جایگاه دیپلماسی پارلمانی برای دولتمردان کاملاً مشخص نشده است

دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در قالب یک نشست علمی تخصصی چگونگی عملکرد مجامع بین المللی پارلمانی «اتحادیه بین المجالس» را بررسی کرد.
به گزارش ایلنا، مرکز پژوهش‌ها با دعوت از سید جواد هاشمی(معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس شورای اسلامی) و حسین شیخ الاسلام(مشاور رئیس و مدیر کل بین الملل مجلس شورای اسلامی) در اولین نشست تخصصی گروه مطالعات پارلمانی دفتر سیاسی ضمن تمرکز بر فعالیت اتحادیه بین المجالس و مرور اجمالی بر ساختار این اتحادیه و جایگاه آن در عرصه بین الملل، دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در نشست‌های پیشین اتحادیه را بررسی کردند و راهکارهای پیشنهادی خود را برای حضور موثر در آن ارائه کردند.
نخستین سخنران این نشست سید جواد هاشمی معاون پیشین اداره کل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی بود که طی سخنانی به تشریح جایگاه جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المجالس پرداخت و گفت: ایران تاکنون توانسته میزبانی یک کنفرانس را در اجلاس ۵۵ در سال ۱۳۴۵ بر عهده بگیرد. علت اینکه ایران تاکنون پیش قدم نبوده این است که هیچ کشور میزبانی نمی‌تواند مانع شرکت کشور دیگر شود. به دلیل به رسمیت نشناختن رژیم جعلی صهیونیستی، ایران نمی‌تواند میزبان اتحادیه بین المجالس باشد.
وی ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب و انحلال پارلمان، عضویت کشور ما در این اتحادیه به دلیل نداشتن پارلمان به حالت تعلیق درآمد. در سال ۱۳۵۹ که مجلس شورای اسلامی تشکیل شد ما مجدداً به عضویت اتحادیه درآمدیم اساسنامه و گروه در سال ۱۳۶۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسید. مجلس شورای اسلامی از بدو تشکیل در تمام جلسات شرکت کرده است، بجز اجلاس انگلیس در دوره سوم(به دلیل انتشار کتاب آیات شیطانی که انگلیس از سلمان رشدی حمایت کرد) در جلسات شرکت نداشت.
معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس افزود: عضویت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین المجالس در سال‌های مصادف با جنگ تحمیلی هشت ساله باعثشده بود که هیئت‌های ایرانی همواره دل مشغولی جنگ را داشته باشند و از طریق ملاقات‌ها با ارائه پیشنهاد اضطراری الحاقی سعی می‌کردند آغازگر جنگ و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و نقض مقررات حقوق بین المللی را گوشزد کنند. آن زمان جوّ به گونه‌ای بود که گرچه آغازگر جنگ معلوم بود ولی کشورهای اروپایی چون اتحادیه را تحت سیطره داشتند، حمایت از ایران ضعیف بود.
هاشمی گفت: اقدامات نمایندگان ایران در پایان جنگ هشت ساله به پیگیری مسئله تروریسم، منع استفاده از تسلیحات کشتار جمعی و اجرای مفاد قطعنامه ۵۹۸ معطوف شد. مثلا در اجلاس ۱۰۸ بعد از خاتمه جنگ و صدور قطعنامه ۵۹۸، پیشنهاد ایران مبنی بر پشتیبانی از همکاری‌های بین المللی برای دستیابی به صلح به عنوان پیشنهاد اضطراری مطرح شد. در اجلاس صدم در مسکو پیشنهاد ایران با مشارکت دانمارک، انگلیس و ژاپن در خصوص معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای مطرح شد و به تصویب رسید.
