دوم خرداد از یاد مردم پاک نخواهد شد

سعیده امیدی: «در یک دانشگاه برنامه سخنرانی بود، وقتی آن روز به دانشگاه رفتیم دیدیم چند کامیون مقابل درب سالن سنگ ریختند و به ما گفتند به دلیل برخی تعمیرات سخنرانی لغو شده، در حالی که هنوز بنرهای تبلیغات این سخنرانی روی دیوار‌ها مشاهده می‌شد.» وقتی مهرعلیزاده قرار است از خاطره‌های دوم خرداد بگوید با یادآوری این نمونه‌ها، آن تاریخ را نه زیبا، بلکه در مواردی تاسف‌آور می‌داند. حقیقت آن است که پیروزی در چنین شرایطی چیزی نیست که آن را بتوان به راحتی فراموش کرد، همانطور که مهرعلیزاده نیز دوم خرداد را نقطه عطف تاریخ انقلاب می‌خواند که یک اصالت خاص داشت و معتقد است چون این حماسه سیاسی از متن جامعه بلند شده بود و با یک زبان مشخص با خواست درونی جامعه عجین شده بود، این تاریخ از یاد مردم پاک نخواهد شد.

از انتخابات ۷۶ و دوم خرداد بگویید. آن موقع کجا بودید؟

در انتخابات خرداد سال ۷۶ مسئول مجموعه‌ای متعلق به فرزندان شهدا به نام شرکت سرمایه گذاران شاهد بودم و به عنوان مدیر عامل در این شرکت فعالیت می‌کردم. این شرکت در آن زمان با هدیه اولیه حضرت امام از سال ۶۳ کار خود را آغاز کرده بود. در عین حال با توجه به اینکه پیش از آن معاون وزیر صنعت، ‌مدیر عامل هیئت مدیره سازمان عمران کیش و معاون سازمان انرژی اتمی بودم، به طور کامل با دولت ارتباط داشتم و جریان‌ها را دنبال می‌کردم، برای همین با شروع فعالیت‌های انتخاباتی بنده نیز در ستادهای اصلاح‌طلب فعال شدم.

آن روز‌ها فضای خاصی در کشور حاکم بود، به گونه‌ای که مردم احساس می‌کردند می‌خواهند خودشان انتخاب کنند. پیش از آن چهره‌های شناخته شده‌ای کاندیدا می‌شدند و فردی که بیشتر مورد اعتماد نظام بود، از قبل مشخص شده بود و مردم با رغبت به او رای می‌دادند، اما در دوم خرداد فضای دیگری ایجاد شد به گونه‌ای که به مشارکت خودخواسته مردم منجر شد و مردم متفاوت از دوره قبل در قالب حماسه سیاسی در انتخابات حاضر شدند. آن روز‌ها در ستاد مرکزی تهران در خیابان به‌آفرین مشغول بودم.

علاوه برمردم، مسئولان هم از نتیجه انتخابات تعجب کرده بودند.

بله؛ حماسه دوم خرداد سال ۷۶ به گونه‌ای بود که حتی بزرگان نظام را نیز به حیرت واداشت چراکه هیچکس فکر نمی‌کرد گزینه اصلاح‌طلبان در رقابت با ناطق نوری که چهره شناخته شده نظام بود، رای بیاورد و به یک سرمایه اجتماعی برای توسعه تفکر اصلاحات تبدیل شود.

در دوم خرداد ۷۶ مردم خیلی جلو‌تر از مسئولان حرکت کردند حتی رای اولی‌ها نیز طرز تفکر اصلاح‌طلبی را به شکل جدی با آنچه نیاز جامعه آن روزشان بود، تطابق می‌دادند و می‌پذیرفتند. همین باعث افزایش مشارکت مردم می‌شد. به عبارت دیگر انطباق هرچه بیشتر اظهارات گزینه اصلاح‌طلبان با مطالبه‌های مردم به ویژه نسل جدید حماسه سیاسی دوم خرداد را پدید آورد. از طرف دیگر مردم هیچگاه تعین مطالبه‌های خود را خارج از نظام نمی‌خواستند و وقتی در یک فرآیند رسمی مانند انتخابات خواسته خود را از زبان یکی از کاندیدا‌ها شنیدند، به او رای دادند.

بعد از دوم خرداد هم اتفاق‌های زیادی افتاد اما ماندگاری دوم خرداد چیز دیگری بود. خصوصیت این تاریخ چه بود که هیچگاه از ذهن مردم پاک نشد؟

دوم خرداد در تاریخ جمهوری اسلامی یک نقطه عطف محسوب می‌شود. همانطور که پیش از این گفتم تا آن زمان به لحاظ اعتماد صددرصدی مردم به نظام، هر‌گاه مردان بزرگی کاندیدا می‌شدند، بدون شک رای مردم از آن آنها می‌شد و این در ذهن همه به یک منطق تبدیل شده بود، اما وقتی در آستانه دوم خرداد تفکرات اصلاح‌طلبانه و به طور خاص آزادی و جامعه مدنی مطرح شد، جامعه به ویژه نسل جدید به این نتیجه رسید که اگر بنا است ما این دستاورد‌ها را داشته باشیم، می‌خواهیم سلیقه خودمان را انتخاب کنیم از طرف دیگر حماسه دوم خرداد سال ۷۶ از یک اصالت خاص برخوردار بود، چراکه این حماسه سیاسی از متن جامعه بلند شده بود و با یک زبان مشخص با خواست درونی جامعه عجین شده بود، برای همین هیچگاه این تاریخ از یاد مردم پاک نخواهد شد. وقتی مردم در ذهن خود به سنوات قبل باز می‌گردند، می‌بینند شعارهای آن روز هنوز هم جزو مطالبه‌های آنها است که بخشی از آن برآورده شده و بخشی دیگر هم باقی مانده است.

