سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج هم دفاع مقدسی دارند

به گزارش ایلنا به نقل از معاونت فرهنگی سازمان جهاد دانشگاهی تهران، «رضا اسماعیلی» در دومین روز از هفته دفاع مقدس و در ادامه سلسله گفتگوهای زنده اینستاگرامی در سنگر ادب و هنر اظهار کرد: هم اکنون شعر دفاع مقدس با شعر مقاومت و پایداری شناسنامه مشترکی دارند و هر دو می‌کوشند صلح، عدالتخواهی، حق طلبی، آزادگی و ارزش‌ها را روایت و با زبانی مشترک با مخاطبان صحبت کنند.

وی شعر دفاع مقدس را به عنوان موجود زنده‌ای دانست که دائماً در حال پوست اندازی است و جلوه‌های جدیدی از خود به نمایش می‌گذارد و در ادامه افزود: پس از دفاع مقدس حوادث و اتفاقات فراوانی از جمله مدافعان حرم شهید حججی و شهادت سردار سلیمانی شهدای آتش نشان و مدافعان حریم سلامت رخ داد که مصادیق بارزی از دفاع مقدس است.

این پژوهشگر شعر دفاع مقدس با اعتقاد به اینکه شعر دفاع مقدس شعر ارزشی محسوب می‌شود، خاطرنشان کرد: در این اشعار باید از ارزشها، آرمانهای انسانی، سخاوت، ایثار از خودگذشتگی و فداکاری دفاع کرد همچنان که در ۸ سال جنگ تحمیلی رزمندگان اسلام از این ارزش‌ها دفاع کردند هم اکنون هم پرستاران در بیمارستانها و مراکز درمانی جانفشانی می‌کنند ما نیز باید بر این باورها پای بفشاریم.

اسماعیلی با تأکید مجدد بر اینکه شعر دفاع مقدس با شعر مقاومت و پایداری پیوند زده شده است، ادامه داد: شعر دوران جنگ شامل ۸ فصل عشق یا ۸ سال دفاع مقدس است که از سال ۵۹ آغاز و با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ پایان یافت دوره بعد شعر دوره پس از جنگ از سال ۶۷ تا به امروز است.

وی با بیان اینکه در شعر دوره جنگ می‌توان به زیر شاخه‌هایی اشاره کرد، گفت: از آن جمله شعر انقلابی حماسی است که شاید بارزترین وجه آن در شعر شاعرانی چون سلمان هراتی، قیصر امین پور، سید حسن حسینی، نصرالله مردانی متجلی است نوعی شعر اعتراضی و عدالتخواهانه است.

این شاعر با بیان اینکه این اشعار در ۸ فصل دفاع مقدس از تشخص ویژه‌ای برخوردار است، افزود: شاعران انقلاب از آرمانهای بلند انقلاب اسلامی عدالت و عدالت خواهی دفاع می‌کردند شاعرانی چون زنده یاد احمد زارعی، سلمان هراتی، محمدرضا عبدالملکیان در حوزه عدالتخواهانه اشعاری را سرودند.

اسماعیلی با اشاره به مثنوی زنده یاد احمد زارعی با عنوان امشب هوس گریه پنهان دارم، در ادامه خاطرنشان کرد: در این مجموعه اشعار به انحراف انقلاب از ارزش‌ها و آرمانهای بلند حضرت امام (ره) و اسلام ناب محمدی اشاره می‌کند یا سلمان هراتی در همان زمان شعری در قالب سپید می‌گوید یک قلم ناسزا به محتکر قربت الی الله در این شعر در واقع به کسانی که در بحبوبه جنگ کالاها را احتکار می‌کردند و به دنبال منافع خودشان بودند را نکوهش می‌کند.

وی ادامه داد: محمدرضا عبدالملکیان هم در شعری با عنوان خیابان هاشمی شرایط روز جامعه را تحلیل می‌کند و زمانی که جامعه به سوی تجمل و اشرافی‌گری حرکت می‌کند این موضوع را محکوم می‌کند که این یکی از شاخه‌های شعر دفاع مقدس است.

این پژوهشگر شعر دفاع مقدس با بیان اینکه در شعر دیگری در دوران جنگ تحمیلی اشعار ملی میهنی سروده شد، تصریح کرد: این اشعار هم به دو بخش تقسیم می‌شود شاعرانی که از موضع تایید و شاعرانی که از موضع تکذیب شعر سرودند. شاعرانی چون سیمین بهبهانی، مهدی اخوان ثالث، هوشنگ ابتهاج در زمره شاعرانی بودند که به جنگ نگاه مثبت داشتند و برای جنگ و دفاع مقدس اشعاری را سرودند.

