گزارش آتش‌نشانی سه روز پس از حادثه جمهوری
چکیده: یکی دیگر از کارگران تولیدی که بدون توجه به هشدارهای آتش‌نشان‌ها از پنجره کارگاه بیرون آمده و به شدت ترسیده بود نیز بر اثر ضعف بدنی استرس ناشی از آتش‌سوزی و بر هم خوردن تعادل سقوط مرگباری را در برابر دیدگان همه رقم زد.
با گذشت سه روز از حادثه آتش‌سوزی یک کاگاه تولید پوشاک در خیابان جمهوری، سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران سرانجام گزارشی از حریق رخ داده تهیه و به معاونت خدمات شهری شهرداری تهران ارائه کرده که جزئیات آن را در ادامه می‌خوانید:
گزارش توصیفی ساختمان:
موقعیت ساختمان:
ساختمان در تقاطع خیابان جمهوری و ابوریحان واقع شده که مشتمل بر طبقه(منفی ۱، همکف، نیم طبقه روی همکف و چهارطبقه روی همکف) است. مساحت زمین آن حدوداً ۴۷۰ متر مربع و مساحت کل زیربنا حدودا۲۳۵۰ متر مربع، وسعت تقریبی هر طبقه حدوداً ۳۴۰ مترمربع مشتمل بر ۴ واحد در هر طبقه و جمعاً حدود ۱۸ واحد است.
ساختمان دارای ساختاری اسکلت فلزی و آجری و نما کامپوزیت, کاربری واحدها، تولیدی تریکو و البسه، چاپ و مزون لباس، راه ارتباطی طبقات به صورت یکدستگاه پلکان فاقد دوربندی و یک دستگاه آسانسور، نمای ساختمان ترکیبی از کامپوزیت، آلومینیوم و شیشه و دارای یک درب ووردی، واقع در خیابان ابوریحان است.
موقعیت محل حریق زده:
محل حریق قسمتی از شمال غربی طبقه آخر ساختمان به مساحت حدود ۸۰ متر مربع که دارای یک لابی در قسمت مرکز و چهار واحد در طرفین و یک دستگاه آسانسور در ضلع شرقی لابی قرار دارد، است. بیشترین خسارت به واحد شمال غربی، راه پله طبقه آخر و انبار مشرف به در پشت بام وارد شده، لازم به ذکر است خسارت اکثر واحدها در اثر حرارت مستقیم آتش نبوده بلکه به دلیل دود زدگی است. اجناس سوخته شامل تعداد زیادی دستگاه چرخ خیاطی، دوک‌های نخ، پارچه، پشم شیشه است.
شروع حریق:
حریق از راهرو طبقه چهارم(بالای همکف) شروع شده و به علت تعطیل بودن و عدم تردد افراد در طبقه فوق و همچنین عدم وجود سیستم اعلام حریق ساکنین در مراحل اولیه متوجه شروع آتش سوزی نشده و پس از مشاهده حریق نظر به اینکه شرایط موجود در محل(وجود کارتن‌های دوک، نخ، پشم شیشه، کارتن‌های کاملا خشک و فاقد هر گونه رطوبت، پنجره‌های موجود، چیدمان کارتن نخ داخل پلکان و راهروها) بستری آماده برای ا شتعال سریع فراهم کرده و موجب گسترش حریق به کارگاه‌ها شده و در نتیجه استفاده از پلکان برای فرار ساکنین را غیر ممکن ساخته بود.
شرایط ایمنی ساختمان:
با توجه به کاربری محل فوق و تعداد طبقات که جزء اماکن پرخطر است، مطابق مقررات ملی ساختمان(ساختمان موجود) باید به دو پلکان باکس دود بند مستقل از هم با در مقاوم حریق و سیستم روشنایی اضطراری و سیستم کشف و اعلام و اطغا حریق از قبیل پنل مرکزی، دتکتوری، آژیر، مخزن آب آتش نشانی، پمپ‌های آتش نشانی جعبه‌های فایر باکس و سیستم شبکه بارنده، مجهز باشد که ساختمان فوق دارای یک پلکان عمومی غیر دود بند و مملو از مواد قابل اشتعال و فاقد هر گونه امکانات و تمهیدات ایمنی لازم و تاسیسات الکتریکی فرسوده و ناایمن مخصوصا در قسمت روشنایی کارگاه بوده است.
