وقتی نت‌ها چسب زخم می‌شوند+فیلم و صوت
موسیقی درمانی یکی از روش‌های موثر در درمان بیماران است. این شیوه در کشورهای اروپایی و آمریکایی نتایج مثبتی داشته و حتی در دانشگاه‌ها رشته‌ای با این عنوان وجود دارد و بیمارستان‌های بسیاری در این زمینه فعالند. با این‌حال موسیقی‌درمانی هنوز آنگونه که باید در ایران مورد توجه قرار نگرفته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، موسیقی درمانی یکی از روش‌های کارآمد است که فواید و نتایج آن ثابت شده است. برخلاف تصور عموم موسیقی درمانی یک روش تازه ابداع شده نیست بلکه استفاده از این شیوه درمانی، قرن‌ها قدمت دارد. به‌طور کلی موسیقی درمانی روشی است که به احیای سلامت روح و جسم بیماران می‌انجامد.
روند موسیقی درمانی از آغاز تا تکامل
پیشینه موسیقی درمانی به دوران ارسطو و افلاطون می‌رسد، اما در قرن بیستم بود که این شیوه روندی مشخص پیدا کرد و عملا در درمان مصدومان جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن بود که به یکی از شاخه‌های درمانی تبدیل شد و انجمن‌ها و تشکل‌هایی در این زمینه به وجود آمد. دانشگاه «میشیگان» در سال 1944 نخستین برنامه آموزش موسیقی درمانی را پایه‌ریزی کرد و شش سال بعد، یعنی در سال 1950 انجمن موسیقی درمانی تاسیس شد و بیست و یک سال پس از آن در سال 1971 انجمن موسیقی درمانی آمریکا با نام «AAMT» به‌طور رسمی آغاز به کار کرد و سپس در سال 1985 فدراسیون جهانی موسیقی درمانی در سطح بین‌الملل به ثبت رسمی رسید و فعالیت خود را آغاز کرد.
موسیقی‌درمانی در ایران
قدمت موسیقی درمانی در ایران نیز به ادوار پیش از اسلام می‌رسد. آنطور که می‌گویند موسیقی پیش از اسلام در ایران جنبه کاربردی داشته و در معابد زرتشتی به‌طور پراکنده به آن پرداخته می‌شده است؛ البته، اسناد و مدارکی در این رابطه موجود نیست زیرا هرچه بوده در پی جنگ‌ها و حملات از میان رفته است. در ایران باستان موسیقی در خدمت دین و مذهب مردم بوده و پس از اسلام نیز فعالان عرصه موسیقی بیشتر به نگارش آثار نظری و نوشتاری پرداخته‌اند اما در میان موسیقی‌دانان ایرانی همچون ابن سینا بیش از دیگران به جنبه درمانی موسیقی توجه نشان داده‌اند. ابن سینا تحت تاثیر دانشمندان یونانی نقش وزن و ریتم در جهان هستی را به خوبی در یافته بود و دانسته‌هایش را طی درمان بیماران مورد آزمایش و تجربه قرار می‌داد. او در رساله «علم‌النبض» در فصلی مجزا به این مقوله پرداخته است.
با همه اینها موسیقی درمانی علمی در ایران شیوه‌ای نوپاست. از نظر تشکیلات رسمی، نخستین بار مؤسسه آموزشى و پژوهشى موسیقى درمانى در سال ۱۳۶۹ ایجاد شد و از آن پس بود که فعالان این عرصه به فعالیت‌های پژوهشی پرداختند و سالها بعد یعنی در آغاز دهه هشتاد انجمن موسیقی درمانی در ایران کار خود را آغاز کرد.
درمان کودک به شیوه موسیقی‌درمانی
شیوه‌های موسیقی درمانی
به‌طور کلی شیوه موسیقی درمانی به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شود: فعالیت‌های جسمانی، فعالیت‌های موزیکی، فعالیت‌های ذهنی.
سنجش و تعریف مشکل درمان‌جو و یافتن زمینه نیاز وی (فراهم کردن هدف برای درمان‌جو که به رفع مشکل یا نیاز او کمک کند)، برنامه‌ریزی مناسب فعالیت‌های موسیقایی و آموزش موسیقی که به درمان‌جو برای رسیدن به هدف کمک کند، تکمیل روش‌ها و فعالیت‌ها و ارزشیابی واکنش‌های درمان‌جو (اجرای برنامه‌های تشویقی مادی ومعنوی در جهت شرکت بیشتر درمان‌جو) همنوازی با افراد و نواختن ساز به‌طور جمعی و پیوستن به دیگران (خواندن سرود، نوشتن اشعار، بداهه‌نوازی یا شنیدن و بحث کردن بطور متقابل با درمان‌جو)، به کار گرفتن درمان‌جو برای شرکت در آوازهای خودمانی و دادن حس اعتماد بین اعضای گروه (گزارش دادن به تیم درمان از حالات بیمار، سیر پیشرفت و تاثیر موسیقی درمانی بر وی، سبک‌سازی ( relaxation) در جهت آرام سازی رفتارهای تنشی بیمار، افزایش و بهبود روابط بین فردی (رشد عزت نفس در بیماران در حین خود شکوفائی)، استفاده از پتانسیل ریتم در کسب نیرو ونظم، تقویت مهارت‌های حرکتی، افزایش احساس هوشیاری، تقویت پیروی از دستورات، یادگیری ارتباط غیرکلامی با دیگران و آموختن همکاری برای کسب نتیجه مطلوب، مواردی هستند که طی درمان بیمار مورد توجه قرار می‌گیرند.
