده با نرخ ۱۰.۱ درصد (شکل ۱).

صندوق‌های بازنشستگی لیتوانی در سال ۲۰۱۹ دارای بالاترین نرخ‌های بازگشت سرمایه واقعی به میزان ۱۶.۶ درصد بودند. به طورکلی، صندوق‌های بازنشستگی تقریبا در تمامی قلمروهای گزارش گیری در سال ۲۰۱۹ به عملکرد سرمایه گذاری مثبت دست یافتند.

شکل ۱: نرخ‌های بازگشت سرمایه واقعی صندوق‌های بازنشستگی (۲۰۱۹-۲۰۱۸)

عملکرد سرمایه گذاری قوی در سال ۲۰۱۹ به احتمال زیاد در نتیجه بهبود بازارهای مالی و بازگشت از خسارت‌های سنگین در سه ماهه آخر سال ۲۰۱۸ بوده است. شاخص‌های عمده بازار سهام در پایان سال ۲۰۱۹ در مقایسه با پایان سال ۲۰۱۸، سطوح بالاتری را به ثبت رسانده اند.

صندوق‌های بازنشستگی تنها در ۲ کشور جمهوری چک (۱.۴- درصد) و لهستان (۲.۷- درصد) به عملکرد سرمایه گذاری مثبت دست نیافتند. صندوق‌های بازنشستگی جمهوری چک دارای استراتژی سرمایه گذاری محافظه کارانه ای هستند و نرخ بازگشت سرمایه جزئی (۱.۷ درصد) در آنها پایین تر از نرخ تورم (۳.۲ درصد) بوده است. عملکرد ضعیف سهام‌های داخلی لهستان در سال ۲۰۱۹ ممکن است تاحدی دلیل عملکرد منفی صندوق‌های بازنشستگی لهستان را نشان دهد.

صندوق‌های بازنشستگی عمدتا در سهام و اوراق قرضه سرمایه گذاری کرده‌اند

براساس این گزارش، صندوق‌های بازنشستگی در پایان سال 2019 بیشتر در سهام و اوراق قرضه سرمایه گذاری کرده اند. بیش از 75 درصد پرتفوی صندوق‌های بازنشستگی در 16 کشور از 36 کشور گزارش گیری عضو OECD و در 17 کشور از 28 کشور قلمرو گزارش گیری به سهام و اوراق قرضه اختصاص یافته است.

صندوق‌های بازنشستگی به طور مستقیم یا غیر مستقیم در طرح‌های سرمایه گذاری جمعی CIS یا Collective Investment Schemes سرمایه گذاری کرده اند. همانطور که در شکل 2 نشان داده شده است، بیش از 50 درصد سرمایه‌های صندوق‌های بازنشستگی در پایان سال 2019 در 2 کشور عضو OECD یعنی لیتوانی و لهستان و 3 کشور قلمرو گزارش گیری غیرعضو OECD یعنی هنگ کنگ (چین)، مالاوی و نامیبیا به سهام اختصاص یافته است.

شکل ۲: تخصیص دارایی صندوق‌های بازنشستگی در گروه‌های سرمایه گذاری منتخب در سال ۲۰۱۹

همچنین بیش از نیمی از سرمایه‌های صندوق‌های بازنشستگی در 18 کشور عضو OECD و 16 کشور از 28 کشور قلمروگزارش گیری غیرعضو OECD به اوراق قرضه اختصاص یافته است.

از کشورهایی که صندوق‌های بازنشستگی آنها، بیشترین سرمایه گذاری را در سال ۲۰۱۹ در اوراق قرضه کرده اند، می توان به آلبانی (۹۴.۸ درصد)، کاستاریکا (۸۴.۵ درصد)، قزاقستان (۸۵.۵ درصد)، مکزیک (۸۱.۱ درصد) و صربستان (۸۰.۹ درصد) اشاره کرد.

باتوجه به ساختار پرتفوی صندوق‌های بازنشستگی، هرگونه تحولی در بازارهای اوراق قرضه و سهام می تواند بر عملکرد سرمایه گذاری صندوق‌های بازنشستگی تاثیر بگذارد. صندوق‌های بازنشستگی در بسیاری از کشورها مانند جمهوری چک (۲۳ درصد) و کره جنوبی (۳۹ درصد) بخش قابل توجهی از دارایی‌های خود را به صورت پول نقد و سپرده نگه داری می کنند.

برخی از دستاوردهای سال ۲۰۱۹ ممکن است در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ معکوس شده باشد

گسترش COVID -19 در سراسر جهان و تاثیرات آن بر بازارهای مالی طی سه ماهه اول سال 2020 ممکن است برخی از این دستاوردها را معکوس کرده باشد. برآوردهای اولیه حاکی از آن است که دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در پایان سه ماهه سال 2020 به 29.8 تریلیون دلار کاهش یافته یعنی نسبت به پایان سال 2019 به میزان 8 درصد کاهش داشته است (شکل 3).

شکل 3: پیش بینی‌های اولیه دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی کشورهای عضو OECD در انتهای سه ماهه اول سال 2020

پیش بینی می شود که کاهش دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی در نتیجه کاهش بازده بازارهای سهام در سه ماهه اول سال 2020 بوده است. این بازده شامل سود سهام و افزایش قیمت است که در شاخص MSCI جهانی در سه ماهه اول سال 2020 به میزان 20 درصد منفی بوده، درصورتی که شاخص MSCI جهانی در کشورهای استرالیا، کانادا، ژاپن، هلند، سوئیس، انگلستان و ایالت متحده آمریکا بین 11- و 24- بوده است.

افزایش قیمت اوراق قرضه دولتی صندوق‌های بازنشستگی می تواند بخشی از زیان‌های آنها در بازارهای سهام در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ را جبران کند.

برخی از بانک‌های مرکزی نظیر بانک فدرال رزرو ایالت متحده آمریکا برای حمایت از اقتصاد این کشور، نرخ‌های بهره در سال ۲۰۲۰ را کاهش داد. کاهش نرخ‌های بهره ممکن است منجر به افزایش قیمت اوراق قرضه دولتی در پرتفوی صندوق‌های بازنشستگی شود.

از آنجایی که پس اندازهای دوران بازنشستگی طولانی مدت است، زیان‌های مالی می تواند در طولانی مدت جبران شود، مگر اینکه دارایی‌ها زودتر از موعد برداشته شود.