ویژگی‌های منحصر به‌ فرد لباس محلی قوم بختیاری

به گزارش ایلنا به نقل از ایسنا مریم یزدانی درخصوص خصوصیات لباس بختیاری، اظهار کرد: جنس پوشاک لری و بختیاری عمدتا پارچه‌های مخمل، ساتن، تور و گیپور، نخی و ابریشمی است همچنین در این نوع لباس‌ها از وسائل تزئینی مانند منجوق و نوارهای تزئینی استفاده می‌شود.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد افزود: مینا سرپوش بانوان بختیاری است که به روش خاصی بسته می‌شود و از یک پارچه مستطیل شکل که دو متر طول و ۶۰ سانتی‌متر عرض دارد تشکیل شده است، مینا معمولا از پارچه‌های ابریشمی و حریر تهیه می‌شود همچنین پارچه آن ساده و بدون گل و بته اما الوان است

وی ادامه داد: زنان بختیاری مینا را از طول چند بار در پشت سر تا می‌زنند تا چند لایه شود و دور سر می‌پیچند، گوشه آن را نیز در جلوی صورت از زیر چانه گذرانده می‌شود همچنین برای محکم شدن مینا به وسیله سنجاق به کلاهک وصل می‌شود و رشته‌های متشکل از منجوق و سکه بر روی روسری در پشت سر قرار می‌گیرد که با سنجاق مینا را به کلاهک در طرفین صورت محکم نگه می دارد زیر مینا نیز از لچک خاص بختیاری استفاده می شود.

یزدانی با بیان اینکه کلاهک یا لچک بختیاری از پارچه الوان مخمل دوخت می‌شود، عنوان کرد: لچک بختیاری از دو تکه تشکیل شده است؛ یک تکه مستطیل شکل با یک نیم دایره برای قسمت پشت سر که توسط بندی زیر گلو بسته می‌شود، تکه پارچه مستطیل شکل با تزیینات منجوق دوزی، پولک دوزی و... بر روی سر استفاده می‌شود علاوه‌بر آن از تکه‌ای نیم دایره در قسمت پشت نیز استفاده می‌شود.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد اضافه کرد: طرح‌های لچک برگرفته از طبیعت است برای مثال طرح‌های مثلث شکل از کوه‌ها در طبیعت الهام گرفته است، همچنین لچک بختیاری با استفاده از نگین‌های رنگی سبز، زرد، قرمز، بنفش، آبی یا سنگ‌های تک رنگ نقره‌ای که در اصطلاح محلی الماس نام دارند تزئین می‌شوند.

وی تصریح کرد: پیراهن بانوان بختیاری برش‌های ساده‌ای دارد همچنین آستین این نوع پیراهن ساده و همراه با زیر بغلی یا مرغک است یقه لباس نیز گرد بوده و در قسمت جلو چاک دارد، قد پیراهن بانوان بختیاری تا وسط ساق پا می‌رسد و در دو طرف پهلو تا حدود کمر و گاه پایین‌تر چاک دارد پارچه آن نیز از جنس ساتن و همراه با گل و بته است و در قسمت پیش سینه نیز با استفاده از سنگ‌دوزی تزئیناتی ایجاد می‌شود و یا پارچه‌های گیپور و مخمل به کار می‌رود.

یزدانی یادآور شد: تنبان، شولار قری، شلیته یا همان شلوار بانوان بختیاری لیفه‌دار و پرچین است و حدود شش متر پارچه در دوخت آن به کار می‌رود همچنین پارچه مورد استفاده از مخمل‌های خوش‌رنگ و الوان است، البته گاهی نیز از مخمل رنگی که گل و بته دارد استفاده می‌شود.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد درخصوص چادر بانوان بختیاری، بیان کرد: این چادر معمولا از جنس تور و گاه مزین به تارها، نقش‌ها و حاشیه‌های زرین است همچنین اغلب موارد سراسر کناره‌های چادر زر و زیور و سکه‌های تزئینی دارد، برش آن نیز به صورت نیم دایره و به شکل چادر ایرانی است.

وی افزود: پاپوش بانوان بختیاری گیوه‌هایی از نوع گیوه‌های شیراز است که در محل تهیه شده و یا از اصفهان و شیراز فراهم می‌شود، که بانوان و مردان از این نوع کفش استفاده می‌کنند.

