جنگ نرم استارت خورد

بنابراین اگرچه این کشور این روزها در پارس جنوبی ما را کیش و مات کرده و برخی از مسؤولان دولت یازدهم از افتتاح فاز 12 پارس جنوبی و افزایش سطح تولید به عنوان نزدیک شدن به تولید روزانه قطر خبر می‌دهند و از این مسأله ابراز خوشحالی می‌کنند اما متأسفانه آنچه نادیده انگاشته شده افزایش مهاجرت نیروی متخصص نفتی کشور به قطر است که طی سال‌های آینده به بحرانی جدی بدل خواهد شد.

مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی آمریکا در آخرین بررسی خود میزان برداشت گاز ایران از پارس جنوبی را 320 میلیون مترمکعب اعلام کرده در حالی‌که در حال حاضر قطری‌ها روزانه حدود 600 میلیون مترمکعب گاز از میدان گنبد شمالی برداشت می‌کنند. برد قطری‌ها در این میدان در تولید ال‌ان‌جی است که ایران از سال 1380 تاکنون در رویای احداث اولین واحد آن به سر می‌برد. در حال حاضر قطر بزرگترین صادرکننده و تولیدکننده ال‌ان‌جی در جهان محسوب می‌شود به نحوی که آمارها نشان می‌دهد که قطر در سال گذشته از محل فروش LNG تولید شده از میدان گنبد شمالی (پارس جنوبی) 73 میلیارد دلار درآمد کسب کرده است در حالی‌که پروژه «ایرانLNG » ایران پس از 14 سال با 60درصد پیشرفت متوقف شده است. گرچه ایران نیز در سال گذشته با صادرات 9 میلیارد مترمکعب گاز درآمدی بالغ بر 1.1 میلیارد دلار داشته است اما بنا بر اعلام صندوق بین‌المللی پول، درآمد صادرات نفت و گاز کشور در سال گذشته 55 میلیارد دلار بوده که این رقم بسیار پایین‌تر از درآمد قطر تنها از محل فروش LNG محسوب می‌شود. ایران در سال 1380 رویای تبدیل شدن به بزرگترین تولیدکننده LNG جهان را در سر می‌پروراند اما قطر از سال 2014 رسماً این لقب را در جهان نصیب خود کرده است.

ظاهراً سال 2015 برای کشور قطر سالی طلایی خواهد بود چراکه بسیاری از کارشناسان سال میلادی جدید را برای شیخ‌نشینان قطری با ثروتی زیاد پیش‌بینی می‌کنند که البته آمار بانک ملی این کشور(QNB)  و آمار مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی آمریکا(EIA)  هم گویای این نکته است که 60درصد از کل درآمد این دولت از بخش هیدروکربن است و بخش نفت و گاز این کشور حدود 58درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده است.

آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته قطر تنها از محل فروش LNG خود که این روزها این کشور را تبدیل به بزرگترین صادرکننده گاز مایع در دنیا کرده است 73.1 میلیارد دلار درآمد کسب کرده است که اگر این رقم را در کنار درآمد 55 میلیارد دلاری فروش نفت خام قرار دهیم شیخ‌نشینان قطری در سال گذشته 128 میلیارد دلار درآمد کسب کرده‌اند. قطر این ثروت را مدیون میدان گاز گنبد شمالی خود می‌داند که این میدان با میدان پارس جنوبی ایران مشترک است و ایران در سال گذشته بنا بر اعلام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس تنها توانسته است از محل صادرات گاز 317 میلیارد فوت مکعب معادل 9 میلیارد مترمکعب گاز صادر کند که با احتساب دلار 2450 تومانی در سال 1392، در واقع ایران در سال گذشته تنها از محل صادرات گاز خود به درآمدی حدود 1.1 میلیارد دلار دست یافته است در حالی‌که قطر تنها از محل صادرات LNG میدان گنبد شمالی به بیش از 73 میلیارد دلار درآمد رسیده است. صندوق بین‌المللی پول درآمد نفت و گاز ایران در سال 1392 را 55.3 میلیارد دلار اعلام کرده است در حالی‌که قطر در زمان مشابه و به لطف میدان گنبد شمالی به 2.5 برابر درآمد ایران دست یافته است. شاید برای همین باشد که قطر امیدوار است در سال 2015 لقب ثروتمندترین کشور را کسب کند.

