سیدجمال ساداتیان در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
اکران آنلاین فیلم‌های فاخر اشتباه محض است/ وی‌او‌دی‌ها در اعتمادسازی و کیفیت موفق نبودند/ دولت قدرت خرید و توزیع فیلم‌ها را ندارد
سیدجمال ساداتیان می‌گوید: وضعیت کنونی برای اکران فیلم‌های فاخر بزرگ، حتی اگر سازندگان آنها هم تصمیم بگیرند که فیلم‌های خود را در شبکه‌های وی‌او‌دی توزیع کنند، آنقدر درآمد مالی نخواهد داشت که حتی هزینه‌های آنها را پوشش دهد. مگر اینکه تمهیدات کپی رایت برای آنها فراهم شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شیوع ویروس کرونا در جهان، کسب‌وکارهای مختلف را با آسیب جدی مواجه کرده است. صنعت سینما، یکی از همین موارد بوده که دست‌اندرکاران آن به واسطه شرایط به وجود آمده با چالش جدی مواجه شده‌اند. به نوعی اگر دست‌اندرکاران این هنر ـ صنعت، هرچه سریع‌تر راه‌حلی را برای مسئله به وجود آمده پیدا نکنند، شاید سینما تا مدت‌ها بعد از کرونا نیز توانایی ادامه حیات نداشته باشد.
اما جدا از بیکاری حادث شده برای فعالان این حوزه و ضرری که صاحبان سالن‌های سینما با آن مواجه شدند، اکنون زمینه‌ای برای اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی فراهم شده که می‌تواند راه‌حلی برای برون‌رفت از شرایط به وجود آمده نیز باشد. همانطور که چندی پیش واشنگتن‌پُست اعلام کرد؛ قرطنینه خانگی مردم در بسیاری از نقاط جهان به دلیل بحران جهانی ویروس کرونا موجب شده سرویس اینترنتی نت‌فلیکس در سه ماه نخست سال ۲۰۲۰ رکورد ۱۵.۸ میلیون کاربر جدید جذب کند و شمار کاربران خود را در سراسر جهان به ۱۸۳ میلیون نفر ارتقا دهد. در ایران نیز چنین اتفاقی دور از دسترس نیست، به شرط آنکه پخش آنلاین فیلم‌ها با استانداردی جهانی شکل بگیرد.
پیرامون این موضوع و برای آشنایی با ملزومات فراهم شدن سینمای آنلاین در ایران با سیدجمال ساداتیان که تهیه‌کنندگی فیلم‌های مختلفی همچون «متری شیش‌ونیم» و «به رنگ ارغوان» را برعهده داشته، گفتگو کردیم.
شیوع ویروس کرونا سبب تعطیلی سینما در بسیاری از نقاط جهان شده و اکنون زمینه‌ای برای ایجاد سینمای آنلاین فراهم شده است. آیا باتوجه به کمبود سالن‌های سینما در نقاط مختلف کشور در مقابل گسترش اینترنت در نقاط مختلف، اکران آنلاین می‌تواند زمینه ایجاد بازار بزرگتری را برای سینما فراهم کند؟ برای فعال شدن سینمای آنلاین چه ملزوماتی مورد نیاز است؟
اگر بخواهیم با این فرمون که شما سوال خود را مطرح کردید، پیش رویم، باید هر فیلمی که می‌سازیم را در شبکه‌های وی‌او‌دی پخش کنیم و عملا در سینماها را ببندیم. اما باید بدانیم که سینما یک سازوکاری دارد. اگر اکنون صنعت سینما شکل گرفته، به خاطر نمایش فیلم‌ها روی پرده سینما بوده است.
البته اینکه پرده سینما تشکل اجتماعی برای خانواده‌ها و دوستان باشد که به بهانه دیدن فیلم روی یک پرده عریض‌تر و باکیفیت‌تر دورهم جمع می‌شوند، یک قسمت ماجراست، از سوی دیگر اصولا ظرفیت‌های تولیدی سینماها در دنیا در حال افزایش بوده و برخی فیلم‌ها که فرصت اکران پیدا نمی‌کنند، در شبکه‌های دیگری پخش می‌شوند. این چیز بدی نیست. چون با افزایش ظرفیت‌های تولیدی، به جای اینکه ما سالی ۱۰۰ فیلم داشته باشیم و ۱۰ تای آنها قابل اعتنا باشد، می‌توانیم تولید خود را به ۳۰۰ فیلم افزایش داده و به همین نسبت ۳۰ تا ۴۰ فیلم قابل اعتنا برای اکران روی پرده سینما داشته باشیم. همین موضوع سبب شده تا مردم بیشتری برای فیلم دیدن به سینما بروند، که این هم به شبکه وی‌او‌دی و هم سینما کمک می‌کند چراکه به این ترتیب مردمی که به سینما می‌روند، همیشه با فیلم‌های خوب و قابل قبولی مواجه هستند که به نوعی اعتماد آنها را هم بیشتر جلب کرده و ضریب مخاطب‌هایی که باید به سینما بروند را افزایش می‌دهد.
