سنگین‌ترین برنامه مجازی در حوزه موسیقی کلید خورد/ نوازندگان جهان و ایران در بزرگداشت شاهرخ خواجه‌نوری می‌نوازند

به گزارش خبرنگار ایلنا، طی سه ماه گذشته، یعنی از آن زمان که بیماری کرونا بشر را درگیر خودش کرده، زندگی مردم در سراسر دنیا به طرز چشمگیری تحت تاثیر قرار گرفته است. شاید اگر اینترنت و فضای مجازی و اینتسگرام و اپلیکشین‌های دیگر نبود کسب و کار و اقتصاد و فعالیت‌های فرهنگی، هنری ازجمله موسیقی به‌طور کامل تعطیل می‌شد و هیچ فعالیتی در زمینه‌های مختلف صورت نمی‌گرفت. با این تفاسیر می‌توان گفت شاید فضای مجازی بیش از آنکه مخرب باشد کارآمد و موثر است. در ایران نیز این تغییر رویه از حقیقی به مجازی وجود دارد. طی دوماه گذشته هنرمندان و فعالان هنری در ایران نیز دست به کار شده‌ و به فعالیت‌های آنلاین روی آورده‌اند. نمونه بارز این اتفاقات اکران فیلم‌ها و کنسرت‌های آنلاین و برگزاری کلاس‌ها و ورکشاپ‌هایی است که توسط نهادهای دولتی یا خصوصی برگزار می‌شود. در کنار همه فعالیت‌های انجام شده طی یکی دوماه گذشته یکی از اتفاقات مهم رخ داده، برگزاری سری برنامه‌های گروه موسیقی «یارآوا» تحت عنوان «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» بود که طی آن هنرمندان مطرح دنیا به صورت زنده در اینستگرام به اجرای برنامه پرداختند.

حال گروه «یارآوا» قرار است در روزهای آینده با حضور هنرمندان ایرانی داخل و خارج کشور و با همراهی نوازندگان و موسیقی‌دانان خارجی برای شاهرخ خواجه نوری (آهنگساز و نوازنده پیشکسوت معاصر) به مناسبت زادروزش بزرگداشت برگزار کند. مهدی جلالی (نوازنده، آهنگساز، دبیر هنری جشنواره رضا کروریان و سرپرست گروه یارآوا) درباره فعالیت‌های مجازی و تاثیر کرونا بر نحوه فعالیت خود و اعضای گروه «یارآو» توضیحاتی ارائه کرد و به شرح جزییات بزرگداشت شاهرخ خواجه‌نوری پرداخت.

مهدی جلالی درباره یکی از قطعات ساخته شده توسط شاهرخ خواجه‌نوری می‌گوید: ایشان قطعه‌ای دارند که نامش بسیار طولانی است. این اثر با عنوان «پرتره شخصی؛ باکیج و رایش، لیگتی هم آنجاست»، در اصل نگاهی دارد به اثری از لیگتی با نامی شبیه به این. پرتره شخصی که معنایش مشخص است و کیج و رایش به جان کیج و استیو رایش اشاره دارد و لیگتی هم آنجاست، منظور همان آهنگساز مجارستانی گئورگی لیگتی است. آقای خواجه‌نوری دراین قطعه با شخصی‌ترین روش‌های آهنگسازی خود، به سه آهنگساز مذکور نگاهی داشته‌ و پرداخته‌. جالب اینکه در این اثر که با وجود حدود هفتاد نوازنده تولید شده، هیچ سازی به کار نرفته است. نوازندگان این اثر یا در حال رنده کشیدن هستند یا مثلا یکی دیگر از آنها قوطی شکلات و دیگری بطری آب در دست دارد.

ابتدا بگویید کرونا تا چه حد نحوه فعالیت‌های گروه «یارآوا» را تحت تاثیر قرار داد زیرا  شما و تیم همراهتان نسبت به دیگر گروه‌ها فعالیت‌های بیشتر و موثرتری داشته‌اید؟

می‌توان گفت طی این مدت نحوه فعالیت‌های ما تغییرات بسیاری کرده است. تمام فعالیت‌های ما از کارگاه‌ها گرفته تا اجراها و سخنرانی‌ها و کنسرت‌ها، پیش از شیوع بیماری کرونا به صورت عادی برگزار می‌شد، اما حال این رویه به طور کلی تغییرکرده است. البته در ابتدای شیوع بیماری کرونا حدود یک ماه هیچ فعالیتی نداشتیم و در خانه نشسته بودیم، اما زمانی که دیدیم این وضعیت همچنان ادامه دارد تصمیم گرفتیم فعالیت‌های‌مان را دوباره شروع کنیم. جالب اینکه حال به این فکر می‌کنیم که برخی فعالیت‌ها را برای همیشه به صورت مجازی و آنلاین برگزار کنیم.

