روایتی از دو مستند در گفت‌وگو با ایلنا؛
سرخ‌پوست‌هایی با شوق زیارت «حسین»
روح‌الله اسدی‌کیادهی با ساخت دو مستند با محوریت پیاده‌روی اربعین معتقد است نشان دادن فلسفه عاشورا مختص به زمان و مکان خاصی نیست و در هر نقطه‌ای از دنیا می‌توان نمونه‌هایی برای آن پیدا کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مستندهای «روز چهلم» و «از کاراکاس تا کربلا» دو مستندی هستند که روح‌الله اسدی‌کیادهی آن‌ها را کارگردانی کرده است.
مستند «روز چهلم» در مدت زمان ۵۲ دقیقه ساخته شده و داستان افرادی است که از آمریکای لاتین در راهپیمایی اربعین شرکت و پس از بازگشت از این سفر معنوی خاطرات خود را بازگو می‌کنند.
مستند «از کاراکاس تا کربلا» نیز در مدت زمان ۴۲ دقیقه ساخته شده و روایت دیپلمات ونزوئلایی است که به برای شرکت در راهپیمایی اربعین به کشور عراق می‌آید و در حین سفر تجربیات خودش را از این سفر بازگو می‌کند.
این دو مستند با روایت‌هایی متفاوتی از راهپیمایی اربعین و ورود مهمان‌هایی از کشورهای آمریکای لاتین نگاه خاصی به موضوع پیاده‌روی اربعین داشته است که این روزها در پلتفرم‌های VOD قابل تماشاست.
روح‌الله اسدی‌کیادهی در گفتگو با ایلنا، با اشاره به ساخت مستند «از کاراکاس تا کربلا» گفت: در زمان راهپیمایی اربعین که هر ساله برگزار می‌شود مهمان‌های مختلفی از سراسر کشورهای جهان حضور پیدا می‌کنند تا از نزدیک این رویداد را نگاه کنند. حدود سه سال قبل بود که یکی از دیپلمات‌های کشور ونزوئلا با نام خانوم سولگا که در آن زمان مدیرکل روابط همه جانبه وزارت خارجه ونزوئلا بود که در زمان آقای چاوز هم به ایران سفر کرده بود، سفری به عراق داشت که در طول این سفر که همزمان با راهپیمایی اربعین بود از نزدیک شاهد این رویداد باشکوه بود. من از گذشته که در حوزه فعالیت‌های رسانه‌ای با ایشان در تماس بودم. وقتی ایشان برای حضور در این راهپیمایی اعلام آمادگی کرد ما از ایشان خواستیم که در طول سفر به عراق دوربین ما با ایشان همراه باشد. در طول سفر هم خیلی راحت و صمیمی و بدون در نظر گرفتن عرف دیپلماتیک و داشتن محافظ به این سفر آمدند. از ابتدا هم تصمیمی برای ساخت مستند نداشتیم و اول قصد داشتیم که فقط تصاویر این سفر ضبط شود، بعد به این جمع‌بندی رسیدیم که این تصاویر تبدیل به مستند شود.
وی با اشاره به ساخت مستند «روز چهلم» گفت: این فرضیه که اربعین را به یک مذهب و دین خاصی اختصاص بدهیم را قبول ندارم و معتقدم اربعین نماد آزادی‌خواهی تمامی ملت‌هایی است که نسبت به ظلم ساکت نمی‌نشینند. با همین نگاه هم مهمان‌های کشورهای دیگر به این رویداد دعوت شدند.