ولی متاسفانه شبکه وی‌او‌دی که اکنون در کشور راه افتاده، به لحاظ کیفیت و محتوا، آنچنان که باید در اعتمادسازی موفق عمل نکرده است. به نوعی در این شبکه‌ها، ما شاهد همان قصه‌هایی هستیم که در تلویزیون نیز روایت می‌شود و تنها تفاوتشان این بوده که به شبکه خانگی آمده و چند بازیگر سینمایی نیز در آن به ایفای نقش پرداختند.
در صورتی که قرار بود ما در شبکه‌های وی‌او‌دی، تحولی ایجاد کنیم که سبب اعتماد بیشتر مخاطبانمان شود و به این صورت ضریب مخاطبان خود را بالا ببریم تا یک گردش مالی خوبی هم در فضای وی‌او‌دی به وجود بیاید و تولید در آن از لحاظ اقتصادی به قدری مقرون به صرفه باشد که افراد را به فعالیت در آن تشویق کند. به گونه‌ای که عده‌ای سرمایه‌گذاری در آن شبکه را به سینما ترجیح دهند.
اما اکنون اگر آمار بگیرید که چند درصد از جمعیت ۸۰ میلیونی ایران جذب شبکه‌های خانگی شدند. اگر نسبت ضریب را به جمعیت کشور بگیریم، به نظرم خیلی عدد قابل اعتنایی را نتیجه نمی‌دهد. هرچند که بد نیست ولی قابل اعتنا هم نیست. ما قرار بود کاری کنیم که شبکه‌های وی‌او‌دی، ۴۰، ۵۰ درصد مخاطب داشته باشند ولی متاسفانه در این فرایند با یک مشکل اساسی مواجه هستیم که آن شبکه قاچاق تولیدات هنری است. به نوعی چون در کشور قانون کپی رایت نداریم، شبکه قاچاق به این حوزه لطمه زیادی وارد می‌کند.
منظور از گسترش اکران آنلاین در شرایط کنونی کشور و حتی جهان است که ویروس کرونا سینماها را تعطیل کرده است. به گواه کارشناسان متعدد در این زمینه، بازگشت سرمایه لازمه حیات صنعت سینما بوده و در شرایط کنونی که ممکن است کرونا ادامه دار باشد، اکران آنلاین بهترین گزینه است.
من هم می‌گویم اکران آنلاین باید وجود داشته باشد اما نه برای فیلم‌هایی که ظرفیت نمایش روی پرده سینما را دارند. ما باید فیلم‌های فاخر خود را روی پرده نمایش دهیم و فیلم‌های کمی معمولی‌تر را در شبکه‌های وی‌او‌دی اکران کنیم. اتفاقا خیلی موافق این موضوع هستم. چون اکنون چند سالی است که ما با این سوال مواجه هستیم که چرا یکسری از فیلم‌ها با وجود زحمت و هزینه‌ای که پرداخت کرده‌اند، رنگ پرده نمی‌بینند و همیشه شاکی هستند که به آنها فرصت اکران داده نمی‌شود. من می‌گویم که ما باید ظرفیت‌های نمایشی خود را بالا ببریم. همین‌طور سیستم قاچاق فیلم‌ها را مهار کنیم تا شبکه‌های وی‌او‌دی هم درآمد قابل قبولی را نصیب تهیه‌کنندگان کنند. به این ترتیب آنها هم رغبت پیدا کنند که تولیدات بیشتری را داشته باشند.
ولی در اکران آنلاین فیلم «خروج» اتفاقی رخ داد که همه را اذیت کرد. به نوعی دو ساعت از اکران نگذشته، شبکه قاچاق با دانلود فیلم، آن را در شبکه‌های مجازی توزیع کرد. من می‌گویم به هر دلیلی که ما این فیلم‌ها را در شبکه‌های خانگی نمایش می‌دهیم، اگر بتوانیم حداقل بخش اعظمی از توزیع غیرقانونی آن را مهار کنیم، قطعا گردش حساب قابل قبول‌تری برای صاحبان آثار به وجود می‌آید.
وضعیت کنونی برای اکران فیلم‌های فاخر بزرگ، حتی اگر سازندگان آنها هم تصمیم بگیرند که فیلم‌های خود را در شبکه‌های وی‌او‌دی توزیع کنند، آنقدر درآمد مالی نخواهد داشت که بتواند حتی هزینه‌های آنها را پوشش دهد. مگر اینکه تمهیدات کپی رایت برای آنها فراهم شود.
