نمایش با مخاطب تحلیل می‌شود/ تا زمانی که اجزای یک اثر را تعریف نکردیم، وارد حیطه نقد نمی‌شویم

به گزارش خبرنگار ایلنا، سومین جلسه نقد و بررسی بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر با مدیریت نصرالله قادری و با حضور حمیدرضا آذرنگ، دبیر این جشنواره، سعید محبی، جواد روشن و عبدالرضا نصاری از منتقدان تئاتر در ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه شب جمعه، ۱۷ آبان در سالن هتل کاروانسرا برگزار شد.

روشن در ابتدای این جلسه با اشاره به نکاتی پیرامون اجرای نمایش گفت: نمایش با مخاطب تحلیل می‌شود. یعنی مخاطب یکی از ارکانی است که اگر نباشد، نمایش هم شکل نمی‌گیرد.

او تاکید کرد: گاهی در فضای جشنواره اتفاقاتی می‌افتد، چون مخاطبان ما محدود است و در شکلی از رقابت قرار می‌گیریم که به فکر سبقت گرفتن از همدیگر می‌افتیم تا برنده شویم. در حالی که ذات نمایش برای جشنواره نیست. قرار است جشنواره‌ها کارها را معرفی کنند. هیچ هنرمندی به شکل معقولش چند ماه زحمت نمی‌کشد که دو شب اجرا برود.

روشن با اشاره به اهمیت قصه‌گویی گفت: وقتی یک اثری را خلق می‌کنیم،‌ خارج از اینکه چه کسی فکر می‌کند باید به تولید کاری برای مخاطب فکر کنیم. بهترین سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی سال‌های اخیر، آنهایی هستند که قصه‌گویی خوبی دارند. شما در ابتدا قصه و بعد نحوه ارائه قصه را دوست داشتید، در کنار آن بازیگری و کارگردانی خوب آن را تکمیل کرده‌اند.

او ادامه داد: آنهایی که قصه خوبی نداشتند یا نتوانستند قصه‌شان را به خوبی روایت کنند، فراموش شدند. ما بعضی موقع‌ها قصه خوبی نداریم یا بلد نیستیم آن را به خوبی روایت کنیم، در نتیجه می‌آییم و حاشیه آن را اضافه می‌کنیم. در حالی که اصل کار را از دست داده‌ایم. گاهی قصه نمایشنامه ما کشش و جذابیت لازم را ندارد،‌ بنابراین به دنبال فرم‌های پیچیده می‌گردیم تا این ضعف را بپوشانیم.

جایی که گنجشک‌ها می‌میرند

نمایش «جایی که گنجشک‌ها می‌میرند» به کارگردانی رضا ذاکری و نوال وائلی از ماهشهر اولین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

روشن درباره این اثر گفت: این کار به خاطر نوع قصه و میزان خشونتی که در اجرایش وجود داشت،‌ به هیچ عنوان مناسب گروه سنی کودک و نوجوان نبود. این موضوع را در ابتدا وظیفه کارگردان می‌دانم که وقتی از کار خودش اطلاع دارد این موضوع را به سالن دار اعلام کند. چون این موضوع می‌تواند به کودکان و نوجوانان لطمه بزند.

او ادامه داد: ایده نمایش «جایی که گنجشک‌ها می‌میرند» می‌توانست جذاب باشد، ولی نحوه اجرا آنقدر به تکرار می‌افتد که جذابیتش را از دست می‌دهد. به نظر این نوع پرداخت کشش این زمان را نداشت و گروه بازیگری نتوانسته بود بازی‌شان را در این سالن مدیریت کنند. این مسائل دیگر به جشنواره و امکانات مرتبط نیست.

محبی در نقد و بررسی این نمایش گفت: تا زمانی که ما اجزا یک اثر را تعریف نکردیم، وارد حیطه نقد نمی‌شویم. این در مورد هر نوع هنری صادق است. یکی از معضلات این است که ما با اثری مواجه هستیم در روابط بین آدم‌ها و ترجمه تصویری اثر به شکل غیرعادی عمل می‌کند. شما به عنوان صاحب اثر می‌توانید هر ماجرایی را به هر شکلی برای ما تعریف کنید ولی باید برایش دلیل داشته باشید.

او ادامه داد: من احساس می‌کردم این نمایش به نوعی راهنمای شکنجه است. در حالی که در بسیاری از فیلم‌ها و نمایش‌ها حجم زیادی از خشونت احساس می‌شود، ولی لزوماً این خشونت دیده نمی‌شود.

تلاقی-گزارش یک واقعه از پیش اعلام نشده

نمایش «تلاقی-گزارش یک واقعه از پیش اعلام نشده» به کارگردانی مهدی آشوغ از اندیمشک دومین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

نصاری با اشاره به بروشور نمایش «تلاقی» بیان کرد: این گروه در بروشور کار از جامعه پزشکانی تشکر کردند که حتی ایران هم نیستند و هندی هستند که در آن زمان به حادثه‌دیدگان اندیمشک خدمت کردند.

او ادامه داد: بگذارید از اسم نمایش شروع کنیم، اول به نظرم تلقی آمد ولی بعد که تلاقی را خواندم به نظرم بسیار زیبا آمد. مخاطب از وقتی این اسم را می‌بیند منتظر تلاقی است که در قصه اتفاق می‌افتد.

