نابودی بیش از ۲۰۰ درصد اندوخته جانوری کشور

ایلنا: سوم ماه مارس(۱۲ اسفند) مصادف با تاریخ پذیرش کنوانسیون سایتیس، روز جهانی حیات وحش نام‌گذاری شده است. این روز از آن جهت حائز اهمیت است که بر طبق آمار جهانی، بیش از ۶۱ هزار گونه جانور مهره دار در سراسر دنیا در معرض خطر و تهدید انقراض قرار دارند. باید دانست که تهدید گونه‌های مختلف در یک کشور بی‌تردید در سایر کشور‌ها نیز تاثیرگذار است. برای مثال در ایران ۵۳۵ گونه پرنده شناسایی شده داریم که این تعداد برابر با کل گونه‌های قاره اروپا است و همین مسئولیت ما برای حفظ گونه‌های مختلف را بیشتر می‌کند. گونه‌هایی همچون پلنگ آسیایی، سمندر لرستان، شیر ایرانی زمانی در ایران می‌زیستند ولی امروز نسل آن‌ها منقرض شده است. با توجه به شرایط اقلیم و زیستگاهی ایران، ۱۴۰ گونه جانوری در کشور شناسایی شده است که از این تعداد ۴/۶% گونه‌ها یعنی ۷۴ گونه در معرض تهدید هستند و در صورت عدم ایجاد عزم ملی برای حفاظت از آن‌ها، شاهد از دست دادن این گونه‌ها خواهیم بود.

" محمد درویش "، مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد اهمیت حیات وحش و تاثیر آن در محیط زیست و زندگی انسان به ایلنا گفت: حیات وحش بهترین شاخص است که ما متوجه شویم حال طبیعت حال اکوسیستم یا آن چیزی که به آن می‌گوییم بوم‌سازگان خوب است یا بد است.

وی ادامه داد: یک پرسش کلیدی در این میان مطرح است که اگر بخواهید وضعیت یک اکوسیستم را بهبود ببخشید و شما با کمبود منابع مالی روبرو باشید بیشتر تلاش بیشتر تلاش می‌کنید تا منابع آب را حفظ کنید یا منابع خاک را حفظ کنید پوشش گیاهی را حفظ کنید یا اینکه پوشش جانوری یا جمعیت جانوری را حفظ کنید؟

درویش توضیح داد: اگر ما بتوانیم جمعیت جانوری را حفظ کنیم یعنی عملا تلاش کردیم هم منابع آب و خاک را حفظ کنیم و هم پوشش گیاهی را. چون در واقع در یک عرصه‌ای جمعیت جانوری می‌تواند به حیات خود ادامه دهد که آن عرصه از توانمندی و قدرت زیست پالایی لازم برخوردار باشد بنابراین حفظ حیات وحش بسیار بسیار می‌تواند مفید باشد.

وی افزود: در عین حال حیات وحش در همین پروسه زنجیره غذایی به بحثتکامل کمک می‌کند به اینکه ما در واقع بتوانیم با بررسی هر کدام از این گونه‌ها به صورت اختصاصی وضعیت زیست بوم را خیلی خیلی دقیق‌تر بررسی کنیم. به عنوان مثال وقتی که شمار یوزپلنگ‌ها کاهش پیدا می‌کند بلافاصله به ما هشدار می‌دهد که احتمالا طعمه یوزپلنگ‌ها که عبارت باشد از علفخوارانی مثل آهو یا جبیر با وضعیت بدی روبرو شدند ما باید بررسی کنیم که دلایل کاهش طعمه یوزپلنگ‌ها چیست بعد متوجه می‌شویم که احتمالا منابع پوشش گیاهی که غذای آهو‌ها بودند دچار مشکل شده‌اند یا اینکه احتمالا در آب منطقه مشکلی پیش آمده یا آلودگی ایجاد شده. به عبارت بهتر ما می‌توانیم از بررسی وضعیت حیات وحش به وضعیت اکوسیستم برسیم.

مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این سوال که در طول زمان رویکرد انسان نسبت به حیات وحش چه تغییراتی کرده است اظهار داشت: ۱۰ هزار سال پیش که بشر کشاورزی را اختراع کرد شمار همه ساکنین کره زمین به همراه دام‌های اهلیشان به نسبت وزن همه موجوداتی که در خشکی زندگی می‌کردند نسبتی۲ به ۹۸ بود یعنی ۹۸ درصد بقیه موجودات خشکی بودند و ۲ درصد بشر و دام‌هایش بود. الان این نسبت یک به ۹۹ برعکس شده یعنی درواقع تمام وزن موجودات زنده به جز انسان و دامش فقط یک درصد وزن کره زمین و موجودات زنده کره زمین را می‌پوشاند و این نشان دهنده این است که ما با چه انقراضی شتابان و وحشتناک و نگران کننده‌ای روبرو هستیم و مرتبا این بشر و دام‌های اهلی است که فضا را برای دیگر موجوداتی که برو روی خشکی‌ها زندگی می‌کنند تنگ و تنگ‌تر می‌کند.