اسماعیلی ادامه داد: هوشنگ ابتهاج در بعد از حادثه هفتم تیر برای شهید بزرگوار بهشتی شعری را در جهت تکریم وی می‌سراید که همگی از موضع تائید است اما شاخه دوم موضع تکذیب است که شاعران پیش از انقلاب ایران را در این قضیه مقصر می‌دانستند با اشعار خودشان نگاه بدبینانه به ایران داشتند. پس از آن اشعار بعد از دوران مقدس مطرح می‌شود.

وی درباره اشعار پس از دفاع مقدس هم گفت: این اشعار هم دو زیر شاخه دارد یکی شعر رسمی و سفارشی و دیگری شعر غیر رسمی و خودجوش.

این شاعر توضیح داد: در شعر رسمی و سفارشی برخی نهادهای فرهنگی و ارگانهای نظامی و غیر نظامی بخاطر رسالتی که احساس می‌کنند وارد حوزه ادبیات شدند نظیر بنیاد شهید و بنیاد حفظ آثار و می‌کوشند با برگزاری کنگره‌ها و همایش‌ها این شعر دفاع مقدس را به تعبیر خودشان زنده نگه دارند.

اسماعیلی افزود: خاطرم هست در همان دوران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنگره بزرگی را برای تجلیل از شهدا برگزار کرد و به متجاوز از ۴۰ تا ۵۰ شاعر شاخص سفارش داد برای شهیدان مثنوی بسرایند که عنوان مثنوی سرداران نام گرفت که بزرگانی چون استان حمید سبزواری و مشفق کاشانی اسمشان در این لیست بود.

این پژوهشگر شعر دفاع مقدس با بیان اینکه این مثنوی‌ها حول اسامی مناطق عملیاتی، ابزار و ادوات جنگی، اسم شهدا و سرداران است، گفت: این نوعی تاریخ نگاری و گزارشگری جنگ است اما شعر غیررسمی و خودجوش در میان مردم، فرزندان و همسران و مادران شهید جریان می‌یابد و شاعر آنچه را که از تبعات جنگ میبنید به زبان شعر روایت می‌کند.

اسماعیلی با بیان اینکه شعر غیر رسمی به چند شاخه قابل تقسیم است، افزود: یکی شعر حسرت که شاعران از غافله شهیدان باز مانده‌اند و این حسرت در اشعار آن‌ها مشهود است دیگری شعر اعتراضی یا همان شعر عدالتخواهانه که این اشعار در دوران جنگ و پس از آن بسیار شاخص است و شاعرانی چون سید حسن حسینی با منظومه مردابها و آبها و علیرضا قزوه و محمد حسین جهفریان در این حوزه شعر سروده اند.

وی ادامه داد: یکسری اشعار مقاومت و پایداری است که تا به امروز ادامه دارد شاعران دفاع مقدس وقتی میبنند جنگ به پایان رسیده است شعر دفاع مقدس پیوند خجسته‌ای با شعر مقاومت و پایداری جهان پیدا می‌کند نگاه شاعران دفاع مقدس به سمت فلسطین، لبنان، سوریه، عراق و افغانستان و در سالهایی اخیر به بحرین و یمن می‌رود.

این شاعر شعر ضد جنگ را از دیگر شاخه‌ها برشمرد و افزود: البته این شاخه از اشعار چندان برجسته نیست در این نوع شعر شاعر می‌کوشد شعر صلح خواهانه بسراید و نگاهی جهانی وطنی داشته باشد جنگ را به عنوان پدیده‌ای زشت با تبعات فراوان می‌داند یکی از شاعران در سالهای اخیر کتابی را با عنوان عاشقانه‌های دشمن را به چاپ رساند که نگاه جهان وطنی داشت.

اسماعیلی افزود: در این مجموعه عنوان شده که بین سرباز من و عراقی تفاوتی وجود ندارد و در واقع حکومت‌ها باعث تمایز می‌شوند.

به اعتقاد وی شعر دفاع مقدس از شاخه‌های بالنده شعر در عصر حاضر است که با عاشورا و ارزشهای قیام امام حسین (ع) و با پایداری و مقاومت پیوند خورده است و هنوز به عنوان یک جریان پویا و بالنده به راه خودش ادامه می‌دهد و در این باره کارهای فاخر فراوانی داریم.

