فرونشست ۱۷ کیلومتری زمین در دشت نیشابور / گزارش تصویری

برداشت بی‌رویه آب از سفرهای آب زیر زمینی دشت نیشابور موجب فرونشست زمین و ایجاد شکاف‌های ۱۷ کیلومتر در این منطقه شده است. فاجعه‌ای که به گفته عضو شورای مرکزی خانه کشاورز خراسان رضوی در صورت عدم چاره اندیشی به غیر از آثار سوء زیست محیطی، ۱۸ هزار هکتار باغ را نابود خواهد کرد.

«ابوالفضل کرباسی شرق» در گفتگو با خبرنگار ایلنا در مورد فرونشست‌های چندین کیلومتری زمین در دشت نیشابور اظهار داشت: در سال ۶۴ حفر چاه جدید در دشت نیشابور ممنوعه اعلام شد اما بعد از سال ۶۴ با وجود ممنوعه بودن دشت نیشابور، به تعداد زیادی چاه در دشت حفر شده و جالب اینکه این چاه‌ها مجاز و با پروانه بوده‌اند.

وی ادامه داد: در برداشت آب از منابع زیرزمینی باید به این نکته توجه کرد که ورودی مخزن‌های زیرزمینی آب از روان آب‌ها، سیلاب‌ها و رودخانه‌های دائمی تامین می‌شود و بنابراین باید میزان برداشت از آن مورد مدیریت قرار گیرد.

وی در پاسخ به اینکه چرا با وجود ممنوعه بودن این دشت، اجازه حفر چاه داده شده است گفت: دلایل بسیاری است که موجب این اتفاق شده از توصیه وزیر و وکیل و مسئول گرفته تا خلاءهای قانونی، ولی مهم اینجاست که آمار دقیقی از میزان همه چاه‌ها دشت نیشابور در دست نیست.

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز خراسان رضوی با بیان اینکه در سال ۶۴ در دشت نیشابور نزدیک به ۱۱۰۰ حلقه چاه وجود داشت افزود: بعد از سال ۶۴ با وجود ممنوعه بودن دشت بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ حلقه «چاه مجاز» ایجاد شد و خدا می‌داند چه تعداد «چاه غیر مجاز» حفر شده است.

وی در مورد چاههای غیر مجاز گفت: چاه‌های غیر مجاز بیشتر چاه‌های نیمه عمیقی است که به صورت دستی حفر شده و آب آن برای باغ، ‌ باغچه و یا ویلا مورد استفاده قرار گرفته است.

کرباسی به شکل دیگر برداشت آب از منابع زیرزمینی اشاره کرد و متذکر شد: چاه‌های مجازی که بیش از میزان مجوزشان آب برداشت می‌کنند نیز به ذخایر آب زیر زمینی آسیب جدی می‌زنند برای مثال چاهی که ۳۰ لیتر در ثانیه باید برداشت کند، ۵۰ تا ۴۰ لیتر برداشت آب می‌کند، این کار تخلف است و باید از آن پیشگیری شود.

وی به اثرات برداشت غیر مجاز آب از منابع آب زیر زمینی اشاره کرد و گفت: معمولا اداره امور آب هر شهرستان با چاه‌هایی که در دشت حفر می‌کند به‌روز افت آب را کنترل می‌کند. با همین مطالعات مشخص شده که اوضاع بحرانی است به طوری که سطح آب از سال ۶۴ به بعد به طور متوسط نزدیک به ۴۰ متر افت داشته است. البته پایین رفتن آب در مناطق مختلف دشت نیشابور متفاوت بوده و در قسمت‌های مرتفع دشت بیشتر و در قسمتهای پست کمتر است ولی آنچه مسلم است این میزان یک فاجعه است.

کرباسی در مورد اثرات سوء پایین رفتن سطح آب‌های زیر زمینی گفت: پایین رفتن آب موجب می‌شود فضای بین سنگ‌ها و سنگ ریزهایی که سفره‌های زیر زمینی را تشکیل داده‌اند و از آب پر شده جای خود را به خاک بدهد و پر شدن این فضا از خاک موجب می‌شود زمین نفوذ پذیری خود را از دست بدهد و اگر چنانچه هر روز باران هم بیاید به علت عدم نفوذ، آب باران یا برف به صورت روان آب و سیلاب از دسترس خارج شود.