درویش افزود: در واقع ما از سال ۱۹۷۲ از زمانی که کنفرانس استکهلم در سوئد برگزار شد و موقعی که دانشمندان متوجه مفهومی به نام بدهکاری اکولوژیکی شدند در آن موقع بود که بشر متوجه شد که زمین ظرفیت محدودی دارد که اگر ما به قوانین طبیعی احترام نگذاریم سیلی سخت تری را می‌خوریم تقریبا می‌شود گفت که نیم قرن است که به صورت جدی بشر متوجه شده که باید از قانونی به نام زیست سالاری یا بیودموکراسی که عبارت است از حق حرمت حیات برای همه گونه‌های موجود در کره زمین پیروی کند و احترام بگذارد.

وی در مورد دیدگاه ایرانیان در مورد حیات وحش نیز گفت: ما دچار یک نوع خودبینی و آزمندی انسان محور شدیم و تصور کردیم که همه چیز این کره خلقت برای ما و اختصاصا برای همین نسل کنونی آفریده شده و این نزاع آزمندانه سبب شد که به خودمان این حق را بدهیم که از هر چیزی که در طبیعت می‌بینیم به نفع خودمان استفاده و یا در واقع سوءاستفاده کنیم. اگر نه ما در این کشور همانطور که اشاره کردیم فرزانگانی داشتیم مثل فردوسی بزرگ که می‌گفت سیاه اندرون باشد و سنگ دل که خواهد که موری شود تنگدل؛ یعنی نگران تنگدلی یک مور هم بوده‌ایم، کوروش کبیر نیز می‌گوید؛ کسی که رونده‌ای را بیازارد او که آبی را بیالاید آنکه درختی را بیفکند بی‌اجاق خواهد مرد. این نصایح۲۵۰۰ سال پیش گفته شده، ولی متاسفانه این نزاع آزمندانه سبب شد که ما بسیاری از ارزش‌های اخلاقیمان را از دست بدهیم.

درویش خاطر نشان کرد: به همین دلیل هم است که دوباره به این فکر افتاده‌ایم که مفاهیم اخلاقی در محیط زیست را احیا کنیم و به آن برگردیم و دوباره جنبش‌های اکولوژیکی و محیط زیستی در تلاش‌اند که این پروسه را به حالت قبلی خودش برگردانند چه در خارج از کشور و چه در داخل کشور و خوشبختانه برخی از دانشمندان و بزرگان دین اسلام نیز تلاش می‌کند که در واقع نشان دهد که دین اسلام هم حامی محیط زیست و حیات همه جانوران است.

وی در مورد وضعیت حیات وحش ایران نیز توضیح داد: طبق آخرین سرشماری در مورد تعداد علفخواران موجود در کشور مجموع کل و بز و گوچ و میش و گوزن و آهو و جبیر در کل کشور الان به حدود ۱۱۰ هزار کاهش پیدا کرده است. زمانی که کلنگ محیط زیست کشور در ابتدای دهه ۱۳۵۰ شمسی به زمین خورد ما فقط در غرب استان فارس بیش از ۲۰۰ هزار کل و قوچ و بز و میش داشتیم. مقایسه آمار امروز با دیروز نشان دهنده عمق فاجعه است.

درویش با بیان اینکه متاسفانه ما تقریبا بیش از ۲۰۰ درصد مجموعه اندوخته جانوری خود را از دست داده‌ایم هشدار داد که هیچ زنگ خطری از این نمی‌تواند جدی‌تر باشد.

مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد راهکاری حفظ حیات وحش کشور نیز توضیح داد: مردم و دست کم آن‌ها که شکارچی هستند برای ۱۰ سال تفنگشان را کنار بگذارند و فرمان آتش بس در محیط زیست را صادر کنیم، یکی دیگر از راهکار‌ها این است که تلاش کنیم که از تغییر کاربری اراضی جلوگیری کنیم و این اندک زیستگاه‌هایی که وجود دارد را حفظ کنیم تلاش کنیم تا زباله را در محیط زیست تزریق نکنیم و منابع و آب و خاک خودمان را پالایش کنیم.