در ضمن متاسفانه علی‌رغم تذکر و اخطار کتبی در تاریخ ۱۳/۴ / ۹۲ به شماره اتوماسیون ۵۸۵۵۸۸۱، مبنی بر رعایت نکات ایمنی هیچگونه توجه و ترتیب اثر از سوی مالکین به منظور ایمن نمودن ساختمان فوق صورت نگرفته بود و دلایل گسترش آتش سوزی به طور خلاصه به شرح زیر است:
انباشت غیرصحیح و خلاف اصول ایمنی اجناس و کالاهای سریع الاشتعال نظیر پشم شیشه و دوک نخ در پاگرد پلکان‌ها(مسیر خروج)، چیدمان غیراصولی اجناس در واحدهای پاساژ، اشکالات معماری ساختمان از جمله نداشتن دو پلکان دود بند مستقل از هم، وجود نورگیر از داخل واحد به فضای پاگرد پلکان، عدم سیستم کشف و اعلام حریق، عدم سیستم اطغا حریق، عدم روشنایی اضطراری، کمبود خاموش کننده و عدم تناسب خاموش کننده‌های موجود با مواد قابل اشتعال موجود و آشنا نبودن متصرفین به نحوه استفاده صحیح از خاموش کننده‌های موجود.
شرح حادثه:
در پی وقوع این حادثه با تماس‌های پی در پی شهروندان با سامانه ۱۲۵ مبنی بر مشاهده دود از پشت بام یک ساختمان تجاری در خیابان جمهوری اسلامی، تقاطع خیابان ابوریحان ستاد فرماندهی آتش نشانی تهران ساعت ۱۱:۲۲ زنگ ایستگاه‌های ۱۸،۴۰، ۴۶،۱ و گروه امداد و نجات ۱ و ۱۴ را به همراه دو دستگاه نردبان ۳۲ متری و خودرو حامل دستگاه تنفسی به محل حادثه اعزام کرد.
لازم به ذکر است که در تماس‌های اولیه شهروندان صرفاً مشاهده دود و حریق در پشت‌بام اعلام شده و اشاره‌ای به محبوس شدن افراد نشده بود. با رسیدن نیروهای عملیات به محل حادثه دود و شعله غلیظی از طبقه پنجم یک ساختمان ۵ طبقه تجاری با کاربری تولید و انبار پوشاک به بیرون زبانه می‌کشید و به سرعت در حال سرایت و گسترش به اطراف بود. در این حادثه بر اثر حرارت زیاد دو نفر از خانم‌های محبوس شده از ترس خود را به بیرون از پنجره‌های کارگاه رسانده و در وضعیت بسیار خطرناکی معلق مانده بودند که متأسفانه یکی از آنها بر اثر از دست دادن تعادل از طبقه پنجم سقوط کرده و با تأیید عوامل اورژانس جان خود را از دست داده بود.
یکی دیگر از کارگران تولیدی که بدون توجه به هشدارهای آتش‌نشان‌ها از پنجره کارگاه بیرون آمده و به شدت ترسیده بود نیز بر اثر ضعف بدنی استرس ناشی از آتش‌سوزی و بر هم خوردن تعادل سقوط مرگباری را در برابر دیدگان همه رقم زد. تنها لحظاتی کوتاه در حدود ۱۰ ثانیه پس از سقوط نفر دوم آتش‌نشان‌ها به یاری دو زن و ۳ مرد دیگر که در اتاق کارگاه محبوس شده بودند شتافتند و با استفاده از نربان همه را به سلامت از میان دود و آتش خارج کردند و ۱۵ نفر دیگر را که در راهروها و دیگر واحد ها در دود گرفتار بودند از راه‌پله‌های ساختمان خارج کرده و تحویل امدادگران اورژانس دادند.
