گفتگو با محمود جامساز:
ضریب جینی متناقض در میانه مذاکرات تعیین مزد ۹۴؛ ادعای کدام طرف به واقعیت نزدیک‌تر است
«در کشوری که تورم مزمن دو رقمی دارد، ضریب جینی هر چقدر هم که نسبت به کشور ثروتمند پایین‌تر باشد، به دلیل پایین بودن قدرت خرید پول ملی، شاخص مناسبی برای توزیع ثروت و درآمد نیست.»
مرکز آمار ایران دیروز(۳۰ دی) با انتشار گزارشی بحثبرانگیز از کاهش ضریب جینی در دوره ۵ ساله ۸۸ تا ۹۲ خبر داد. این در حالی است که بانک مرکزی در نیمه اول دی ماه با انتشار گزارشی متفاوت تاکید کرده بود ضریب جینی در سال‌های ۹۱ و ۹۲ افزایش پیدا کرده است و می‌توان امیدوار بود افزایش این شاخص در سال ۹۳ متوقف شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، ضریب جینی شاخصی اقتصادی برای محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است. بالا بودن این ضریب در یک کشور به طور معمول به عنوان شاخصی از بالا بودن اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی در نظر گرفته می‌شود، بنابراین انتشار آمارهای متناقض از این شاخص به این شائبه دامن زده است که قرار است شاخص‌های اقتصادی همچون گذشته نه بر اساس واقعیات ملموس جامعه بلکه بر اساس توجیه شرایط موجود ارائه شوند. این تناقض از آن جهت مهم است که در میانه مذاکرات برای تعیین رقم مزد سال آینده، تشکل‌های کارگری به افزایش نابرابری میان طبقات جامعه استناد می‌کنند اما گزارش مرکز آمار ایران نشان دهنده کاهش این نابرابری در میزان توزیع درآمد در جامعه است.
«محمود جامساز»، تحلیلگر مسائل اقتصادی در این رابطه به ایلنا گفت: تناقض آماری از سوی مراکز رسمی به امری متداول تبدیل شده است و نهادهای مختلف مانند بانک مرکزی و مرکز آمار ایران که دو مرکز مهم و رسمی تولید آمار هستند، اغلب آمارهایی ارائه می‌کنند که در تضاد با یکدیگر معنا می‌شوند.
او افزود: در حال حاضر ضریب جینی در کشور ما زیر ۰/۴ است. این شاخص همواره عددی بین ۰ و ۱ خواهد بود و هر چقدر که پایین‌تر باشد یعنی نسبت برابری توزیع درآمد مطلوب‌تر است.
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: شاخص جینی نشان دهنده توزیع درآمد در یک کشور است. البته باید توجه کرد که این شاخص در دو کشور که یکی ثروتمند است و دیگری فقیر، حتی اگر یکسان باشد نشان دهنده این نیست که این دو کشور از رفاه و وضعیت اقتصادی یکسان برخوردارند. ضریب جینی ثروت را اندازه نمی‌گیرد بلکه نحوه توزیع درآمد را اندازه می‌گیرد.
جامساز گفت: در کشوری که تورم مزمن دو رقمی دارد، ضریب جینی هر چقدر هم که نسبت به کشور ثروتمند پایین‌تر باشد، به دلیل پایین بودن قدرت خرید پول ملی، شاخص مناسبی برای توزیع ثروت و درآمد نیست.
او ادامه داد: ضریب جینی در کشوری مثل آمریکا از ایران بالا‌تر است که نشان می‌دهد توزیع ثروت در آمریکا نسبت به ایران نابرابر‌تر است اما رفاه جامعه آمریکا با رفاه ایران قابل قیاس نیست و پایین‌ترین طبقه درآمدی آمریکا شاید از رفاهی که طبقه متوسط ایران دارد برخوردار باشد.
این کار‌شناس اقتصادی تصریح کرد: اگر چه ضریب جینی نشان دهنده توزیع درآمد است اما فقر را نشان نمی‌دهد. این شاخص مثل رشد تولید ناخالص داخلی نیست. شاخص رشد تولید ناخالص داخلی هر چقدر بالا‌تر برود، اشتغال بیشتری ایجاد می‌شود، درآمد ملی افزایش پیدا می‌کند، مردم از لحاظ درآمدی بالا می‌روند و رفاه بیشتری نصیبشان می‌شود.
او ادامه داد: در برخی از کشور‌ها ضریب جینی در روستا و شهر با هم فرق می‌کند. ضریب جینی روستا‌ها در ایران از ضریب جینی در شهر‌ها پایین‌تر است اما رفاه شهری بالا‌تر از رفاه روستایی است و این دلیل دیگری است که شاخص ضریب جینی نمی‌تواند شاخص کاملی باشد.
جامساز با ذکر مثالی ادامه داد: در آمریکا ضریب جینی در روستا و شهر با یکدیگر برابر است چرا که توزیع رفاه در این کشور عادلانه‌تر است. اگر دو کشور فقیر و ثروتمند را با یکدیگر مقایسه کنیم، محاسبه ضریب جینی در کشور فقیر نابرابری در زندگی مادی را اندازه گیری می‌کند اما در کشور ثروتمند توزیع فرانیازهای اساسی طبقه پایین را اندازه گیری می‌کند. یعنی نیازهای اساسی طبقات پایین در کشورهای ثروتمند فراهم است و همه از رفاه نسبی برخوردارند و حالا ضریب جینی توزیع فرانیازهای اساسی را اندازه می‌گیرد.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی در پایان گفت: آمارهایی که از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی ارائه می‌شوند به طور معمول بر اساس ضوابط علمی و فرمول‌های آزمایش شده محاسبه می‌شوند و بدست می‌آیند. هر داده‌ای به این فرمول‌ها داده شود ستانده‌ای از آن گرفته می‌شود. بنابراین برای آنکه از صحت آمار مرکز آمار و بانک مرکزی اطمینان پیدا کنیم باید ببینیم داده‌های کدام از این دو مرکز با واقعیت انطباق بیشتری دارد.