یکی از دستاوردهای دوران اصلاحات تربیت نسلی از مدیران بود که در دوره‌های بعد به راحتی حذف شدند. حدف این ظرفیت و مدیران، بیشتر از آنکه به ضرر اصلاح طلبان باشد، خسارات زیادی برای کشور داشت. چرا این ظرفیت نادیده گرفته شد؟

بله، از این جهت نظام ما بسیار آسیب دید. وقتی انقلاب اسلامی پیروز شد، جریانی از فرزندان این انقلاب که اتفاقا علاوه بر دلسوز بودن، سواد لازم را نیز داشتند، تحت تربیت نظام جلو آمدند و انبوهی از تجربه‌‌ها در حوزه‌های مختلف در آنها متمرکز شد. سلامت، ‌پاکدامنی، پاکدستی و آشنایی کامل آنها به کارشان از ویژگی این نیرو‌ها بود.

فکر می‌کنید آیا فضای بازگشت به دوره اصلاحات وجود دارد و اساسا باید به آن فضا بازگشت؟

نباید به این خیال باشیم که شرایط دوم خرداد ۷۶ به شکل صددرصد مهیا خواهد شد، البته نباید هم ناامید باشیم. می‌‌توان در سال‌های پیش ‌رو با برنامه‌ریزی مشخص‌تر توسط دولت و استفاده از نیروهای شایسته و انسجام مدیریتی فضای آن روز‌ها را تا حد زیادی تداعی کرد.

در دولت‌های نهم و دهم فضایی ایجاد شد که همه چیز از جمله فعالیت احزاب و تشکل‌های مدنی و رسانه‌ها را نیز تحت‌الشعاع قرار داد. برای همین بازگشت به شرایط دوم خرداد در این زمان کوتاه تا حدی عملی نخواهد شد اما در مقایسه با تمام دولت‌ها، معتقدم که دولت اصلاحات از جهت برنامه‌ریزی، پاکدستی و کارآمد بودن به شکل نمونه کارکرد و این تنها حاصل حضور و حمایت مردم بود.

در مورد احزاب چطور؟ فضای فعالیت احزاب در زمان اصلاحات در مقایسه با پس از آن را چگونه می‌بینید؟

جنس احزاب مبتنی بر این است که طبق مطالبات خود افراد را وارد حیطه اجرایی کنند و در‌‌ همان چارچوب آنها را هدایت و کنترل می‌کنند. وضعیت احزاب در دولت اصلاحات اگرچه در مقایسه با جوامع دیگر ایده‌آل نبود، اما بهتر از دوره پس از آن بود. در این دوره احزاب فعال شدند و می‌توانستند در رسانه‌ها و بیانیه‌های خود، نقدهایی را با صراحت بیان کنند. همین باعث کنترل جامعه می‌شد. علاوه بر این، روند موجود به توزیع قدرت در بدنه جامعه کمک می‌کرد، در حالی که دولت نهم و دهم با محدودیت‌هایی که برای احزاب و رسانه‌‌ها ایجاد کرد، در پی این بود که کنترل همه چیز را دولت به دست بگیرد و نتیجه آن نیز این بود که مفاسد هیچ‌گاه به صورت شفاف خود را نشان نمی‌داد.

هنوز هم خاطرات دوم خرداد شنیدنی هستند. اتفاق خاصی مد نظرتان هست که از آن بگویید؟

بسیاری از خاطرات مربوط به تبلیغات انتخاباتی دوم خرداد ۷۶ برای ما نه تنها زیبا نیست، بلکه تاسف‌آور است، چراکه در تبلیغات انتخاباتی برای کاندیدای اصلاح‌طلبان دائما در شهرستان‌های مختلف محدودیت‌هایی ایجاد می‌کردند و در سخنرانی‌های او یک عده تحریک‌شده به توهین می‌پرداختند یا در کمال تعجب مشاهده می‌کردیم که فضایی که از قبل برای سخنرانی اصلاح‌طلبان مشخص شده بود در روز سخنرانی پلمپ می‌شد.

در یک دانشگاه برنامه سخنرانی بود، وقتی آن روز به دانشگاه رفتیم دیدیم چند کامیون مقابل درب سالن سنگ ریختند و به ما گفتند به دلیل برخی تعمیرات سخنرانی لغو شده، در حالی که هنوز بنرهای تبلیغات این سخنرانی روی دیوار‌ها مشاهده می‌شد. البته نتیجه نهایی سال ۷۶ در دوم خرداد برای ما شیرین بود و نشان داد که هیچ یک از این محدودیت‌ها نمی‌تواند جلوی آنچه را که خواست جامعه است، بگیرد.