گذری بر وضعیت فعلی همسایه پارس جنوبی

قطر در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده GTL و LNG جهان محسوب می‌شود. آمارهای مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی حکایت از آن دارد که این کشور در سال 2012-2013 بیش از حد انتظار درآمد کسب کرده است چرا که در این سال این کشور بودجه خود را براساس نفت 65 دلاری بسته بود و میانگین قیمت نفت، 110 دلار را نشانه گرفته بود. اکسون موبیل، شل، قطر گس، کونوکوفیلیپس، شل، MARUBENI-MITSUI و شرکت حمل و نقل شناخته شده به نام NAKILAT ازجمله شرکت‌هایی هستند که این روزها شیخ‌نشینان را برای رسیدن به ثروتی بیشتر همراهی می‌کنند. این روزها قطر از قراردادهای مشارکت در تولید به سمت سرمایه‌گذاری مشترک(JV)  حرکت کرده تا سهم مالی دولت را در پروژه‌ها افزایش دهد. از سویی دیگر سه میدان نفتی قطر 85درصد تولید نفت این کشور را برعهده دارد که پیش‌بینی می‌شود در سال 2017 تولید روزانه نفت این کشور از مرز 800هزار بشکه در روز فراتر رود. ضمن آنکه تحلیل‌ها حاکی از  آن است که در سال جاری تولید میعانات گازی قطر از مرز 800هزار بشکه فراتر برود. این رقم در حالی اعلام می‌شود که رویکرد این کشور برای سال 2016 تولید یک میلیون بشکه میعانات گازی را هدف گرفته است. در حال حاضر ذخایر گازی قطر 22 میلیارد بشکه تخمین زده شده است. قطر دارنده سومین ذخایر ثابت گاز جهان در ژانویه سال 2014 اعلام شد. تمام ذخایر قطر که شامل 885 تریلیون فوت مکعب گاز می‌شود در قسمت شمالی این کشور و با پارس جنوبی ایران مشترک است. 85درصد صادرات گاز طبیعی در این کشور به صورت LNG صورت می‌گیرد و مابقی آن از طریق خط لوله به امارات متحده عربی و عمان صادر می‌شود. در سال گذشته حدود 4.3 تریلیون فوت مکعب گاز قطر صادر شده است. پرفیت صادرات LNG قطر در حال حاضر 77 میلیون تن در سال اعلام می‌شود اما با توجه به اجرای پروژه‌های جدید این کشور بالاخص در پروژه مروارید به نظر می‌رسد سال 2015 تولید این کشور روند افزایشی را طی می‌کند و همین امر بر درآمد این کشور خواهد افزود. این در حالی است که گرچه قراردادهای LNG اغلب به صورت بلندمدت امضا می‌شود اما این کشور در سال 2012، با اجرای قراردادهای کوتاه‌مدت 19.9 میلیون تن LNG را در بازار به فروش رساند.

نکته حائز اهمیت آنکه شرکت قطر گس مجری اصلی تولید LNG در این کشور، این روزها با ارائه تسهیلات ویژه به کارکنان جوان خود و ارائه آموزش‌های مختلف سعی بر تربیت نیروی انسانی کارآمد دارد. یکی از راهکارهای این شرکت برای ارتقای دانش فنی نیروهای جوان خود، برگزاری همایشی در قالب حضور مدیران ارشد و ارائه تجربیات آنان به نیروی انسانی جوان این شرکت است. این نیروهای انسانی که براساس توانمندی‌های خود طبقه‌بندی شده‌اند قرار است مدیران فردای گاز این کشور باشند.

قطر روزبه‌روز به مشتریان خود می‌افزاید به نحوی‌که در روزهای ابتدایی سال 2015 تایلند هم به جمع خریداران LNG این کشور افزوده شد در حالی که ایران همچنان برای تولید 100 میلیون مترمکعب از پارس جنوبی با مشکلاتی مواجه است. هر چند که مدیرعامل شرکت ملی نفت وعده تولید 120میلیون مترمکعب گاز از این میدان تا پایان سال جاری را مورد تأکید قرار داده اما برخی از کارشناسان بهره‌برداری از این میدان را بنا بر رقم تأکید شده در هاله‌ای از ابهام جست‌وجو می‌کنند چراکه در حال حاضر برخی از فازهای در حال اجرای پارس جنوبی به دلیل نبود منابع مالی با مشکلاتی مواجه شده‌اند ضمن آنکه برخی از تأسیسات نصب شده برخی از این فازها نیز به دلیل متوقف شدن چند ماهه کار در زمان دولت دهم دچار خوردگی شده‌اند و همین امر بر افزایش هزینه‌ها تأثیرگذار بوده است. هر چند که در فازهای پارس جنوبی سعی می‌شود به صورت دو تا سه شیفت کار پروژه‌ها را به اتمام رساند اما نبود برخی از تکنولوژی‌ها و قطعات و نبود منابع مالی این روزها کار را برای مدیران نفتی دشوار کرده است.

به هرحال از سال 1393 با افزایش تولید گاز ایران از این میدان درآمد قطر از محل فروش گاز خام به حدود 19 میلیارد دلار رسیده که البته این رقم برای ایرانی‌ها با توجه به تولید کمتر نسبت به این کشور به 14 میلیارد دلار رسیده است. هر چند که ایران بخش زیادی از گاز تولیدی این میدان را در داخل مصرف می‌کند و درآمد سالانه کشور از محل فروش گاز این میدان به کشورهای دیگر هنوز به میلیارد نزدیک نشده است.

در این میان قطر از این غفلت ایران در پارس جنوبی به نحو احسن بهره‌برداری کرده است و امسال نیز این گمان می‌رود که شیخ‌نشینان این کشور برای داشتن ثروتی این چنینی در خاک خود (گنبد شمالی یا پارس جنوبی) جشن بگیرند. این درحالی است که برخی از کارشناسان معتقدند برداشت‌های بی‌رویه قطر از میدان گنبد شمالی شیب میدان را بیشتر به سمت این کشور سوق داده است و برداشت گاز برای ایران کار چندان آسانی نخواهد بود. هر چند که این تحلیل هیچ‌گاه مورد تأیید رسمی مسؤولان نفتی کشور قرار نگرفته است اما این نگرانی در میان کارشناسان و حتی مدیران برخی از پروژه‌ها همچنان باقی است. هر چند که این روزها بیش از برداشت‌های بی‌رویه قطر و خوردن گاز ایرانی باید به فکر رباییدن متخصصان و مغزهای کشور از سوی شیخ‌نشینان بود. مسأله‌ای که این روزها کاملاً به فراموشی سپرده شده اما جنگ نرم در سکوت آغاز شده است.