کیادهی در ادامه افزود: در مستند روز چهلم هم از دو کشور اکوادور و بولیوی مهمان‌هایی حضور داشتند که بیشتر آن‌ها سرخ پوست و از شخصیت‌های مطرح سرخ‌پوست‌ها هستند. یکی از این شخصیت‌ها رئیس پارلمان سرخ‌پوست‌هاست که از کانادا تا شیلی جمعیت بسیار زیادی را شامل می‌شود. یا مثلا یکی دیگر از این شخصیت‌ها معاون وزیر ارتباطات کشورش اکوادور بود و یا مدیر یکی از شبکه‌های تلویزیونی کشورشان و از افراد مطرح سرزمین خودشان بودند. روز چهلم با این پرسش شروع می‌شود که در فرهنگ سرخپوستی خانواده یک مکان مقدس و یک جایگاه ویژه‌ای دارد و به شدت به خانواده توجه دارند. چطور یک نفر در تاریخ حاضر می‌شود خانواده خودش را در یک مسیر آزادی‌خواهانه از دست بدهد. این چه بزرگی و نگاه والایی است؟ این شخصیت کیست که برای هدف خودش که یک هدف انسانی بود و در برابر ظلم ایستادگی کرد، همه خانواده‌اش را در این راه از دست داد. این نشان می‌دهد که این انسان بزرگی است.
وی افزود: شروع مستند روز چهلم هم با خانواده‌های این افراد و ارتباط صمیمی‌شان با خانواده‌هایشان تصویر می‌شود که نشان می‌دهد جایگاه خانواده در میان خانواده‌های سرخپوستی جایگاه ویژه‌ای است. و در طول مستند تا زمانی که به کربلا برسند این پرسش پررنگ‌تر می‌شود و در نهایت به طرح پرسش اصلی می‌رسد.
این کارگردان سینمای مستند در ادامه گفت: این افراد هیچ شناختی نسبت به امام حسین(ع) و عاشورا نداشتند. ما به آن‌ها گفتیم یک مراسمی در عراق هست که جمعیت زیادی در آن شرکت می‌کنند و آن‌ها با این توضیحات وارد خاک عراق شدند. به جهت آشنایی و اعتمادی که داشتند پذیرفتند و آمدند. جالب است که این افراد با وجود اینکه هیچ شناختی نسبت به تشیع نداشتند ولی حرف‌هایی که بعد از زیارت ضریح امام حسین(ع) می‌زدند از جنس حرف‌هایی است که ما می‌زنیم و خیلی هم به ادبیات ما نزدیک است آن هم در شرایطی که نه زبان مشترکی داشتیم و نه هیچگونه شناختی نسبت به این اتمسفر داشتند. نقطه اشتراک ما با آن‌ها علی‌رغم اینکه مسلمان نیستند و حتی دین مسیحیتشان هم یک تعریف خاصی دارد و مسیحیت را با آیین‌های خاص سرخپوستی ترکیب کردند، این است که آن بٌعد انسانی امام حسین(ع) برایشان حائز اهمیت است. قیام امام حسین(ع) فارغ از هر دین و مذهب و جغرافیا همه را تحت‌الشعاع خودش قرار می‌دهد.
وی با اشاره به محدودیت سفر به کربلا در روز اربعین به خاطر شیوع ویروس کرونا گفت: اگر ما نگاهمان به اربعین محدود به یک زمان و اتفاق خاص باشد نسبت به این اتفاق و فلسفه آن حق مطلب را ادا نکردیم. امروز کرونا وجود دارد و ممکن است در آینده اتفاق دیگری موجب اختلال در رفت و آمد زائران باشد. اما اگر اساس حرکت امام حسین(ع) را در یک مکان و زمان خاص محدود نکنیم نمود بیرونی آن را در هر کجای دنیا می‌توانیم پیدا کنیم. ماهیت قیام امام حسین(ع) یک تفکر فراتر از مرزها و فرهنگ‌ها است و در هر فرهنگی می‌توانید نشانه‌ای از آن را پیدا کنید. برای همین هر حرکتی که بتواند تفکر اربعین را به خوبی تبیین کند یعنی توانسته کار خودش را به خوبی انجام دهد. حالا این حرکت می‌تواند ساخت فیلم مستند باشد یا خدمت کردن به بیماران در زمان همه‌گیری یک بیماری سخت. مستندسازان در این روزگار که نمی‌توانند از شکل بیرونی رویداد اربعین تصویر تهیه کنند این موضوع را باید در ذهن خود داشته باشند که تفکر اربعین تنها در شکل ظاهری آن و نشان دادن پیاده‌روی اربعین نیست. می‌توان در هر کجای این عالم در جستجوی معنای فلسفه قیام امام حسین(ع) دوربین‌ها را روشن کرد و مستند تهیه کرد. نشان دادن تصویر ظلم و بی‌عدالتی و تلاش برای تصویر کردن فلسفه ایستادگی در برابر ظالم چیزی نیست که مخصوص یک زمان و مکان خاص باشد و همواره و در طول تاریخ می‌توان نمونه‌های آن را یافت.
