بحران کم‌آبی به افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌انجامد

مدیر کارگروه محیط زیست انجمن جامعه شناسی ایران با بیان اینکه خشکسالی سبب از بین رفتن سرمایه اجتماعی می‌شود، به تشریح تاثیر بحران کم‌آبی بر افزایش آسیب‌های اجتماعی پرداخت.

مهدی قربانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در مورد تاثیر خشکسالی و بحران آب بر زندگی اجتماعی مردم در کشور گفت: خشکسالی پیش از هر چیز سرمایه اجتماعی را از بین می‌برد و همچنین «تاب‌آوری» جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در واقع خشکسالی علاوه بر برهم زدن نظام اکولوژیک، نظام اجتماعی را نیز متاثر می‌کند.

وی ادامه داد: خشکسالی اعتماد، مشارکت و انسجام اجتماعی در جامعه و به ویژه در جوامع محلی و همچنین سرمایه فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

قربانی با بیان اینکه بحران آب نقش پررنگی در بروز آسیب‌های اجتماعی دارد، افزود: زمانی که سرمایه اجتماعی نابود می‌شود؛ هنجارها؛ عرف‌ها و سنت‌های جامعه محلی نیز نابود می‌شود که در پی آن شاهد بروز شغل‌های کاذب و همچنین افزایش جرم و جنایت خواهیم بود.

مدیرکارگروه محیط زیست انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به اینکه بحران کم آبی می تواند؛ منشا طبیعی و یا انسانی داشته باشد، گفت: ما امروز شاهدیم که ممانعت افغانستان از پرداخت حقآبه هامون سبب شده، زابل که یکی از بهترین دشت‌ها برای کشاورزی بوده، با مشکل کم آبی روبرو و تبدیل به منطقه‌ای مورد تهدید در زمینه جرائم مربوط به مواد مخدر شود.

وی با تاکید بر اهمیت عملکرد مدیریت کلان کشور در زمینه بحران آب، گفت: خشکسالی در مناطق مختلف به ویژه در جنوب خراسان، کرمان و بخش‌هایی از فارس به شدت دیده شده که این مساله نابودی روستاها و مهاجرت جوانان روستا به شهرها و روبرویی آنها با برخی آسیب‌ها را در پی خواهد داشت. برای نمونه آمار طلاق در یکی از شهرستان جنوب خراسان که انتظار می‌رود؛ ارزش‌های اخلاقی در آنجا بالاباشد، بسیار افزایش داشته است. زیرا مردان جوان، خانواده خود را در شهرستان گذاشته و برای کار به تهران و یا دیگر کلان شهر ها می‌روند و همین موضوع سبب ایجاد زمینه‌های طلاق در این خانواده ها شده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: در همایش «جامعه، منابع طبیعی، آب و محیط زیست؛ چالش ها و راهکارها» که قرار است؛ سال آینده برگزار شود، قصد داریم که به راهکارهای حل این مشکلات بپردازیم؛ یکی از اهداف همایش این است که بتواند برای اولین بار دستگاه‌ها و نهادهای متولی کشور در بخش کشاورزی، منابع طبیعی و… همچون وزارت نیرو، سازمان جنگل‌ها، سازمان امور عشایر، سازمان حفاظت محیط زیست، پژوهشکده مردم‌شناسی، سازمان میراثفرهنگی و شهردار ی تهران را برای حل این معضل دور هم جمع کند.

وی تصریح کرد: این همایش به مسائل انسانی مرتبط با محیط زیست و منابع طبیعی می‌پردازد و قصد دارد که پاسخی برای چالش‌های اجرایی کشور پیدا کند. زیرا ما معتقدیم عدم انسجام دستگاه‌های مربوط به حوزه آب و منابع طبیعی بیشترین نقش را در ایجاد بحران کم آبی دارد. برای نمونه شاهدیم که قانون جامع آب توسط وزارت نیرو نوشته می‌شود، در حالی که همکاری وزارت کشاورزی در آن وجود ندارد.

این استاد دانشگاه افزود: همچنین برای حل این مشکلات الگویی ایرانی در جهت افزایش مشارکت و توانمندسازی جوامع محلی با رویکرد شبکه اجتماعی طراحی کرده‌ام که در یکی از روستاهای شهرستان محلات نیز اجرایی شده است و در اسفند ماه از آن رونمایی می شود.

قربانی گفت: بر اساس این طرح حرکت به سمت توانمندی جوامع محلی باید با توجه به دو سرمایه فیزیکی و طببیعی در هر منطقه ایجاد شود، زیرا حقیقت این است که در جوامعی که با مشکل کم‌آبی روبرو هستند، دیگر کشاورزی جوابگو نیست، اما برای امرار معاش فرد در این جوامع باید جایگزینی مناسب و پایدار و سازگار با محیط در نظر گرفته شود، در غیر این صورت به سمت رشد آسیب‌های اجتماعی حرکت خواهیم کرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای نمونه در مورد حل مشکل دریاچه ارومیه باید گفت که هیچ راه‌حل فنی وجود ندارد و تنها راه حل ار طریق مسائل اجتماعی است و دیگر اقدامات، بیشتر حالت نمایشی دارد؛ دریاچه ارومیه به دلیل گسترش زمین‌های کشاوری اطراف دچار مشکل شده، بنابراین برای حل آن باید مشارکت فرد روستایی را جلب کنیم و این امر زمانی اتفاق می‌افتد که معاش وی تامین شود، تا برای حل این معضل مشارکت کند.

وی در پایان تاکید کرد: بنابراین ایجاد شبکه اجتماعی جوامع محلی و توانمندسازی آنها و همچنین ایجاد انسجام میان نهادها و دستگاه‌های دولتی می‌تواند؛ راه حل معضل تاثیرات بحران کم آبی و خشکسالی بر جوامع انسانی باشد. باید توجه کرد که مسائل مربوط به منابع طبیعی آب و محیط زیست راه‌حل فنی ندارد، بلکه راه‌حل آن تنها انسان محور و با تکیه بر سرمایه اجتماعی است.