تپه قزل قلعه فراهان؛ بنای مذهبی دوره ساسانی/ فراهان ناحیه‌ای کهن و نام‌آور در استان مرکزی
هرچند شناخت از ابعاد کارکردی بنای موجود در تپه قزل قلعه فراهان، نیاز به انجام کاوش‌های باستان شناسی وسیع دارد، ولی با چند گمانه باز شده طی برنامه گمانه زنی به منظور تعیین لایه نگاری در این محوطه می‌توان وجود یک بنای مذهبی مانند آتشکده یا یک عمارت اربابی را که در فراهان دوره ساسانی مورد توجه بوده را پیشنهاد داد.
به گزارش ایلنا، اسماعیل شراهی (سرپرست هیات گمانه زنی تپه قزل قلعه فراهان) با بیان اینکه تپه قزل قلعه یا قزل تپه در دشت فراهان و در ۲ کیلومتری روستای حسین آباد شهرستان فراهان قرار گرفته و بواسطه ارتفاعش بر تمامی دشت فراهان مشرف است افزود: اساس این تپه طبیعی و بر پایه این ساختار طبیعی، لایه‌ای تاریخی شکل گرفته است که بواسطه رنگ خاک قرمز مایل به سرخ، در نزد اهالی قزل تپه یا تپه سرخ خوانده می‌شود.
این باستان شناس، اولین شواهد راهنمای هیات برای انجام پژوهش‌های باستان شناسی دراین مکان را گچ بری‌های دوره ساسانی اعلام کرد که در سطح تپه پدیدار شده و از وجود یک بنای مهم در این منطقه حکایت داشت.
به گفته سرپرست هیأت باستان شناسی، بر این اساس برنامه گمانه زنی به منظور لایه نگاری تپه یاد شده به منظور شناخت از دوره‌های سکونتی، بررسی ابعاد کارکردی بنای مدفون در زیر خاک ونحوه ارتباط آن با سایر محوطه‌های دشت فراهان در دوره ساسانی انجام پذیرفت.
شراهی گفت: طی این برنامه، گمانه‌هایی در این تپه باز و منجر به کشف ساختارهای معماری شد که این بقایای معماری شامل دیوارهایی از خشت و ملات گل است که عرض آنها در برخی قسمت ها تا ۵/۲ متر می‌رسد .
وی خاطرنشان کرد: در پایه این دیوارها چند رج آجر با روکش گچ کار شده و سپس دیوار خشت و گلی بر مبنای دیوار آجری چیده شده است.
او پر شدن فضاهای معماری در برخی از قسمت‌ها با آواری از ترکیب سنگ لاشه، تکه‌های آجر و گچ در این محوطه را نکته بسیار مهمی دانست و تصریح کرد: مهمترین عناصر منقول بدست آمده از این برنامه چند قطعه گچبری و چند قطعه سفال است که نشان از اهمیت بنای مدفون و استفاده از این مکان تنها در دوره ساسانی دارد.
این باستان شناس گفت: هرچند شناخت از ابعاد کارکردی بنای موجود در قزل تپه، نیاز به انجام کاوش‌های باستان شناسی وسیع دارد، ولی با همان چند گمانه باز شده در این محوطه می‌توان وجود یک بنای مذهبی مانند آتشکده یا یک عمارت اربابی را که در فراهان دوره ساسانی مورد توجه بوده را پیشنهاد داد.
شراهی با اشاره به این نکته که فراهان ناحیه‌ای کهن و نام آور در استان مرکزی است که با توجه به وجود محوطه‌ها و بناهای مهم دوره از جمله آتشکده فردقان در دوره ساسانی و قبل از ورود اسلام دارای اهمیت بوده اظهار داشت: بطور قطع برنامه ریزی برای تامین اعتبار و انجام کاوش‌های باستان شناسی در محوطه‌های کلیدی این منطقه مانند قزل قلعه منجر به شناخت از ابعاد فرهنگ و هنر، بررسی ارتباطات و سیر وسقوط جوامع انسانی، بررسی اندیشه‌های مذهبی و تعاملات میان منطقه‌ای در برهه‌ای از تاریخ ایران یعنی دوره ساسانی خواهد شد.