به نظر می‌رسد خودتان را خیلی زود با شرایط موجود وفق داده‌اید که اتفاق خوبی است.

من نیز مانند شما فکر می‌کنم و تصورم این است که خودمان را در اسرع وقت با شرایط موجود وفق داده‌ایم و تقریبا رویه خوبی را پیش گرفتیم. اواخر اسفندماه سال گذشته بود که کلاس‌های آنلاین‌مان را نیز آغاز کردیم و در این زمینه روز دوم فروردین ثبت‌نام داشتیم و حتی به بچه‌ها گفتیم اگر کرونا وجود نداشت و شرایط عادی بود، امکان نداشت در تاریخی که همه مشغول عید و تعطیلات هستند ثبت‌نام کلاس‌ها را شروع کنیم  و به اجرای برنامه‌هایمان بپردازیم. به هرحال این احتمال وجود دارد که برخی از فعالیت‌های‌مان به صورت مجازی و آنلاین ادامه پیدا کند. شما حساب کنید فلان شخص می‌خواهد با فلان استاد که در آمریکا ساکن است، کار کند. مسلما هیچ‌گاه تا به حال این امکان وجود نداشته و حال که کلاس‌های‌مان آنلاین برگزار می‌شود این امکان میسر است.

از کنسرت‌های آنلاینی که با عنوان «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» برگزار شد و نوازندگان و موزیسین‌های خارجی در آن حضور یافتند، چه بازخوردی گرفتید؟

از برنامه‌هایی که تحت عنوان «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» بازخوردهای بسیار خوب و مثبتی گرفتیم و از کیفیت برنامه‌ها بسیار راضی هستیم و به نظرم سطح این آنها از برنامه‌های قبلی که «خلوت موسیقی» نام داشت یک سر و گردن بالاتر بود.

شما در این برنامه موسیقی‌دان‌های مطرح و منحصر بفردی را دعوت کردید. این تعاملات چگونه صورت گرفت؟

اینگونه تعاملات با هنرمندان خارجی قبلا نیز در برنامه‌های‌مان وجود داشته اما موضوع جالب این است که برخی از موزیسین‌ها که در «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» حضور یافتند، به طور مشخص اولریکه براند (نوازنده آلمانی ویلنسل) و ماتیاس باور (نوازنده آلمانی‌ کنترباس) با وجود پیشنهاداتی که طی این مدت برای حضور در برنامه‌های آنلاین داشتند اما هیچکدام را نپذیرفتند و تنها برنامه‌‌ای  که در آن حاضر شدند «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» بود. این دو نوازنده قبلا به ایران نیز آمده‌اند و شاهد فعالیت‌های گروه ما بوده‌اند، و هم اینکه از نزدیک در جریان شرایط موجود در ایران قرار گرفته‌اند و می‌دانند که درایران پرداختن به موسیقی نسب به دیگر کشورها دشوارتر است. شاید یکی از دلایلی که دعوت ما را پذیرفتند و به دیگران جواب رد دادند همین موارد باشد. این دو هنرمند نه پیش از برنامه «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» اجرای آنلاین داشتند و نه پس از آن.

اولریکه براند، ماتیاس باور و دیگر مدعوین خارجی و داخلی چقدر از حضور در برنامه «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» رضایت داشتند؟

بسیار زیاد. حتی مثلا آقای ماتیاس باور اینستگرام نداشت و برای حضور در برنامه ما در این اپلیکشن صفحه‌ای با نام خودش ایجاد کرد و سپس آن را غیرفعال کرد و اگر حال نام ایشان را در اینستگرام جستجو کنید، دیگر فعال نیست. او طی چند روز حضورش دو پست از برنامه ما را منتشر کرد و حال نیز فعال نیست. کلا همه موزیسین‌ها از حضور در برنامه «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» بسیار راضی بودند و زمانی که پس از اجراها با آنها صحبت می‌کردم بسیار هیجان‌زده بودند و اغلب‌شان می‌گفتند حاضرند بازهم در برنامه حضور پیدا کنند.

چرا آن پروژه را ادامه ندادید یا در قالب مجموعه دوم به آن نپرداختید؟

تصمیم گرفتیم به روند فعلی و فعالیت‌های دیگرمان بپردازیم و در صورت ادامه وضعیت فعلی به دلیل وجود بحران کرونا، بازهم پروژه را ادامه دهیم. از طرفی در حال حاضر تمرکزمان بر برنامه‌ای است که روز 27 اردیبهشت برگزار می‌شود و مربوط به زادروز  شاهرخ خواجه‌نوری است. اما در کل پس از وقفه رخ داده و انجام امور مربوط به برنامه بیست‌و‌هفتم به پروژه «خلوت موسیقی ۳۷.۵ درجه» خواهیم پرداخت و برنامه‌ریزی‌های آن نیز انجام شده است. اولین اجرای ما نیز به مهرداد غلامی، نوازنده فلوت مقیم آمریکا اختصاص دارد.

