در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تهدید دست‌بافت‌های سنتی با ذائقه‌‌های بازاری/ از محصولات فاخر دیگر اثری نیست
این روزها دست‌بافت‌های سنتی از ترمه گرفته تا دارایی بافی طرح و نقش‌های گذشته خود را همسو با ذائقه مشتری و بازار تغییر داده‌اند و با تغییرات حاصل، کاربردی امروزی، به خود گرفته‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دست بافته‌ها از جمله صنایع دستی مورد علاقه ایرانی‌ها بودند و هستند. در این میان ترمه جایگاه خاصی دارد. پارچه‌ای گران‌بها که از الیاف بسیار لطیف بافته می‌شود و در بیشتر مواقع به نام ترمه یزد معروف است. اصولاً پارچهٔ ترمه به سبب بافت منحصر به فرد و به دلیل تراکم زیاد پودهایش از مقاومت نسبتا مطلوب برخوردار است و در مجموع پردوام تر از بقیهٔ انواع پارچه است. شاید از این جهت است که بیشتر مورد اقبال عموم قرار می‌گیرد.
در این میان با توجه به تغییر ذائقه عموم جامعه، صنایع دستی و بخصوص مسنوعات و دست بافت‌ها نیز درحال به روز شدن و همسو شدن با کاربردهای امروزی هستند. ترمه نیز از این قافله عقب نمانده و نه تنها در طرح و نقش و رنگ بلکه در کاربرد آن نیز شاهد بروز تغییرات هستیم.
محمدرضا دهقان مهرجردی (معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان یزد) در این خصوص به خبرنگار ایلنا گفت: ترمه یکی از دست‌بافته‌های قدیمی یزد است و مسئولان صنایع دستی یزد این روزها درصدد احیای این هنر کهن هستند. چنانکه درحال حاضر صنایع دستی مانند زریبافی، دارایی بافی، کاربافی، حوله بافی و ... را احیا کرده‌ایم.
او با اشاره به احیای دست‌بافته‌های قدیمی یزد و تلفیق آن با سایر هنرها گفت: اکنون زریبافی، ترمه و سایر دست‌بافته‌های سنتی احیا شده‌اند و با شکل‌گیری کارگروه نساجی سنتی، دست‌بافته‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند چراکه یزد از دیرباز به نساجی سنتی معروف بوده و هست و بیشتر دست‌بافت‌های مشهور ایران در یزد بافته می‌شود. سال‌ها پیش دست‌بافت‌های بسیار فاخری در یزد داشتیم که اکنون اثری از آنها نیست.
دهقان با اشاره به مشکلات موجود سر راه احیای دست بافت‌های کهن، اظهار داشت: از یک سو مشکل استادکار وجود دارد و از دیگر سو این مهم نیازمند حمایت مالی و البته تخصیص محلی خاص برای برپا شدن کارگاه‌های نساجی است. از آنجایی که شرایط این مهم فراهم نیست، نمی‌توانیم کارگاه‌های آموزشی این حوزه را داشته باشیم و نسل جدید را آموزش دهیم.
معاون صنایع دستی یزد در خصوص چرایی محقق نشدن حمایت‌های لازم از دست‌بافت‌های سنتی گفت: زمانی یک هنر پایدار می‌ماند که محصولی که تولید می‌شود بتواند در بازار رقابتی باقی بماند و مشتریان خود را جذب کند. اکنون با توجه به فعال شدن شبکه‌های اجتماعی می‌توان گفت بسیاری از رشته‌های سنتی جان تازه‌ای گرفته‌اند اما برخی از رشته‌های صنایع دستی به دلیل آنکه خاصیت آنها بافته شدن یا ساخته شدن با دست است ممکن است به قیمت‌های گزاف ارائه شوند این در حالی است که تفاوت قیمت بین اثر تولید شده با ماشین و اثر تولید شده توسط دست بسیار زیاد است.
دهقانی خاطرنشان کرد: به طور مثال یک متر پارچه ترمه یا زری که توسط دست بافته شده باشد حدود هفت میلیون تومان است این درحالی است که قیمت ماشین بافت ترمه خیلی نازل است.