همزمان با خارج کردن محبوس شدگان از ساختمان گروهی دیگر از آتش‌نشان‌ها با بکار گیری لوله‌های آب دهی و تجهزیات خاموش کننده با بستن دستگاه‌های تنفسی وارد ساختمان شده و پس از قطع برق گاز ساختمان و اجرای ایمن‌سازی‌های اولیه به مبارزه با شعله‌های سرکش آتش رفته و آتش‌سوزی را مهار و خاموش کردند. گفتنی است در این حادثه به علت حرارات بالا ۳ آتش‌نشان دچار مصدومیت و سوختگی شدند که برای درمان در اختیار امدادگران اورژانس قرار گرفتند.
ضمناً محل حضور محبوسین در شمال شرق اتاق تولید علی‌رغم وجود مواد قابل اشتعال از جنس پارچه و نخ کاملا سالم باقی مانده بود که حکایت از وحشت دو نفر متوفی و تأثیر آن در اقدام به خروج از پنجره داشته است.
اظهارات شاهدان:
طبق اظهارات آقای صفر علی‌پور فرزند مالک تولیدی طعمه حریق شده(واقع در ضلع شمال غربی طبقه چهارم) چهار مرد و ۳ زن شامل خود وی و پدرش آقای رسول علی‌پور در حال کار در کارگاه بودند که با مشاهده دود و آثار حریق، وی جهت بررسی به سمت در ورودی واحد می‌روند، با باز کردن در، آتش ناگهان به داخل زبانه کشیده و با مواجه شدن با دود و حرارت به داخل واحد فرار کرده و جهت بستن شیر گاز و قطع برق به سمت محل تعبیه جعبه فیوز و شیر گاز واقع در اتاق کوچک ضلع جنوب واحد می‌روند.
این اتاق به دلیل دارا بودند نورگیر به پاگرد پلکان و همچنین به دلیل وجود چندین دست لباس آویخته بر روی رگال و اجناس قابل اشتعال واقع شده در کف کارگاه به سرعت طعمه حریق شده و جعبه فیوز اصلی برق کاملا از بین رفته و پس از بستن شیر اصلی گاز اقدام بعدی وی برای مبارزه با آتش توسط خاموش کننده به دلیل حجم زیاد آتش و محصولات حریق بی‌نتیجه مانده و ناگزیر به کارگاه اصلی فرار کرده و با باز کردن پنجره‌ها دیگر افراد را تشویق به تنفس از پنجره‌ها می‌کند.
طبق اظهارات رسول علی‌پور مالک تولیدی ضمن تأیید گفته‌های فرزندش و تکرار موارد فوق در پاسخ به این سوال که چرا مانع اقدامات عجولانه دو نفر خانم متوفی و خروج آنها از ناحیه پنجره‌های واقع در ضلع غربی کارگاه نشدید، اظهار داشت: شرایط آنقدر بحرانی بود که هر کس تنها به خودش فکر می‌کرد و توجه و تمرکزی بر افراد و وقایع پیرامون نداشت.
وی همچنین گفت: با توجه به چندین نوبت وصول اخطاریه‌های آتش‌نشانی و تأکید مسئولان بازدید کننده سازمان آتش‌نشانی مبنی بر جمع‌‌آوری کالاهای انبار شده در پاگرد نیم‌طبقه حد فاصل طبقات سوم تا چهارم، پاگرد طبقه چهارم، پشت بام و انبار واقع شده در پشت بام و سایر هشدارها و نکات ارائه شده و با توجه به اینکه وی مسئولیت مدیریت ساختمان را نیز بر عهده داشتند و به افراد و متصرفین خاطی تذکر داده و اخطاریه آتش‌نشانی به سمع و نظر همه مالکین رسانده بودند، تذکرهای وی تا روز حادثه بی نتیجه مانده و با بی اعتنایی مواجه شده است.