وی اظهار داشت: همچنین در اجلاس یکصد و دوم آلمان در سال ۱۳۷۷ هجری شمسی پیشنهاد مربوط به گفتگوی تمدن‌ها در دستور کنفرانس قرار گرفت. در اجلاس یکصدویازدهم در اکتبر ۲۰۰۴ در ژنو پیشنهاد ایران تحت عنوان اوضاع اسفبار عراق و ضرورت اقدامات پارلمانی جهت اعاده صلح و امنیت در آن کشور به تصویب رسید. اجلاس یکصدودوازدهم در سال ۲۰۰۵ در مانیل پیشنهاد گروه‌های ایران اندونزی، سریلانکا و ترکیه از گروه آسیا را تحت عنوان نقش پارلمانی در جلوگیری و بازسازی و توانبخشی و حمایت از گروه‌های آسیب پذیر به تصویب رساند.
معاون پیشین اداره‌کل بین الملل مجلس ادامه داد: در اجلاس یکصدوپانزدهم پیشنهاد ایران همراه الجزایر تحت عنوان بازسازی لبنان تصویب شد. در اجلاس یکصدونوزدهم در سال ۲۰۰۸ نقش پارلمان‌ها در کنترل بحران مالی جهانی و آثار اقتصادی آن بر کشورهای در حال توسعه تصویب شد. در اجلاس یکصدو بیست و چهارم پیشنهاد ایران، اندونزی و نیوزلند با عنوان تقویت اصلاح نظام دمکراتیک در دمکراسی‌های نوظهور و انقلابی به تصویب رسید. در اجلاس یکصدو هجدم در سال ۲۰۰۸ توقف فوری شرایط و اوضاع وخیم انسانی در مناطق بحرانی و تسهیل حقوق فلسطینی‌ها برای دستیابی به حق سرنوشت خویش خصوصا پایان دادن به حصر غزه تصویب شد.
معاون پیشین اداره کل بین الملل مجلس تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران تاکنون در کمیته حقوق بشر این اتحادیه نیز فعال بوده است. منوچهر متکی عضو علی البدل در دوره هفتم بود و پس از وی کاظم جلالی عضویت را ادامه داد و توانستیم در تایلند عضویت اصلی را تثبیت کنیم.
به گفته وی یک کار بسیار مهمی که در اتحادیه بین المجالس شکل گرفت پی ریزی تشکیل اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی بود. سنگ بنای تشکیل اتحادیه در اجلاس ۱۹۹۶ با ریاست محمد جواد لاریجانی گذاشته شد و کمیته‌های فراگیر در تهران تشکیل شدند و نهایتا در سال ۱۹۹۹ کنفرانس به ریاست ناطق نوری تشکیل و دبیرخانه آن در تهران مستقر شد. از مهم‌ترین فعالیت‌های دیگر ایران در کنفرانس اتحادیه بین المجالس مقابله با ادعاهای واهی امارات بود. هیئت امارات اولین بار در سال ۱۳۷۳ موضوع جزایر سه گانه را در هشتادمین اجلاس بین المجالس مطرح کرد.
هاشمی اظهار داشت: در اجلاس اندونزی نقش پارلمان‌ها در حل و فصل مناقشات بین‌المللی و برقراری صلح جهانی مطرح شد و امارات در آنجا یک نمایشگاه وسیع کتاب ایجاد کرد که با اعتراض هیئت ایرانی مواجه شد(نباید محوطه این اتحادیه به مکانی برای سوء استفاده سایر کشور‌ها تبدیل شود) که متعاقب آن دبیرکل اتحادیه بین المجالس مجبور به عذرخواهی شد و مانع از اقداماتی از این دست در حاشیه اجلاس‌ها شد.
سخنران بعدی این نشست حسین شیخ الاسلام مشاور رئیس و مدیر کل بین‌الملل مجلس شورای اسلامی بود که طی سخنانی با تبیین راهکارهای حضور موثر‌تر در مجلس شورای اسلامی در اتحادیه بین المجالس گفت: ساختارهای بین المللی که وظیفه اصلی آن‌ها حفظ صلح و امنیت بین المللی بوده ناکارآمد شده‌اند و به همین دلیل آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند خارج از آن‌ها عمل کنند. برای مثال نقش مجلس عوام انگلیس در جلوگیری از حمله آمریکا به سوریه بسیار پررنگ بود. رأی مجلس عوام موجب شد حمایت پارلمان از سیاست جنگ طلبانه کامرون به شدت ریزش کند.