وی با اشاره به مشکلات ساخت فیلم در عراق و راهپیمایی اربعین گفت: من همیشه معتقدم عملکرد افراد را نباید به پای اسلام گذاشت ولی ساخت یک مستند با توجه به شرایط جنگی عراق و تفاوت فرهنگ میان مردمان کشورها کار را سخت می‌کرد. مهمانان من از کشورهایی آمده بودند که فرسنگ‌ها از لحاظ فرهنگی با مردم عراق متفاوت بودند و من باید حواسم بود که هم خاطره خوشی از این اتفاق در ذهن آن‌ها ثبت شود و هم کدورتی در ذهن آن‌ها باقی نماند. برخی اتفاق‌ها گاه در این مسیر کار را برای ما سخت می‌کرد که خوشبختانه به خوبی توانستیم آن را مدیریت کنیم.
وی در ادامه گفت: من این دو مستند را برای مخاطب داخل نساختم و به نیت و با هدف نمایش در کشورهای آمریکای لاتین این دو فیلم را ساختم. جنس مخاطب داخلی با مخاطب خارجی فرق می‌کند. گاهی تصاویری که برای مخاطب داخلی از اربعین نمایش داده می‌شود هیچ جذابیت و معنایی برای مخاطب خارجی ندارد. این نکته مهمی است که فیلم را با چه رویکرد و چه مخاطب هدفی بسازیم. تصاویری که در این دو مستند وجود دارد با هدف نشان دادن ماهیت اربعین به مخاطب خارجی شکل گرفته است و برای همین تصمیمی برای نمایش در داخل نداشتم اما بعد از ساخت با مشورتی که با موسسه اوج داشتم تصمیم به نمایش آن در داخل گرفتم.
کیادهی ساخت مستند در خارج از کشور و با فرهنگ‌های مختلف را نیازمند پژوهش طولانی مدت دانست و گفت: گاهی برخی از همکاران ما فکر می‌کنند همین که دوربین‌شان را به خارج از مرزها بردند و تصویری ضبط کردند توانسته‌اند مستند بین‌الملی تولید کنند. باید سال‌ها با یک فرهنگ و مردمان آن کشور زندگی کرده و تحقیق کرده باشید تا بتوانید در فیلم زبان گویایی برای بازگویی حرف‌هایشان باشید. من سال‌ها در کشورهای آمریکای لاتین زندگی کردم و با فرهنگ آن‌ها آشنایی داشتم و فکر می‌کنم این موضوع باعث می‌شود در فیلم به یک فهم مشترک برای نشان دادن هویت فرهنگی آن‌ها دست پیدا کنیم.
وی در پایان گفت: نگاه ضدسلطه و ضدآمریکایی کشورهای آمریکای لاتین باعث شده است مردمانشان نسبت به فرهنگ عاشورا که در واقع تبیین همین نگاه و ایستادگی در برابر ظلم است با تفکر بیشتری برخورد کنند. در این دو مستند هم این پرسشگری به وضوح مشخص است و در پایان هر دو مستند مهمانان ما به این نتیجه رسیدند که شخصیت امام حسین(ع) می‌تواند الگوی تمام آزادمردان عالم باشد.