طبق اظهارات خانم اسدی از کارگران تولیدی و تأیید گفته‌های شهود قبلی در خصوص شرح وقوع حادثه، اظهار داشت: خانم نظری(اولین متوفی) که به عنوان مهمان در تولیدی حضور داشتند در همان لحظات ابتدایی حریق متأسفانه از پنجره به بیرون پرید.
زمان وقوع حریق:
حریق مورد نظر در تاریخ ۹۲/۱۰ / ۲۹ یکشنبه به وقع پیوسته است و زمان‌های ثبت شده در سامانه ۱۲۵ به شرح ذیل است:
زمان اولین تماس شهروند: ۱۱:۳۲: ۳۹ / زمان اعلام به ایستگاه ۶۴ ۱۱:۳۳: ۱۷ / زمان خروج از ایستگاه ۱۱:۳۳: ۴۳ / زمان رسیدن به محل: ۱۱:۳۶: ۵۲ / زمان خاتمه عملیات: ۱۵:۰۵: ۲۱
نیروهای آتش‌نشانی حاضر در محل:
ایستگاه‌های ۴۶،۴۰، ۱۸ و یک، گروه امداد و نجات یک و ۱۴ به همراه دو دستگاه نربان ۳۲ متری و خودروی حامل دستگاه تنفسی و همچنین کدهای یک، ۳،۱۵، ۲۵،۳۵، و ۱۰۴۶،۴۵ و ۸۵ در محل حضور داشتند.
آسیب‌دیدگان:
نام تحصیلات شغل جنس سن آسیب شرح آسیب
خانم فروتن… کارمند تولیدی واحد ۱۵ زن ۴۰ فوت
خانم نظری… مهمان زن ۵۰ فوت
رسول علی‌پور… مالک تولیدی واحد ۱۵ مرد ۷۰ جرح جراحت از ناحیه سر و دست راست
نجات یافتگان:
اژدر و محمدعلی شبستری، جواد بهمن‌یار، خانم مرادی، مینا اسدی، خانم دانش، خانم علی‌گل، خانم محبی.
چالش‌های عملیاتی:
عدم وجود پله فرار به منظور تخلیه اضطراری، عدم وجود سیستم تر و خشک به منظور تسریع در اطفای حریق، چیدمان کالا و محدودیت دسترسی نیروی عمل کننده به موقعیت حریق، عدم وجود فن سانترفیوژ به منظور تهویه کریدورها و ایجاد فضای امن به منظور تخلیه دود و عملیات امداد و نجات.
رویکرد سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی:
سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی در چند سال اخیر از تغییرات جهشی در بخش‌های مختلف سازمان برخوردار بوده که اهم آنها عبارتند از:
۱. توسعه کمی و کیفی حوزه عملیاتی به نحوی که خروجی مؤلفه‌های اصلی نیروهای عملیاتی به شرح ذیل است:
۱-۱. کاهش زمان سفر از ۶:۴۵ به ۴:۲۶ که این شاخصه نسبت به بسیاری از پایتخت‌های کشورهای توسعه یافته شرایط بسیار بهتری را نشان میدهد.
۱-۲. کاهش آمار فوتی حریق از ۳۷ نفر در سال ۹۰ به ۲۱ نفر در سال ۹۱ و در مقایسه با شهر لندن که تعداد این فوتی‌ها ۴۵ نفر بوده است شرایط بسیار مناسب را نشان میدهد. در ضمن در سال ۱۳۹۲ تا تاریخ ۹۲/۱۰ / ۳۰ تعداد فوتی‌ها ۱۲ نفر است.
۱-۳. افزایش سطح رضایتمندی شهروندان به بیش از ۹۰ درصد.
۱-۴. افزایش نجات یافتگان.
۲. استفاده از پتانسیل نیروهای عملیاتی در توسعه ایمنی شهر در قالب طرح ایستگاه محوری که کاهش مؤلفه‌های اصلی آتش‌سوزی‌ها را در پی داشته است.