این پژوهشگر شعر دفاع مقدس با بیان اینکه شاعری به مثل احمدزاده در دهه اول انقلاب بحث عدالت را مطرح کرد، افزود: شاعران انقلاب در واقع شاعران عدالت هستند و وقتی به این فاصله‌های طبقاتی و اشرافی‌گری در جامعه بر می‌خورند با شمشیر زبان و شعر به مسئولان عتاب و خطاب می‌کنند در واقع مسئولان را مواخذه می‌کنند.

اسماعیلی گفت: اگر در دهه اول انقلاب شاعر رزمنده داشتیم بسیاری از شاعران نسل اول انقلاب شعر می‌گفتند و در جبهه‌ها حضور داشتند و در کنار رزمندگان شعر خوانی می‌کردند امروز هم باید شاعر رزمنده داشته باشیم.

در ادامه این نشست دکتر «محمود اکرامی» شاعر، پژوهشگر و مدرس دانشگاه درباره شعر دفاع مقدس گفت: از نگاهی دیگر شعر دفاع مقدس بر دو دسته تقسیم می‌شوند یکی اشعاری با موضوع دفاع مقدس و دیگری اشعاری با موضع دفاع مقدس است.

وی ادامه داد: گاهی شاعر به عنوان رزمنده گلوله‌هایش کلمات و مسلسلش شعرش است و از خود در برابر دشمن دفاع می‌کند به عبارتی شاعر یک رزمنده ادبی است که با شعر خود از مواضع دفاع مقدس دفاع می‌کند. اما در مواقعی موضوع شعر شاعر دفاع مقدس است و درباره دفاع مقدس صحبت می‌کند.

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه با بیان اینکه سیمین بهبهانی در اشعارش به مانند آن است که با دوربینی در دست نظاره‌گر اتفاقات جنگ است، افزود: اما شاعرانی هم هستند در سنگر دفاع مقدس با کلماتشان می‌جنگند.

اکرامی با بیان اینکه در شعر دفاع مقدس ۴ مرحله داریم، خاطرنشان کرد: مرحله تحلیلی – توصیفی یا همان مراحل اولیه دفاع مقدس است وقتی شاعر وظیفه دارد جامعه را با اشعارش به هیجان در آورد و جامعه را به سمت سنگرها بسیج کند این شعر تهییجی است توصیفی – حماسی نوع دیگری است که شعر مشهور نصرالله مردانی از آن جمله است.

وی شعر توصیفی – تبینی را از انواع دیگر اشعار دانست و گفت: شاعر به نوعی در اشعار تبیین می‌کند به طور مثال علت استمرار دفاع مقدس را بیان می‌کند اشعار شفیعی کدکنی به لحاظ ساختاری به این نوع شعر نزدیک است.

این شاعر مرحله چهارم را تبیینی - اجتماعی برشمرد و افزود: مرحله چهارم بعد از جنگ و بیان تبعات و پیامدهای جنگ در جامعه است و هنوز در جامعه افرادی با تبعات و پیامدهای جنگ زندگی می‌کنند.

اکرامی با بیان اینکه دفاع مقدس دفاع از مقدسات است که به هر شیوه‌ای امکانپذیر است، در ادامه خاطرنشان کرد: این دفاع میتواند با کلمات، ماشین و یا به هر نحوی انجام شود.

وی مقدسات را ارزش‌ها عنوان کرد و افزود: رزمندگان و خانواده‌های شهدا و ایثارگران در دفاع و ماندگار کردن این ارزش‌ها از بذل جان دریغ نکردند البته دیگران هم به شیوه‌های مختلف در این مسیر گام بر می‌دارند.

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه با بیان اینکه درباره دفاع مقدس دو دیدگاه وجود دارد یکی چرایی دفاع مقدس و دیگری چگونگی آن گفت: ادبیات دفاع مقدس در حوزه چگونه جنگیدن خوب است اما در حوزه چرایی و پاسخ به آن کوتاهی کرده است شبهات زیادی وجود دارد که هنوز برای نسل جوان بی‌پاسخ مانده است.

اکرامی با اعتقاد به اینکه در این حوزه تنها شعرا و هنرمندان دلسوزی می‌کنند، افزود: این موضوع در بسیاری موارد حتی تعطیل شده است.