ضرورت تهیه نقشه راه اجرای «نظریه آب مجازی» در کشور
در نشست خبری کنفرانس ملی آب مجازی تأکید شد: خودکفایی به هر قیمتی در مورد هیچ محصولی منطقی نیست. خودکفایی زمانی ارزش پیدا می‌کند که با استفاده از تکنولوژی روز، برنامه‌ریزی دقیق و ارتقای بهره‌وری، میزان تولید محصول را افزایش داده و آن را در وضعیت پایدار حفظ کنیم.
به گزارش ایلنا به نقل از اتاق ایران؛محمدحسین شریعتمدار، سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در نشست خبری نخستین کنفرانس بین‌المللی آب مجازی ضمن بررسی موضوع بهره وری آب در کشاورزی، بر ضرورت یافتن راهکاری مناسب برای اجرای «نظریه آب مجازی» تاکید کرد.
شریعتمدار با اشاره به برگزاری نخستین کنفرانس ملی آب مجازی که نهم و دهم اردیبهشت‌ماه در اتاق ایران برگزار می شود، نگاهی به طرح نظریه آب مجازی در سطح دنیا برای مدیریت منابع آب کشورها داشت و گفت: هنوز توافق جهانی در مورد تجاری شدن محصولات کشاورزی و اجرای نظریه آب مجازی وجود ندارد و تنها در برخی کشورها به صورت ملی عملیاتی شده است.
شریعتمدار گفت: این تئوری از ابتدای فعالیت کشاورزی در کشورها وجود داشته اما جنبه بین‌المللی، نظام‌مند و قانونی نداشته است. ازآنجایی‌که این نظریه می‌تواند با پیچیدگی‌ها و جزئیات قابل‌توجهی در مسیر اجرای خود توجه شود، ضرورت دارد که قبل از اجرایی شدن، مطالعه دقیق و جامعی نسبت به عواقب و پیامدهای احتمالی آن صورت گیرد.
به گفته شریعتمدار کنفرانس بین‌المللی آب مجازی که در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود، می‌تواند فرصتی را فراهم کند تا فضایی مورد حمایت اندیشمندان، نهادهای بین‌المللی و کشورهای دنیا ایجاد شود و بتواند اطلاعات و مشاوره‌های لازم را در مورد نظریه آب مجازی در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.
وی ادامه داد: در مرحله اجرای تئوری مطرح شده باید برای جلوگیری از وابستگی و تحمیل های سیاسی و اجتماعی احتمالی راهکار ارائه داد؛ باید رفتارها را مدیریت کرده و با دقت گام برداشت.
دبیر اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی الگوی کشت را از پایه‌های اساسی این نظریه دانست و تصریح کرد: الگوی کشت یعنی زراعت بر اساس ظرفیت های هر منطقه انجام شود. مدت‌هاست که در مورد خودکفایی گندم صحبت می‌شود، این مسئله باید بر اساس همین الگوی کشت انجام شود. مسئولان در عمل بر این اصل توافق دارند که خودکفایی به هر قیمتی، ارزش ندارد بلکه باید بر اساس ظرفیت‌ها و بهره‌وری آب انجام شود.
وی افزود: در سال 1368 به ازای هر مترمکعب آب، 300 گرم گندم برداشت می‌شد. این روند در مسیر خود با دگرگونی و نوسانات بسیاری روبرو شد تا آنجا که در سال 1377 به 530 گرم و در سال 1383 و 1384 به 630 گرم رسید و در این سال جشن خودکفایی برگزار کردیم. البته این نوسان ها ادامه پیدا کرد تا در سال 1394 و 1395 میزان گندم برداشت شده از هر مترمکعب آب به 750 گرم رسید. حال باید تلاش کنیم این وضعیت پایدار باقی بماند و زمینه رشد آن را فراهم سازیم.