نصاری درباره شخصیت‌های این نمایش گفت: قصه خطی ساده و بدون هیچ تکلفی بسیار شیرین روایت می‌شود و به سلامت به پایان می‌رسد. صحبت من درباره شخصیت‌های این نمایش است. من احساس می‌کنم شخصیت دکتر هندی که کمترین دیالوگ‌ها را نسبت به بقیه شخصیت‌ها دارد، به نظر می‌رسد دینی است که فقط قرار است نسبت به پزشکان هندی ادا شود. چون حضور این شخصیت تاثیری در پیشبرد قصه ندارد.

او تاکید کرد: این نمایش گروه بازیگری بسیار خوبی دارد و به راحتی ما را با قصه همراه می‌کنند. شاید دلیلش این است که سال‌هاست با هم کار می‌کنند و همدیگر را می‌شناسند.

محبی با اشاره به ایده نمایش «تلاقی-گزارش یک واقعه از پیش اعلام نشده» گفت: به نظر من یکی از نکات مثبت کار ایده‌ای بود که از آن استفاده کرده بودند. فکر می‌کنم ما در این جشنواره دو کار درباره این موضوع داشتیم. ولی این ایده ظرفیت این را دارد که بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و از زوایای دیگری به آن نگاه شود.

او ادامه داد: به نظر می‌آید اگر کمی تمرکز روی نقطه تلاقی قصه‌های مختلف کار می‌شد، نتیجه بهتری گرفته می‌شد. بازی‌ها بسیار خوب و تلاش شده بود. در بخش نور و موسیقی مسائله زیادی وجود نداشت.

آشوغ با تشکر از نظرات منتقدان گفت: من زیاد اهل حرف زدن نیستم،‌ چون تمام چیزی که فکر می‌کنم درست است را در نمایشم انجام می‌دهم. به همین دلیل احساس نمی‌کنم باید حرفی بزنم. بیشتر دوست دارم شنونده باشم. دوست ندارم با توضیحاتم خودم را به نمایشم سنجاق کنم. اگر کاری را می‌توانم انجام بدهم، در نمایشم انجام می‌دهم.

او ادامه داد: درباره شخصیت دکتر هندی باید بگویم من تا زمانی که به او نیاز داشتم، او را در نمایش گذاشتم. سعی کردم در همان ابتدا دلیلش را توضیح دهم. ما همه تلاشمان را کردیم که کار خوبی انجام دهیم. من هر وقت یک نمایشی را اجرا می‌کنم فقط یک جمله را پیش خودم تکرار می‌کنم؛ امیدوارم وقت شما را تلف نکرده باشم.

«شلب» از خرمشهر

نمایش «شلب» به کارگردانی حمید بقایی از خرمشهر سومین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در این جلسه حسین ذوالفقاری، نویسنده نمایشنامه به نمایندگی از کارگردان حضور پیدا کرد.

روشن با اشاره به بروشور نمایش «شلب» گفت: در این بروشور در صفحه سوم نکاتی را توضیح دادند که به درک بهتر مخاطب از نمایش کمک می‌کند.

او ادامه داد: یکی از نکات مثبتی که در بسیاری از کارها وجود دارد، نگاه بومی است که به نظرم از نقاط قوت کارهایی است که از آن استفاده می‌کنند.

روشن درباره قصه این نمایش بیان کرد: جایی در اجرا قصه دچار خلل می‌شود، جایی است که از نظر فرمی برخی از نقاط نمایش به تکرار می‌افتند که جذابیت دراماتیک آن را کم می‌کند. در واقع تکرار بیش از اندازه برخی اتفاقات ارزش آن را کم می‌کند. چون ما به دیدن آن عادت می‌کنیم.

او تاکید کرد: در برخی از فرم‌های نمایشی که به شکل غیرعادی اجرا می‌شوند، اولین سوالی که برای ما پیش می‌آید،‌ چرایی آن‌هاست که اگر برایمان معنا و مفهوم دیگری پیدا نکند، بی‌دلیل و معنا می‌شود.

نصاری درباره شکل پرداخت «شلب» گفت: اینکه ما یک نیروی مخالف را دینی می‌کنیم، ولی خودش را نمی‌بینیم. در حالی که عملش را می‌بینیم و شخصیت‌های نمایش درباره آن بین خودشان صحبت می‌کنند. اما من  انتظار داشتم در برخی مواقع این نیروی مخالف را ببینم و تقابل بین نیروی مخالف با خیر صورت بگیرد.

ذوالفقاری درباره این نمایش توضیح داد: فکر می‌کنم من باید بخش دیگری را هم مانند بخش افسانه در بروشور توضیح می‌دادیم، آنهم رفتار و آداب این قوم بود که در برخی از لحظات به همدیگر نگاه نمی‌کنند. ما تلاش کردیم این لحظات کمتر باشد.

او ادامه داد: به غیر از دو نفر از بازیگران بقیه آن‌ها برای اولین بار بود که روی صحنه می‌آمدند. من این موضوع را می‌پذیرم. لحظاتی بود که از دست ما هم خارج می‌شد.

بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر در بخش‌های مسابقه نمایش‌های صحنه، مسابقه نمایش‌های کوتاه، مسابقه نمایشنامه‌نویسی و نمایش‌های محیطی و میدانی، از ۱۵ تا ۱۹ آبان ماه ۱۳۹۸ در منطقه آزاد اروند به دبیری حمیدرضا آذرنگ در حال برگزاری است.