وی ادامه داد: آرای اولاند(رئیس جمهور فرانسه) در مذاکرات که به رای گیری منجر نشد در سنای فرانسه شکسته شد و رای آقای اوباما در ارزیابی قبلی از کنگره مبنی بر اینکه رای نمی‌آورد شکسته شد. در واقع طرح خلع سلاح شیمیایی مسکو قبل از اینکه به بشار اسد کمک کند به اوباما کمک کرد.
مدیر کل بین‌الملل مجلس افزود: یکی از وظایف دیپلماسی پارلمانی جمهوری اسلامی ایران باید ایفای نقش بیشتر در تصمیم گیری‌های حیاتی از جمله جنگ و صلح متمرکز شود و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز باید آن را به عنوان اولویت‌های مطالعاتی خود تعریف کند. پارلمان ایران یکی از قوی‌ترین پارلمان‌های دنیا در قانون اساسی است یعنی پارلمان ایران را بر طبق قانون اساسی هیچ کس نمی‌تواند منحل کند اما مثلا در فرانسه پارلمان را منحل می‌کنند در انگلیس هم همین طور ولی قانون اساسی ایران می‌گوید بدون پارلمان امور مختلف می‌شود.
شیخ‌الاسلام اظهار داشت: شاید تنها مقطعی که می‌تواند آموزش‌های لازم را به نمایندگان مجلس منتقل کرد‌‌ همان موقعی است که انتخاب می‌شوند تا موقعی که می‌خواهند روی صندلی قرار بگیرند. اینجا باید برنامه ریزی شود و مرکز پژوهش‌ها نقشه راه داشته باشد. ساختارهای تصمیم گیر مثل هیئت رئیسه و بعضی کمیسیون‌های موثر نقشه راه داشته باشند. باید برنامه بنویسیم که چطور نقش پارلمان را در کشور افزایش دهیم. چگونه پارلمان در مسائل داخلی، خارجی و امنیتی نقش بازی می‌کند. بنده قصدم الگوبرداری نیست و معتقدم که بلاشک قانون اساسی ما خیلی مترقی‌تر از قانون اساسی کشورهای دیگر نوشته شده است. آخرین قانون اساسی مربوط به عراق و مصر بود. موضوعی که ما باید در آن کار کنیم این است که چه ساز وکارهای برای ترسیم این نقشه راه باید اتخاذ شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما باید حتماً اساسنامه را اصلاح کنیم اساسنامه باید برای کسانی که می‌خواهند نامزد حضور در این فعالیت‌ها باشند شرایطی را لحاظ کند. به این صورت نباشد که هر کس دستش را بالا کرد بگوییم رأی بگیریم و رأی بیاورد. مثلاً خود هیئت رئیسه باید توانایی نامزد‌ها را در دانستن چند زبان خارجه تایید کند. ما تقریبا نمایندگان کمی داریم که خود بتوانند در این جوامع کار کنند و بار مسئولیت بیشتر بر دوش کارشناسانی است که همراه‌شان می‌روند. این کارشناس‌ها هم نمی‌توانند کار منسجم انجام دهند چون از جاهای مختلف مانند وزارت خارجه می‌آیند که اولویت دیگری دارند. عده‌ای که از مجلس می‌آیند نمی‌توانند پاسخگو باشند. هنوز جایگاه دیپلماسی پارلمانی برای دولتمردان کاملاً مشخص نشده است. ما باید در مجامع بین المللی پارلمانی نمایندگانی را انتخاب کنیم که شایستگی داشته و واقعاً عزتمند باشند و در مجامع منزوی نباشند.