درباره برنامه آنلاین روز 27 اردیبهشت‌ماه توضیح دهید؟

این برنامه که اتفاقا پروژه‌ای سنگین است و تمام وقت ما را گرفته به شصت و هشتمین زادروز استاد شاهرخ خواجه‌نوری اختصاص دارد. ایشان در دانشگا‌ه‌های مختلف تدریس می‌کرده، زمانی که می‌بیند جو و حال و هوا آنطور که می‌خواهد نیست، بدون سر و صدا و حاشیه از تدریس دست کشیده و به زندگی و فعالیت‌هایش پرداخته است.

چه شد که از میان هنرمندان و اساتید پیشکسوت سراغ شاهرخ خواجه‌نوری رفتید؟

ایشان علاوه بر اینکه استاد من است در دو شاخه موسیقی معاصر و الکترونیک که مورد توجه گروه ما نیز هست، فعال است و در ایران جزو مهمترین‌های این عرصه به حساب می‌آید. از سویی دیگر همان بی‌حاشیه بودن ایشان و دور بودنشان از جریانات مخرب موسیقی و مافیای موجود باعث شده آثار کمتری از ایشان اجرا شود. من به طور مستقیم و از نزدیک سال 1383 با ایشان آشنا شدم و در همان مقطع نیز می‌دیدم آثارشان توسط ارکسترها کمتر اجرا می‌شود، به همین دلیل علاقمند شدم تا جای ممکن به ایشان بپردازم و آثارشان را اجرا کنم و پس از اجرای برخی از آنها به مرور آثاری را توسط گروه خودمان به ایشان سفارش دادیم. آقای خواجه‌نوری حدود سال 1384 یعنی یک سال پس از آشنای‌ام با ایشان و چهار سال پس از تاسیس گروه «یارآوا»، نخستین قطعه را برای ما نوشتند و از آن مقطع به بعد آثار ایشان را اجرا کردیم که قطعات قدیمی و سفارشات‌مان را شامل می‌شود.

گروه ما این ویژگی را دارد که اصطلاحا بسیار باز و منعطف است و ایشان نیز به عنوان آهنگساز امکان انجام هر کاری را دارند. ازجمله قطعه‌ای دارند که نامش بسیار طولانی است. این اثر با عنوان «پرتره شخصی؛ باکیج و رایش، لیگتی هم آنجاست»، در اصل نگاهی دارد به اثری از لیگتی با نامی شبیه به این. پرتره شخصی که معنایش مشخص است و کیج و رایش به جان کیج و استیو رایش اشاره دارد و لیگتی هم آنجاست، منظور همان آهنگساز مجارستانی گئورگی لیگتی است. آقای خواجه‌نوری دراین قطعه با شخصی‌ترین روش‌های آهنگسازی خود، به سه آهنگساز مذکور نگاهی داشته‌ و پرداخته‌اند. جالب اینکه در این اثر که با وجود حدود هفتاد نوازنده تولید شده، هیچ سازی به کار نرفته است. نوازندگان این اثر یا در حال رنده کشیدن هستند یا مثلا یکی دیگر از آنها قوطی شکلات و دیگری بطری آب در دست دارد. ابزاری که در این قطعه استفاده داشته‌اند و می‌توان آنها را ساز نامید، ادواتی چون زنگوله یا لوله‌های حاوی شن هستند که به آن واترفال می‌گویند. نهایت استفاده از ساز در قطعه مذکور ابزاری از این دست هستند و باقی ادوات، ابزارهای معمولی‌اند. مدت زمان این اثر چهل دقیقه است و آن را در سی‌دی شماره دو «موسیقی معاصر ایران» منتشر کرده‌ایم. دلیل اینکه از این قطعه نام بردم و درباره آن توضیح دادم این است که حال هر نوازنده در خانه، پارت مربوط به خودش را نواخته و ضبط کرده است این در حالی است که برخی از نوازندگان‌مان طی سال‌های اخیر مهاجرت کرده‌اند. در فیلمی که به طور جداگانه توسط نوازنده‌ها ضبط شده سه نوازنده در ایتالیا هستند و دو نفر دیگر ساکن کانادا و آمریکا و دیگری در گرجستان هستند و از آنجا پارت مربوط به خودشان را نواخته‌اند و ضبط کرده‌اند و فرستاده‌اند. به جز اینها باقی نوازندگان ما در ایران زندگی می‌کنند و همگی فیلم‌ها را ارسال کرده‌اند و قرار است اثر مونتاژ شده در روز تولد آقای خواجه‌نوری منتشر شود.