یزدانی ادامه داد: کلاه مردان بختیاری از نمد تهیه می‌شود بلندی آن از کلاه نمدی لرها کمتر و کلکی آن نیم گرد است، کلاه بختیاری‌ها برحسب امکان، به رنگ‌های سفید، شتری، قهوه‌ای روشن و سیاه تهیه می‌شود البته این نوع کلاه از اوایل قرن بیستم بیشتر به رنگ سیاه و به عنوان کلاه خسروی معروف است اما در گذشته کلاه سفید را خوانین، کلاه قهوه‌ای روشن یا زرد را چوپانان و کلاه سیاه را مردم عادی استفاده می کردند، شکل کلاه بختیاری‌ها درواقع یادآور کلاه مادها بر حسب نقوش تخت جمشید است.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد عنوان کرد: پیراهن مردان بختیاری همان پیراهن مردان لر است که از جنس کتان سفید و گاهی رنگی است آستین ساده راسته همراه با زیر بغلی یا مرغک است قد آن معمولی و تا به اواسط اندام می‌رسد یقه آن نیز گاهی از جلو و گاهی از کنار گردن با چاک کوتاهی باز و بسته می‌شود، شلوار مردان بختیاری نیز همانند شلوار مردان لر از جنس نوعی پارچه ساتن به نام دبیت است که اولین بار این پارچه از کارخانه دبیت انگلستان برای به ایران وارد شد، این نوع شلوار برش‌های ساده دارد و عرض آن از پایین تا به کمر یک‌سره پهن و در حدود نیم متر هر یک ساق است همچنین یک میانساق دارد که دو ساق را به یکدیگر وصل می‌کند کمر شلوار نیز لیفه‌دار است.

وی اضافه کرد: چوقا یا چوخا بالاپوش مردان روستایی و عشایر بختیاری در غرب ایران به شمار می‌آید که دارای آستین‌های کوتاه است، استفاده از این پوشش در بین مردم شهرنشین قوم بختیاری و در مراسم گوناگون نیز رواج دارد این لباس توسط زنان بختیاری از موی گوسفند بافته می‌شود که هر چه نخ به دست آمده از پشم‌ها نازک‌تر باشد، بافت چوقا زیباتر می‌شود.

یزدانی تصریح کرد: چوقا یا چوخا، دارای نقوش و خطوط سیاه و سفید درهم تنیده است که خطوط سیاه از بالا به پایین و خطوط سفید از پایین به بالا موازی هم بافته می شوند، خطوط چوقا به طوری است که خط‌های سفید نماد سپنتا مینو (فرشته نیک) از پایین به بالا می‌آیند و خطوط سیاه نماد انگره مینو(اهریمن) از بالا به پایین می‌آیند و بیانگر پیروزی‌های نهایی خوبی‌ها بر بدی ها است چوقا نه پوششی سفید است و نه سیاه، بلکه پوششی متشکل از دو رنگ سیاه و سفید محسوب می‌شود بلندی آن نیز باید به حدی باشد که تا زیر زانو برسد، نقش چوقا همواره دارای شکلی ثابت است البته ترکیب رنگ‌های دیگر چوقا کرمی و آبی، کرمی و سرمه‌ای و یا کرمی و  قهوه‌ای است، آستین کوتاه چوقا نیز بیشتر حالت نمایشی دارد و به عنوان جیب می‌توان از آن استفاده کرد.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد یادآور شد: گفته شده است نگاره و طرح چوقا در لباس بختیاری الهام گرفته از معبد "زیگرات چغازنبیل" بزرگ‌ترین معبد ایلامیان است برخی نیز طرح چوقا را برگرفته از مقبره کوروش هخامنشی می‌دانند همچنین بیان می‌شود دو رنگ متضاد سیاه و سفید به کار رفته در چوقا نماد خیر و شر یا سختی و آسانی در زندگی است البته این وجه تسمیه‌ها مورد تایید و توافق تمامی صاحب‌نظران نیست و تنها بر پایه حدس و گمان است.

وی بیان کرد: چوقا در کلیه فصول سال مورد استفاده قرار می‌گیرد این بالاپوش در زمستان گرما را حفظ می‌کند همچنین باران در آن نفوظ نمی‌کند، چوقا رطوبت و خنکی را نیز در تابستان حفظ می‌کند، مردان بختیاری معمولا در تابستان زیر چوقا پیراهن و در زمستان کت می‌پوشند.

یزدانی افزود: برای استقبال بیشتر جوانان از لباس محلی بختیاری می‌توان با ایجاد انگیزه از طریق معرفی بیشتر فرهنگ این قوم همچنین برگزاری جشنواره‌هایی جهت معرفی لباس، فرهنگ و موسیقی بختیاری افراد را در استفاده از این لباس ترغیب کرد، در مراسم نوروز یا اعیاد خاص که مهمانان نوروزی یا مسافران در چهارمحال و بختیاری حضور دارند نیز افراد می‌توانند با پوشیدن لباس‌های محلی خود زیبایی این پوشش را به نمایش بگذارند.

مدیرگروه دانشکده فنی دختران شهرکرد خاطرنشان کرد: هتل‌داران و کارکنان هتل‌ها و مسافرخانه‌ها و درمجموع افرادی که بیش از سایرین با مسافران در ارتباط هستند می‌توانند با پوشیدن لباس محلی انگیزه پوشیدن این لباس را برای سایرین نیز ایجاد کنند همچنین طراحان لباس می‌توانند با استفاده از فرم، رنگ و طرح‌های موجود در لباس بختیاری نقوش جدیدی را بازآفرینی کنند و آن‌ها را در انواع لباس‌های امروزی مانند تیشرت، مانتو و... استفاده کنند تا به این ترتیب فرهنگ اصیل قوم بختیاری را سینه به سینه منتقل کنند.