به گفته وی در سالهای اخیر با توجه به کم بودن نزولات جوی سطح آب زیر زمینی بیش از پیش کاهش یافته و همین خطرات بسیاری از جمله فرونشست زمین را در پی داشته باشد.

این عضو خانه کشاورز خراسان رضوی توضیح داد: خالی شدن سفره‌های زیر زمینی از آب موجب پایین رفتن سطح زمین می‌شود و به عبارتی لایه‌های زیرین خاک خالی شده و لایه‌های بالایی جای آن را می‌گیرد و همین باعثپایین افتن سطح زمین و فرونشست می‌شود.

وی ادامه داد: این فرونشست‌ها در برخی مواقع از سه متر نیز بیشتر عمق دارد و طول آن نیز بسیار زیاد است. در دشت نیشابور در حوالی روستای «حصار» نیشابور زمین به طول ۱۷ کیلومتر دچار فرونشست شده است و در منطقه دیگر این فاجعه ۳۶ کیلومتر طول دارد.

به گفته وی پایین رفتن آب معضل دیگری را نیز سبب می‌شود و آن شور شدن افت کیفیت آب کشاورزی است.

کرباسی توضیح داد: وقتی مخزن آب زیر زمینی شروع به خالی شدن می‌کند در برخی نقاط به آبی می‌رسیم که کیفیت مناسبی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی ندارد. میزان املاح مثل نمک و اسیدیته آب بالا می‌رود هنگامی که این آب برای کشاورزی استفاده می‌شود ضمن اینکه آب را از دست می‌دهیم زمین را نیز از دست خواهیم داد چون زمین شور می‌شود.

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز با بیان اینکه آنچه اکنون با آن روبرو هستیم پیامد سوء مدیریت‌های گذشته است اظهار داشت: واقعیت این است که ما در بخش زیر ساخت‌های کشاورزی هیچ کاری نکرده‌ایم براساس آمار، ‌قریب به ۶۳ تا ۶۷ درصد آب کشاورزی پرت شده و ازدسترس کشاورزان خارج می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: در دنیا به جای بالا بردن سطح زیر کشت، به دنبال افزایش راندمان هستند به عبارتی باید از آب و زمین کمتر محصول بیشتر به دست می‌آورند و هر روز نیز به دنبال راهکارهایی برای بهبود آن هستند.

کرباسی با بیان اینکه در کشور ما این روند به درستی رعایت نمی‌شود تاکید کرد: در کشور ما الگوی کشت مناسبی رعایت نمی‌شود به عبارتی یک محصول پرآب مانند برنج هم در شمال کشور کاشته می‌شود هم در خراسان و هم دراصفهان. یا چغندر هم در خراسان کاشته می‌شود و هم در خوزستان. جای کاشت چغندر غرب کشور نه شرق. این کار در هیچ جای دنیا انجام نمی‌شود.

وی با بیان اینکه کشور هند که زمانی به محصولات کشاورزی ما نیازمند بود اکنون به ما کلزا، برنج و بسیاری از محصولات کشاورزی را صادر می‌کند گفت: در هند، هر ایالت محصولاتی را کشت می‌کنند که با اقلیم آن مناسب است و همین موجب تولید محصولات در سطح تجاری می‌شود.

به گفته وی بخش کشاورزی از جمله بخش‌هایی است که می‌توان با سرمایه گذاری اندک مشکل بیکاری جوانان بویژه دانش آموختگان بخش کشاورزی را حل کرد و وضعیت صادرات کشور را نیز بهبود بخشد و موجب استقلال بیش از پیش می‌شود.

کرباسی متذکر شد: با وجود اینکه مسئولان امر با این موارد آشنا هستند اما باز مدیریت درست و چاره‌اندیشی برای این بخش استراتژیک در پیش ندارند. برای مثال عدم چاره اندیشی برای وضعیت دشت نیشابور موجب می‌شود تا حدود ۱۸ هزار هکتار باغ نابود شود که این علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده زیست محیطی موجب کوچ اجباری روستاییان از روستا به شهر شده و مشکلی به مشکلات اضافه خواهد کرد.

[گزارش تصویری]