لیگ ملت‌های جهانی علیه جام جهانی؛ در آستانه تحول
ما وارد دوران جدیدی در فوتبال شده‌ایم. لیگ ملت‌های اروپا تازه آغاز شده، رقابتی که تیم‌های سراسر قاره با هم دارند از انگلیس- اسپانیا در ویمبلی در بالاترین لیگ گرفته تا لیختن‌اشتاین- جبل الطارق در وادوز در پایین ترین لیگ.
به گزارش ایلنا، همزمان، مقامات فوتبال بین‌المللی در حال گسترش لیگ ملت‌ها به سراسر جهان هستند. ایده این است که هر قاره میزبان لیگ ملت‌های خودش باشد و این در نهایت به یک تورنمنت جذاب تبدیل می‌شود: لیگ ملت‌های جهانی برای برندگان هر قاره. اتفاق بزرگی است، آنقدر بزرگ که حتی می‌تواند جام جهانی را به حاشیه بکشاند.
لیگ ملت‌ها احتمالا فوتبال را بهتر می‌کند. فوتبال ملی که 10 ماه از سال تحت‌الشعاع بازی‌های باشگاهی است، دوباره می‌غرد. خب چه اتفاقی می‌افتد و چرا؟
حدود پنج سال پیش، برخی مقامات نهاد حاکم بر فوتبال اروپا، از جمله دبیرکل آن، جیانی اینفانتینو لیگ ملت‌های اروپا را ابداع کردند با هدف احیای فضای مرده فوتبال ملی. ده‌ها سال، تیم‌های ملی اروپایی زمان زیادی را صرف بازی‌های بی‌خاصیت دوستانه یا مقدماتی می‌کردند: آلمان، سن مارینو را در هم می‌کوبید، فرانسه، لوکزامبورگ را می‌برد و هیچ کس هم اهمیتی نمی‌داد.
لیگ ملت‌های اروپا رقابتی‌تر و مهیج‌تر خواهد بود. کشورها به چهار دسته تقسیم می‌شوند بر اساس قدرتشان. دسته اول شامل گروه‌هایی مثل فرانسه، آلمان، هلند و اسپانیا، کرواسی و انگلیس می‌شود. در دسته چهارم هم گروه‌هایی شامل آذربایجان، جزایر فارو، مالت و کوزوو هستند. ژوئن سال بعد هم تیم‌های برنده گروه‌های لیگ اول با هم بازی می‌کنند تا قهرمان مشخص شود. این تورنمنت همچنین به اختصاص برخی سهمیه‌های یورو 2020 کمک می‌کند. همه تیم‌ها هدفی برای بازی دارند: تیم‌هایی که در انتهای گروه خود قرار می‌گیرند به دسته‌های پایین‌تر سقوط می‌کنند و تیم‌های اول بالاتر می‌روند.
هواداران هم احتمالا دوستش خواهند داشت و تیم‌های ملی اهمیت بیشتری نسبت به تیم‌های باشگاهی پیدا می‌کنند: مخاطبان تلویزیونی بازی‌های بزرگ جام جهانی چندین برابر بازی‌های بزرگ لیگ قهرمانان هستند. تنها مشکل این است که به اندازه کافی بازی‌های طراز اول در رده ملی به وجود نمی‌آیند. به‌عنوان مثال، اسپانیا و انگلیس از سال 1996 در رقابت‌های رسمی با هم روبه‌رو نشده‌اند و بازی امروز در ویمبلی هواداران فوتبال در سراسر جهان را ذوق زده می‌کند.
لیگ ملت‌ها نه به معنی بازی‌های بیشتر بلکه بازی‌های بهتر برای بازیکنان تیم‌های ملی است. اگر موفق شود، می‌تواند به سرعت غیرقابل کنترل شود. کونکاکاف، کنفدراسیون فوتبال آمریکای شمالی و مرکزی، تصمیم گرفته در سال 2019 لیگ ملت‌های خودش را برگزار کند، بزرگترین فدراسیون‌های آسیا هم چنین چیزی می‌خواهند.
بعد برنده هر لیگ قاره‌ای در لیگ ملت‌های جهانی مسابقه می‌دهد. تصور کنید یک تورنمنت کوتاه هشت تیمی که هر دو سال یک بار برگزار می‌شود و در آن مثلا برزیل، آرژانتین، ژاپن، آمریکا، مراکش، فرانسه، اسپانیا و آلمان مسابقه می‌دهند، خیلی راحت جای تورنمنت کم اهمیت جام کنفدراسیون‌ها را می‌گیرد.
سوال اینجا است که متولی لیگ ملت‌های جهانی چه کسی باشد. وقتی اروپایی‌ها این ایده را مطرح کردند، می‌خواستند بین کنفدراسیون‌های قاره‌ای باشد و تقریبا هیچ نقشی برای فیفا در نظر نگرفتند اما اینفانتینو که در سال 2016 رییس فیفا شد، تصمیم گرفت طرح را مال خود کند.
او لیگ ملت‌های جهانی را منبع جدید درآمدزایی برای فیفا می‌داند که مدت‌هاست کمپانی تک محصولی شده: 90 درصد درآمد فیفا از جام جهانی است. فیفا به درآمد نیاز دارد بخصوص با توجه به اینکه بسیاری از اسپانسرهای غربی‌اش را بعد از رسوایی‌های مالی از دست داده است.
در بهار، کنسرسیومی متشکل از سرمایه‌گذاران غول پیکر، موافقت کردند 25 میلیارد دلار برای لیگ ملت‌های هر قاره به اضافه لیگ ملت‌های جهانی و یک جام جهانی باشگاه‌های بزرگتر و بهتر سرمایه‌گذاری کنند. اینفانتینو گفت این بزرگترین سرمایه‌گذاری است که تاریخ فوتبال به خود دیده.
