کارنامه عملکرد نظام ثبت اختراع ایران ضعیف است

مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی عملکرد نظام ثبت اختراع ایران اعلام کرد: کارنامه عملکرد نظام ثبت اختراع ایران از منظر افشای اطلاعات اختراعات ثبت شده ضعیف است و مهم‌ترین کارکرد این نظام در گذشته که ارسال پیام بوده نیز به مرور زمان رنگ باخته است.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین این مرکز اعلام کرد: اهمیت فزاینده نوآوری در پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور‌ها، سیاست‌گذاری برای بهبود عملکرد نظام ملی نوآوری را به بخشی مهم از کارکرد حاکمیت در کشورهای پیشرو تبدیل کرده است، در این میان ثبت اختراعات نقش ویژه‌ای را در نظام ملی نوآوری ایفا می‌کند و هرگونه کاستی و ناکارآیی آن می‌تواند تأثیراتی مخرب بر فعالیت‌های نوآورانه بنگاه‌های تولیدی و خدماتی کشور‌ها بر جا گذاشته و به رقابت‌پذیری ملی آسیب برساند. اگر چه تاکنون نقدهایی بر عملکرد نظام ثبت اختراع ایران مطرح شده، اما این نقد‌ها بیشتر به صورت پراکنده و عمدتا در قالب مصاحبه‌ها مطرح شده و کمتر جنبه علمی و تحلیلی داشته‌اند.
در این گزارش عملکرد نظام ثبت اختراع ایران با توجه به کارکردهای پذیرفته شده آن و همچنین نگاهی به قانون و آمار ثبت اختراع ایران، مورد تحلیل قرار گرفته است.
مرکز پژوهش‌ها چهار کارکرد مورد انتظار از نظام ملی ثبت اختراع ایران(یا‌‌ همان فسلفه وجودی این نظام) را مورد توجه قرار داده و اعلام کرده است: بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهند که نظام ثبت اختراع نتوانسته با تضمین حقوق انحصاری تجاری صاحبان اختراع، محرکی برای نوآوری در سطح ملی باشد، همچنین این نظام نتوانسته است نقش بایسته خود را در شکل‌گیری بازار تبادل اختراعات میان اجزای مختلف نظام نوآوری ایفا کند.
کارنامه عملکرد نظام ثبت اختراع ایران از منظر افشای اطلاعات اختراعات ثبت شده هم ضعیف است و به نظر می‌رسد مهم‌ترین کارکرد این نظام در گذشته، ارسال پیام(آن هم در سطح فردی) بوده که این کارکرد نیز به مرور زمان رنگ باخته است و قسمتی از کاهش شدید اخیر در تقاضا برای ثبت اختراع را می‌توان به افول این کارکرد نسبت داد.
در مجموع نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که عملکرد ضعیف این نظام با روند پیشرفت کشور در علوم و فناوری همخوانی نداشته و تداوم عملکرد نامناسب نظام ثبت اختراع به آرامی، پایه‌های این نظام ملی را سست کرده است.
بر اساس آمار رسمی اداره کل مالکیت صنعتی ایران تعداد اختراعات ثبت شده سالانه ایرانیان در ایران طی فاصله سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ پیوسته کاهش یافته و از ۷۷۴۱ مورد در سال ۱۳۸۷ به ۳۴۷۴ در سال ۱۳۹۰ رسیده است.
بی‌شک کاهش شدید آمار اختراعات ثبت شده سالانه در ایران از نگاه سیاست‌گذاری فناوری امری منفی است، این در حالی است که در تمام اسناد بالادستی توسعه علم و فناوری کشور بر کمک به افزایش آمار ثبت اختراع(در کنار تلاش برای بررسی ماهوی اختراعات ثبت شده) تأکید شده است و در سال‌های گذشته مدیران ارشد حوزه علم و فناوری کشور، خبر از رشد انفجاری اختراعات می‌دادند.