شریعتمدار خاطرنشان کرد: خودکفایی یعنی کاهش سطح زیر کشت محصول و درپی آن کاهش مصرف آب و درعین‌حال افزایش میزان محصول برداشت شده؛ به این معنا که بهره‌وری آب را در کشت محصول بالا ببریم. این نسخه باید در مورد کشاورزی اعمال شود. بدین ترتیب منابع آبی کشور در سطح گسترده‌ای مدیریت خواهد شد.
تهیه نقشه راه نظریه آب مجازی
عباس کشاورز، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی و عضو کمیته علمی و اجرایی کنفرانس، اولین گام در مسیر اجرای تئوری آب مجازی را توافق ملی در مورد آن عنوان کرد و گفت: باید ابتدا نقاط قوت، ضعف، مزایا و معایب این تئوری شناخته شود تا در پی آن بتوانیم در سطح ملی موفق عمل کنیم. هدف این کنفرانس تهیه نقشه راه منطقی برای اجرای نظریه آب مجازی است.
بر اساس اظهارات وی کشورهایی در مورد آب مجازی موفق هستند که توانسته‌اند، هزینه تمام شده و بهره‌وری آب را افزایش دهند و ارزش‌افزوده بالا در بخش کشاورزی ایجاد کنند. کشوری مانند هلند که در کشاورزی موفق است اقدام به صادرات علم می‌کند و نه محصول کشاورزی. در واقع یکی از عوامل موفقیت در این حوزه استفاده از علم و دانش جدید است.
عضو کمیته علمی و اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی تصریح کرد: در حال حاضر دنیا بر سر تجاری شدن محصولات کشاورزی به توافق نرسیده است. چراکه همه کشورها در مورد امنیت غذایی خود نگران بوده و برای آن اهمیت بالایی قائل هستند. البته در این رابطه باید از کشورهای استثنا مانند ژاپن که آب فراوان دارد اما زمین ندارد و یا کشورهای حوزه منا که از کمبود شدید منابع آبی رنج می‌برند و مجبور به واردات غذا هستند، فاکتور بگیریم.
طبق آمار ارائه شده، میزان تجارت آب مجازی در دنیا از سال 1986 تا 2011 میلادی از 438 میلیارد مترمکعب به 989 میلیارد مترمکعب رسیده که آمریکا با 24 درصد بیشترین سهم و آفریقا با 3.8 کمترین سهم را در این تجارت داشته‌اند. میزان آب مجازی وارد شده در ایران از دهه 1350 تا سال 1392 از 12 میلیارد مترمکعب به 37 میلیارد مترمکعب افزایش‌یافته و میزان صادرات آن به 4 میلیارد مترمکعب رسیده است.
بهرام طاهری، مشاور عالی وزیر نیرو که دبیر علمی این کنفرانس نیز هست با اشاره به تغییر اقلیم و لزوم استفاده از روش های زیرساختی برای مدیریت آب، یکی از مکانیزم ها را بهره‌گیری از مفهوم آب مجازی دانست و تأکید کرد: شاید این مفهوم ساده به نظر برسد اما در مرحله اجرا دچار پیچیدگی‌های خاصی می‌شود. بنابراین باید در این کنفرانس بهترین روش اجرای مفهوم موردنظر دنبال شود.
زهرایی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، با تأکید بر این نکته که تجارت آب مجازی برای هر کشور بحرانی از نظر آب، قابل تجویز نیست، تشریح کرد: می‌خواهیم با استفاده از تجربیات کشورهای مختلف، شناخت دقیقی از تئوری آب مجازی داشته باشیم.
وی ادامه داد: موضع بسیار مهم در این نظریه توجه آن به مصرف‌کننده و لزوم اصلاح الگوی مصرف است. این نظریه می‌گوید برای مدیرت منابع آبی، باید مصرف آب نیز به شیوه درست آن انجام شود و تنها تولیدکننده را مورد توجه قرار نمی‌دهد.