بر اساس برنامه فیفا، هر کدام از هشت کشوری که در لیگ ملت‌های جهانی حضور پیدا می‌کنند 5/37 تا 75 میلیون دلار درآمد کسب می‌کنند. برای مقایسه: آلمان با بردن جام کنفدراسیون‌های سال قبل 1/4 میلیون دلار درآمد داشت. در برابر این سرمایه‌گذاری هنگفت، کنسرسیوم می‌خواهد تا سال 2033 کنترل لیگ ملت‌ها را به عهده بگیرد. در عین حال بر اساس یک سنت غیرشفاف فیفا، اینفانتینو نخواست سرمایه‌گذارانش را معرفی کند.
اسفند گذشته در نشستی در بوگوتا، کلمبیا، او شورای تصمیم‌گیری فیفا را تحت فشار گذاشت تا 60 روزه برنامه او را بدون انجام بررسی‌های لازم تایید کند. شورا موافقت نکرد، یوفا هم آزرده خاطر شد. رییس آن، الکساندر سفرین به مجله آلمانی کیکر گفت: «ما ایده لیگ ملت‌های جهانی را داشتیم، ابتدا آن را به رییس فیفا و بعد فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها تقدیم کردیم. ناگهان فیفا می‌آید و می‌گوید آماده فروش ایده ما است آن هم بدون هیچ توضیح روشنی. پیشنهاد عجیبی است.»
البته خبرنگاران فایننشال تایمز فاش کردند که برنامه فیفا با همکاری غول تکنولوژی ژاپنی، سافت بانک با سرمایه‌گذاران دیگر از چین و عربستان سعودی صورت می‌گیرد. بیشترین تاثیر از سعودی است. این کشور فوتبالدوست و نفتی حسادت می‌برد به همسایه کوچک خود قطر که میزبان جام جهانی 2022 است و می‌خواهند نخستین دوره لیگ ملت‌های جهانی را میزبانی کنند. اینفانتینو زیاد آنجا می‌رود و رابطه خوبی با محمد بن سلمان، پادشاه جوان این کشور دارد.
با توجه به دعوا بر سر مالکیت لیگ ملت‌های جهانی، شاید هرگز برگزار نشود. اگر برگزار شود-ایده‌اش آنقدر وسوسه‌انگیز است که احتمالا می‌شود- قبل از 2022 نخواهد بود اما اگر خودش را در تقویم جا بیندازد، این ظرفیت را دارد که از نظر اعتبار و توجه از جام جهانی عبور کند همانطور که جام جهانی از سال 1930 از فوتبال المپیک عبور کرد.
در حال حاضر، برخی جام جهانی را پرتماشاگرترین اتفاق ورزشی جهان می‌دانند اما جایگاهی شکننده دارد. میزان متوسط تماشاگران آن در این قرن در کشورهایی مانند پرتغال، اسپانیا و آرژانتین به شدت کاهش یافته عمدتا به این دلیل که بیشتر بازی‌ها را شبکه‌های پولی پخش می‌کنند.
و فیفا تصمیم دیگری گرفته که در کمتر کردن تماشاگران قطعا تاثیرگذار است و از سال 2026 شروع می‌شود: افزایش تیم‌های جام جهانی از 32 به 48 تیم.
یورو که اخیرا گسترده شده این را ثابت می‌کند. متوسط تماشاگران بازی‌های مرحله گروهی در سال 2016 با حضور 24 تیم نسبت به دوره قبلی با 16 تیم 23 درصد کاهش پیدا کرده بیشتر به این دلیل که هشت تیم اضافه شده سعی داشتند ضعف خود را با ارائه فوتبال دفاعی جبران کنند ضمن اینکه میزان گلزنی در یورو 2016 به 12/2 گل کاهش یافت که در 20 سال اخیر بی‌سابقه بود. در جام جهانی 48 تیمی نیز این سیندرلاهای خسته کننده زیاد می‌شوند، واقعا به این اندازه تیم‌های خوب برای توجیه چنین تورنمنت بزرگی وجود ندارد. جام جهانی امسال نشان داد که آفریقا و آسیا به طور خاص شایسته سهمیه بیشتر نیستند: از 10 نماینده این دو قاره تنها ژاپن توانست به مرحله حذفی راه پیدا کند.
اینفانتینو گفته: «هیچ چیز بهتر از شرکت در جام جهانی نمی‌تواند فوتبال را در یک کشور تقویت کند.» اما به شرطی که جام جهانی کسالت آور تحت‌الشعاع لیگ ملت‌های جهانی قرار نگرفته باشد. شاید تماشاگران فوتبال عادت کنند که جام جهانی را تنها از مراحل حذفی دنبال کنند ضمن اینکه کمتر کشوری به اندازه کافی استادیوم برای میزبانی جام جهانی 48 تیمی دارد.
فیفا جام جهانی را بیشتر به خاطر پول گسترش داد. یک تورنمنت بزرگتر پول بیشتری از پخش‌کنندگان تلویزیونی، اسپانسرها و فروش بلیت جذب می‌کند، بیشتر این پول به 211 فدراسیون فوتبال می‌رسد اما یک جام جهانی بزرگتر یک جام جهانی از بین رفته است. هواداران شاید بتوانند خودشان را با لیگ ملت‌های جهانی تسلی دهند، برنده این رقابت‌ها را هم می‌توان قهرمان واقعی جهان دانست.
شاید یک دهه بعد از سپتامبر 2018 به‌عنوان ماهی که فوتبال را متحول کرد و آن را پیشرفت داد، یاد کنیم.
گزارش: سایمون کوپر / مترجم: سیدعلی بلندنظر