ایشان اثر دیگری دارند که «هایکوها» نام دارد و برای نریشن (راوی)، فلوت، گیتار و ویلون نوشته شده است. این اثر را نیز شقایق باقری، پگاه تسلیمی، عسل کریمی و آناهیتا جعفریبه طور جداگانه نواخته و ضبط کرده‌اند که توسط تیم مربوطه مونتاژ می‌شود و روز بیست‌وهفت اردیبهشت‌ماه پخش خواهد شد.

در ادامه چه برنامه‌هایی را تدارک دیده‌اید؟

قطعه‌ای سولو نیز داریم با عنوان «فلوت تقلا می‌کند» که از آثار قدیمی آقای خواجه‌نوری است و توسط مهرداد غلامی نواخته و ضبط شده و روز بیست‌وهفتم پخش می‌شود و انتشار می‌یابد. قطعه دیگرمان برای پیانوی سولو «سرزمین مادری» نام دارد که توسط پریسا گلشن از بلژیک ضبط شده و برای ما ارسال می‌شود. دو اثر قدیمی نیز هست که آنها را حدود ده سال پیش توسط «ارکستر مدرن یارآوا» اجرا کرده‌ایم و از آنها فایل تصویری داریم اما هیچ گاه منتشر نشده‌اند. این دو اثر نیز در روز بیست‌ و هفتم اردیبهشت‌ماه پخش خواهیم کرد. یکی از آنها «مدیاتسیون روی پنجم‌های لرزان» که برای ارکستر ما نوشته شده و فیلمی که از آن پخش می‌شود مربوط به آخرین تمرین ارکستر پیش از اجراست که با چند دوربین ضبط و تدوین شده است. اجرای دیگری از قطعه «هایکوها» خواهیم داشت که مربوط هفت‌، هشت سال پیش است و هیچ‌گاه منتشر نشده است.

اجرای زنده نیز خواهید داشت؟

بله علاوه بر انتشار فیلم‌ها بخش‌هایی از برنامه به اجرای زنده اختصاص خواهد داشت. یکی از اجراهای زنده توسط خانم یاسمین شاه‌حسینی نوازنده عود برگزار خواهد شد. ایشان یکی از قطعات آقای خواجه‌نوری که برای ساز لوت نوشته شده را با عود اجرا خواهد کرد. برنامه زنده بعدی به اجرای خانم عسل کریمی اختصاص دارد که ساکن هانوفر آلمان است. ایشان اثری را از آقای خواجه‌نوری اجرا می‌کند که برای ویلون سولو نوشته شده و «شب‌های بمباران» نام دارد. آقای خواجه‌نوری این اثر را در زمان جنگ و بمباران‌های هوایی نوشته‌اند. خانم لیلا رمضان نیز قطعه  قدیمی «یکه گاهه» را برای پیانو اجرا می‌کند.

نوازندگان خارجی اجرای زنده نخواهند داشت؟

فرانچسکو کاسکارانو نوازنده گیتار ایتالیایی نیز در برنامه حضور خواهند داشت و قطعه‌ای برای گیتار را اجرا خواهد کرد. یکی دیگر از اتفاقات این است که آقای دیمیتری پاپاگئورگیو آهنگساز یونانی که آقای خواجه‌نوری و آثارشان را می‌شناسند قرار است درباره آثار الکترونیک ایشان صحبت کند. آقای احسان خطیبی آهنگساز ایرانی مقیم برلین نیز درباره آخرین قطعه نوشته شده توسط آقای خواجه‌نوری که «نامه آتوسا به الساندرا» نام دارد، صحبت خواهد کرد. این اثر پیش‌تر توسط گروه «یاروا» و « آنسامبل یونایتد برلین» به رهبری کاترین لارسن مگوایر به طور مشترک اجرا شده است اجرا شده است. این اثر هم در برلین اجرا شد و هم در تالار رودکی تهران روی صحنه رفت. خانم اولریکه براند نیز برنامه‌ای دارد که ما نیز نمی‌دانیم چیست و برای خودمان نیز به نوعی سورپرایز است زیرا نمی‌دانیم ایشان می‌خواهد صحبت کند یا ساز بزند.

این کنداکتور سنگین طی چه مدت زمانی اجرا خواهد شد؟

بله، برنامه مفصلی را در پیش خواهیم داشت. ما از ساعت 12 بامداد روز بیست و هفتم برنامه‌مان را کم کم آغاز می‌کنیم و هرچند ساعت یک بار ویدئویی را در دسترس مخاطبان قرار می‌دهیم. ساعت اجراهای زنده را نیز به زودی اعلام خواهیم کرد. اما به طور کلی برنامه‌های زنده از ساعت 16:00 تا 22:00 پخش خواهند شد.