خدمات اصلاحی امیر کبیر در دوران صدارت

میرزا تقی خان امیر کبیر مدت ۳ سال و دو ماه و بیست وهشت روز صدر اعظم ناصر الدین شاه قاجار را برعهده داشت و در همین مدت توانست منشا خدمات فراوانی برای کشور شود.

به گزارش ایلنا، اقدامات امیرکبیر مخالفت‌های فراوانی را از بیرون و حتی درون دربار به دنبال داشت اما امیرکبیر بی توجه به مخالفت‌ها به تغییرات زیر بنایی واساسی برای پیشبرد کشور پرداخت. ناظم الاسلام کرمانی معتقد است که «امیرکبیر یکی از کسانی بود که سبب شد مردم ایران در راه تمدن قدم گذارند». در این گزترش، مهمترین خدمات امیرکبیر را شرح می دهیم.

تأسیس دارالفنون

یکی از مهمترین اقدامات امیرکبیر، تاسیس دارالفنون بود که پس از تلاش‌های بسیار در ۵ ربیع الاول ۱۲۶۸ و فقط ۱۳ روز قبل از قتلش افتتاح شد. این مدرسه در هفت شعبه تأسیس شد و اولین مدرسه جدید ایران بود که به آموزش علوم و فنون جدید در تهران می پرداخت.

شاهزادگان قاجار نخستین دانشجویان دارالفنون بودند. در دارالفنون اصول علمی جدید و دانش‌های مهندسی، پزشکی و فنون به جوانان آموزش داده می‌شد و بسیاری از معلم‌های آن از اروپا و به ویژه از کشورهایی چون اتریش، اسپانیا، ایتالیا و فرانسه به کار گرفته شده بودند.

پس از برکناری امیرکبیر، با وجود مخالفت‌های میرزا آقاخان نوری، مدرسه کار خود را ادامه داد. ساختمان دارالفنون در خیابان ناصرخسرو در مرکز شهر تهران جای گرفته است.

انتشار وقایع اتفاقیه

سومین روزنامه و اولین روزنامه رسمی دولت ایران وقایع اتفاقیه بود. که اولین شماره آن روز جمعه در ۱۸ بهمن ۱۲۲۹ خورشیدی در سال سوم سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار انتشار یافت. انتشار این روزنامه در راستای اهداف امیرکبیر برای انجام تغییراتی بنیادین در ایران به منظور گام برداشتن در مسیر پیشرفت صورت گرفت.

به دستور امیرکبیر اشتراک این روزنامه برای هر یک از افرادی که از دستگاه دولتی بیش از ۲۰۰ تومان حقوق می‌گرفتند اجباری بود. در این روزنامه، اخبار داخلی شامل خبرهای مربوط به دربار، عزل و نصب‌ها، اعطای مقام‌ها، نشان‌ها و امتیازات چاپ می‌شد.

امیر کبیر مدت زمان زیادی مسئولیت این روزنامه را برعهده نداشت؛ زیرا در سال ۱۲۳۰ خورشیدی کشته می‌شود و با قرار گرفتن مسئولیت روزنامه به افراد دیگر، تمام برنامه ها و آرزوهای امیرکبیر به باد می رود.

رسیدگی به وضع مالیه

امیر کبیر زمانی مقام صدرات را برعهده گرفت که خزانه دولت تهی شده بود، بنابراین سروسامان دادن به اوضواع مالیه ایران یکی دیگر از خدماتی بود که امیرکبیر در زمان خود انجام داد.

یکی از مهمترین اقدامات او کاهش حقوق شاه و از سوی دیگر قطع دریافتی های بی حساب و کتابی بود که توسط درباریان و فرمادهای نظامی صورت می گرفت، بود. او برای سامان دادن به اوضاع مالی کشور قوانین دریافت مالیات را سروسامان داد و از همه مهمتر اینکه با رشوه خواری بی رویه ای که در آن زمان در دربار رایج بود مبارزه کرد.

اصلاح وضع چاپارخانه دولتی

امیرکبیر به اصلاح وضع چاپارخانه دولتی پرداخت؛ به صورتی‌که آماده حمل و نقل محصولات پستی به اقصی نقاط کشور شد.

سر و سامان دادن به ارتش

میرزا تقی خان هنگامی به صدرات رسید که امور لشگری نابسامان و سازمان داخلی کشور از هم گسیخته و هرج مرج و ملوک‌الطوایفی در سراسر کشور حکم‌فرمایی داشت فرمانداران در شهرستانها هریک خود را پادشاهی می دانستند و بی نظمی در همه امور رواج داشت.

در همین راستا امیرکبیر، به ارتش سرو سامان داد و مشق و دروس ارتشیان و تسلیحات آن‌ها را پایه‌گذاری کرد. رسم بخشیدن مناصب بی‌شغل را برانداخت و معیار ترفیع صاحب‌منصبان، شایستگی ایشان گشت. مهمات‌سازی در زمان او رشد کرد و توپ‌ریزی و باروت‌سازی تبریز دوباره رونق گرفت.

لباس متحدالشکل

همچنین لباس متحدالشکل نظامی برای سربازان وصاحب منصبان از پارچه وطنی محصول ایران ترتیب داد. او همچنین جیره و مواجب یکسان را برای افسران و سربازان در نظر گرفت.

گروه بندی و رده بندی و مشخص ساختن صفوف ارتش به سبک نظام اروپائی، تهیه و نشر رسالات و کتبی در فنون نظامی، بنای عمارت توپخانه در تهران و چندین سرباز خانه در خارج پایتخت، بنای پاسدارخانه ها و سربازخانه ها و استحکامات نظامی در شهرستان‌ها و مراکز مهم سوق الجیشی، تاسیس دایره آگاهی.