لزوم تعمیق ادراک علمی فرهنگ عاشورا

پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری همزمان با آغاز محرم همایش علمی «مطالعات مردم شناسی و فرهنگ عاشورا» را در تالار نشست های تخصصی موزه ملی برگزار کرد.

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری؛ علیرضا حسن‌زاده، رییس پژوهشکده مردم‌شناسی ابتدا فعالیت‌های این پژوهشکده درباره عاشورا را که در سال های گذشته در قالب همایش، تحقیق و انتشار کتاب و ویژه‌نامه برگزار شده است را بیان کرد، او مهمترین نقش دانش مردم‌شناسی و تحقیقات آن را تعمیق ادراک علمی نسبت به فرهنگ گرانسنگ عاشورا و سنت‌ها و آیین‌های آن دانست.

حسن زاده گفت: بدون شک تنوع فرهنگی موجود در فرهنگ و آیین‌های ماه محرم، حامل معنایی واحد است که در طی تاریخ کارکردهای فرهنگی، اجتماعی مختلفی داشته و یکی از خاستگاه‌های یکپارچگی و وحدت در کشور ما بوده است.

وی افزود: در همین حال با اشاعه آیین‌ها و سنت‌های محرم در سطح جهان روبه‌رو هستیم، به گونه‌ای که یک قرن گذشته از کشورهایی چون ایران، عراق، لبنان و… به هند، زنگبار، کشورهای آفریقایی و ترینداد و توباگو وآن سوتر حرکت کرده است.

این پژوهشگر گفت: دانش مردم‌شناسی می‌تواند به درک معانی آیین‌ها کمک کرده و ژرف ساخت معنایی آیین برای مردم جامعه را آشکار کند.

بهروز وجدانی دیگر سخنران این نشست، ضمن مروری بر چشم‌اندازهای مهم فرهنگ و سنت‌های سوگواری ماه محرم چون موسیقی، یکی از مهمترین کارکردهای این فرهنگ را تعریف هویت در نزد مردم ایران دانست. او تاکید کرد که هویت ایرانیان بدون توجه به آیین‌ها و سنت‌های ماه محرم قابل تعریف نیست.

در ادامه فیلم مستند «غذاهای آیینی: عاشورای بیجار» کار عباس تحویلدار به نمایش درآمد. تحویلدار در معرفی فیلم خود گفت: موضوع این فیلم، چشم‌اندازهای آیینی فراوانی دارد که بخشی از آنها چون گِل‌مالی به دلیل محدودیت زمانی فیلم، در برابر چشم بیننده قرار نگرفته است.

وی افزود: اصولاً اگر کسی بخواهد در مورد آیین‌های ایران کاری تحقیقی انجام داده یا فیلمی بسازد؛ نمی‌تواند آیین‌های ماه محرم را از نظر خود دور نگاه دارد.

پس از آن، دکتر مریم نعمت طاووسی به بحثدر مورد ساختار جهان‌شناختی و آیینی شبیه‌خوانی پرداخت و گفت: بُعد اخلاقی و جهان‌شناختی نمایش‌های آیینی ماه محرم، آن را از نمایش‌های غربی(یونانی) متفاوت می‌سازد؛ زیرا در اینجا تأکید بر وجوه اخلاقی و هنجاری‌ شخصیت‌هااست.

محمد مکاری، مدیر گروه زیست محیطی پژوهشکده مردم شناسی نیز درباره تنوع فرهنگی در فرهنگ عاشورا در منطقه کرمانج خراسان سخن گفت و تفاوت های مراسم یادشده را در پیش و پس از انقلاب اسلامی به بحثو بررسی گذاشت.

ژیلا مشیری، کارشناس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در سخنانی به بررسی انتقادی سفرنامه‌های سفرنامه‌نویسان غربی در گزارش آیین‌ها و سنت‌های ماه محرم در چند قرن اخیر پرداخت و گفت: یکی از منابع شناخت فرهنگ ماه محرم و آیین و سنت‌های عاشورا در گذشته، سفرنامه‌های سفرنامه‌نویسان غربی است.

وی افزود: اما باید به این سفرنامه‌ها با دید انتقادی نگاه کرد چراکه برخی از این سفرنامه‌نویسان ناآشنا با فرهنگ یاد شده، آنچه را مشاهده کرده‌اند، به طور عمیق درک نکرده‌اند.

شهرزاد دوستی، کارشناس مرکز مطالعات فرهنگ عامه صدا و سیما نیز به معرفی اشکال و انواع نوحه‌های محرم پرداخته و نمونه‌هایی از ادبیات مرتبط با نوحه‌های عاشورایی را به بحثگذاشت.

گفتنی است، در حاشیه این همایش نمایشگاه عکسی از آیین‌ها و سنت‌های سوگواری ماه محرم نیز برگزار شد.