تمامی صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که این روزها به دلیل ارائه ترمه‌های بی‌کیفیت ماشین‌بافت در بازار نه تنها بازار اشباع شده است بلکه به نوعی با مقابله به مثل خریداران در مقابل ترمه روبرو هستیم و تبدیل به نوعی ضدتبلیغ برای این دستبافت سنتی شده است.
معاون صنایع دستی یزد در این خصوص گفت: اکنون با توجه به آنکه کارگروه نساجی سنتی در یزد تشکیل شده است از هنرمندان رشته نساجی سنتی و طراحی دعوت کردیم تا به این مهم بپردازند. هنر دست با مزیتی که دارد این است که می‌تواند از قدرت طراحی بهره‌مند شود. اگر بتوان در حوزه طراحی، محصولی تولید کنیم که ماشین نتواند در تولید طرح آن رقابت کند آنگاه در این حوزه به موفقیت دست خواهیم یافت.
او ادامه داد: یکی از مزیت‌های هنرهای دستی این است که در جوامع ایرانی به هنر دست اهمیت می‌دهند حتی می‌توان این مهم را در حوزه فرش دستباف و فرش ماشینی شاهد بود و عموم جامعه تفاوت قیمت این دو را پذیرفته‌اند. در صنایع دستی نیز باید این اتفاق بیفتد و باید عموم جامعه تفاوت محرز بین هنر دست و ماشین را بدانند. حتی می‌توان بخشی از صنایع دستی را تبدیل به مجموعه کرد و مجموعه‌داران حاضر هستند هزینه‌های هنگفتی پرداخت کنند. باید با خلاقیت که البته کار بسیار سختی است خلاء موجود بین بازار و هنرمند را پر کرد. می‌توان در حوزه صنایع دستی برندسازی ایجاد کرد.
دهقانی افزود: در حوزه نساجی سنتی پارچه‌هایی تولید می‌کنیم که در گذشته به آن کاربافی می‌گفتند. امروزه به آن طرح و رنگ داده‌ایم و خروجی آن شال‌هایی شد که از طرف خانم‌ها مورد استقبال قرار گرفت. در کنار آن تلفیق کارهای دستبافت با سایر مصنوعات مانند تولید کیف و مانتو را داریم که می‌تواند ارزش افزوده چند برابری برای دستبافت به همراه داشته باشد. حتی می‌توان با انجام کارهای گروهی تولیدکننده ارائه دهنده، بازاریاب و فروشنده را به یکدیگر متصل کرد می‌توان از این طریق دست‌بافته‌های فاخر را به مصرف‌کننده ارائه داد.
شاید همین توجه به سلیقه مصرف‌کننده سبب شده است که این روزها طرح‌های جدید از کاشی‌کاری‌های مساجد و سقف‌های مقرنس‌کاری گرفته تا گل و مرغ‌های میناتوری جای نقش‌های منحنی و اسلیمی و بته جقه و گل‌های شاه‌عباسی روی ترمه‌ها را بگیرند.
دهقانی در خصوص برنامه‌هایی که برای به‌روز رسانی و در عین حال حفظ اصالت‌ها در بافته‌های سنتی مدنظر دارند، گفت: تاکید ما بر حفظ اصالت‌ها و سنت‌ها است در این میان قطعا ذائقه بازار متنوع خواهد بود و ما نیز باید سلیقه مشتری را در نظر بگیریم هر چند توجه به اصالت اهمیت دارد اما برای حفظ سنت‌ها باید مشتری وجود داشته باشد بنابراین تلفیق نقش‌ها و موتیف‌های سنتی با نقش‌های جدید هم توانسته ذائقه بازار را تامین کند و هم هنرمان و ریشه‌هایمان را حفظ کرده‌ایم. در نهایت حرف اصلی را تامین معاش هنرمند می‌زند. ذائقه بازار می‌تواند اولویت امر قرار گیرد. در عین حال تاکید بر آن است که از اصالت خارج نشوند. ورود به هنرهای جدید منافاتی با اصالت‌ها نخواهد داشت.