جدا از بحث قانونی برخورد با کپی و پخش فیلم‌ها در شبکه‌های مجازی، یکی از موضوعاتی که شاید خود مردم را ترغیب به خرید قانونی و حمایت از آثار می‌کند، پایین آوردن قیمت بلیت ۱۲ هزار تومانی است که اکنون برابر با قیمت بلیت سینماست. باتوجه به گستردگی اینترنت در نقاط مختلف ایران، آیا پایین آوردن قیمت بلیت، امکان استقبال گسترده‌تری از آثار توسط مردم را ایجاد نمی‌کند؟
قیمت ۱۲ هزار تومانی برای یک خانواده که می‌خواهند دور هم فیلمی را ببینند قیمت زیادی نیست. به نوعی سینما محدود به یک نفر بوده ولی نمایش آنلاین همه خانواده را شامل می‌شود. به نظرم اگر می‌خواهیم این صنعت سرپا بایستد و بتواند با تولید اثر به حیات خود ادامه دهد، باید گردش مالی قابل قبولی در آن فراهم شود. این اتفاق نیز جز اینکه هزینه آن توسط مصرف‌کننده پرداخت شود، راه دیگری ندارد. در نهایت باید بگویم که از نظر من ۱۲ هزار تومان خیلی قیمت بالایی نیست که ما بخواهیم در موردش چانه بزنیم.
یکی از پیشنهاداتی که در مدت تعطیلی سینماها مطرح شد، این بود که دولت یا سامانه‌های وی‌او‌دی ۱۰۰ فیلم امسال را به صورت یک پکیج برای اکران آنلاین خریداری کنند تا فیلم‌ها نیز دچار ضرر نشوند. آیا دولت یا سامانه‌های وی‌او‌دی توانایی چنین کاری را دارند؟ در اینصورت آیا امکان اعمال سانسور از طرف خریدار در این آثار وجود دارد؟
بعید می‌دانم دولت از قدرتی برخوردار باشد که فیلم‌ها را حتی بر اساس قیمت‌های تمام شده آنها بخرد و بعد در شبکه‌های مختلف توزیع کند. همانطور که گفتم این شبکه‌ها به خاطر مشکلات کپی‌رایت و مسائلی از این دست خیلی امنیت ندارند که حال وی‌او‌دی‌ها یا دولت بخواهند این سرمایه‌گذاری را انجام دهند.
از سوی دیگر ما امیدوارم که یک یا دو ماه دیگر بحث کرونا مهار شود و جامعه شرایط عادی خودش را پی بگیرد. در آن شرایط وقتی مردم قرار است دور هم جمع شوند، از خانه بیرون بزنند و بخواهند مکانی را داشته باشند که اوقاتشان را در آن با خوشی بگذرانند، سینما یکی از مکان‌های قابل اعتنا در کشور است. اگر بخواهیم آن را هم از مردم بگیریم، می‌خواهیم چه چیزی را جایگزین آن کنیم.
علاوه بر این نیز باید بگویم؛ سینما است که گردش اقتصادی قابل قبولی را برای صاحبان اثر تولید کرده و این رغبت را ایجاد می‌کند که آنها به ساخت آثار بعدی خود رغبت پیدا کنند.
در شرایطی که بحران کرونا تمام جهان را فراگرفته و بسیاری از کسب و کارها را با ضرر مواجه کرده، شبکه نت‌فلیکس از طریق عرضه اینترنتی محصولات خود به سوددهی رسیده است. این درحالی است که تولیدات این شبکه نیز مورد هجوم افراد قرار گرفته و برخی از آثارش نیز به صورت غیرقانونی پخش می‌شود. چه تفاوتی بین ما و این شبکه در خارج از کشور وجود دارد؟ آیا می‌توان با فراهم کردن ملزوماتی به دستاوردی همچون شبکه نت‌فلیکس و مواردی مانند آن دست پیدا کرد؟
فکر می‌کنم بخش اعظمی از مردم کشورهای خارجی، علی‌رغم اینکه کپی‌های قاچاق هم بیرون می‌آید، عادت کرده‌اند که به صورت قانونی به دیدن آثار بپردازند. علاوه بر این شبکه نت‌فلیکس هم همچون هالیوود، مخاطبان جهانی دارد. این شبکه نزدیک ۲۰۰ میلیون عضو دارد که اگر هر عضو آن بابت هر فیلمی که می‌بیند، نیم دلار هم هزینه کند، مبلغ هنگفتی شده که درآمد قابل قبولی را نصیب این شبکه می‌کند.
به نظرم ساز و کار آنها مقداری جا افتاده‌تر از ماست. در کشور ما به دلیل همین عدم کنترل کپی رایت، بخش اعظمی از منافع محصولات به جیب تهیه‌کنندگان و سازندگان آثار نرفته و هرز می‌رود. به عنوان مثال در اکران فیلم «خروج» شاهد این اتفاق بودیم. دیدیم که این بندگان خدا این همه هزینه کرده و زحمت کشیدند ولی چه گردش مالی برای آنها حاصل شد که بقیه را هم تشویق به ادامه همین مسیر کند.