درمان بیمار بزرگسال به شیوه موسیقی درمانی
موسیقی‌درمانی در بیمارستان‌های ایران
موسیقی درمانی در ایران با اینکه سال‌هاست مورد توجه و ارزیابی قرار گرفته و نتایج مثبتی داشته، اما آنطور که باید در بیمارستان‌های ایرانی مورد استفاده قرار نگرفته است. یعنی نمی‌توان دراین زمینه لیستی مشخص ارائه کرد و از بیمارستان‌هایی نام برد که به صورت متمرکز به مقوله موسیقی‌درمانی می‌پردازند. البته بیمارستان روانپزشکی «شهید مدرس» اصفهان که در سال 1358 تاسیس شده و در حاشیه شهر اصفهان قرار دارد از سال 1384 به‌طور تخصصی موسیقی درمانی را در دستور کار قرار داده است. این مرکز علاوه بر موسیقی درمانی در زمینه بازی‌درمانی، تئاتر درمانی نیز فعال است. موسیقی درمانی در اصفهان برای موارد مختلف و بیماران متفاوت به کار گرفته می‌شود به همین دلیل برنامه‌ها و دوره‌های درمانی متفاوتی برای هر یک از بیماران درنظر گرفته می‌شود. یعنی اگر شخصی به منظور درمان بیماری یا وضعیتی خاص از یک درمانگر متخصص موسیقی درمانی مشورت بگیرد، آن درمانگر ابتدا در مورد علائم و نیازها با آن شخص سخن می‌گوید و در عین حال میزان سلامت جسمی، عاطفی و اجتماعی او مانند توانایی‌های ارتباطی و مهارت‌های ذهنی او را مورد ارزیابی قرار خواهد داد.
کارگاه موسیقی‌درمانی در بیمارستان روانپزشکی «مدرس» اصفهان
شیوه انتخاب موسیقی در موسیقی‌درمانی
برای درمان به وسیله موسیقی، بیمار و درمانگر می‌توانند در انتخاب نوع موسیقی مورد نظر با توجه به نیازها و سلیقه شخصی نظرسنجی کنند؛ زیرا گاه این رویه به صورت گروهی صورت می‌گیرد، یا اینکه از بیمار خواسته می‌شود با گروهی از بیماران که بیماری‌شان با او یکسان است به اجرای موسیقی بپردازند یا به عنوان عضوی از گروه، موسیقی مورد نظر را گوش دهند و آرامش را تجربه کنند.
جالب‌تر اینکه در ترکیه بیمارستانی وجود دارد که پزشکان آن با شیوه‌ای جالب به موسیقی درمانی بیماران خود می‌پردازند. تعدادی از پزشکان این بیمارستان که قادر به نواختن سازهای موسیقی هستند برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی بیمار برای وی موسیقی زنده می‌نوازند و با این روش به بهبودی بیماران سرعت می‌بخشد.
پزشکان بیمارستان ترکیه در حال نواختن ساز برای معالجه بیمار
قطعه‌ای از دن گیبسون، گونه «نیو ایج» که اثری آرامبخش است
موسیقی درمانی در دیگر کشورها و چگونگی شیوه آموزش درمان‌گران
در اروپا و آمریکا درمانگرها در دانشگاه آموزش می‌بینند و مدرک کسب می‌کنند و پس از آن در مراکز درمانی مشغول به کار می‌شوند. به جز دانشگاه میشیگان که از پیشگامان موسیقی درمانی است و همچنان به این شیوه توجه ویژه دارد، دانشگاه ایالتی «مونکلر»،، «دانشگاه جورجیا»، دانشگاه ایالتی «آریزونا»، دانشگاه ایالتی «آپالاچی»، دانشگاه «ایماکولاتا»، دانشگاه «ایلینوی اقیانوس آرام»، کالج «وارتبورگ»، دانشگاه «مریلورست»، و دانشگاه «کانزاز» برخی از مراکزی هستند که آموزش آکادمیک موسیقی درمانی را در دستور کار قرار داده‌اند.
قطعه‌ای از دنیل می که از آلبوم «خواب‌درمانی» انتخاب شده است؛
آلبوم «SLEEP THERAPY» توسط دکتر لی آر. بارتل طراحی علمی شده است و این ضبط فعالیت امواج مغری دلتا را ارتقا می‌بخشد که برای داشتن خواب خوب در شب لازم هست. این آلبوم همراه با روش‌های تمدد اعصاب و مدیتیشن می‌تواند ذهن را به آرامش و سطح عمیقی از آزادی و رها شدن برساند که بسیار آرامش‌بخش خواهد بود.
موسیقی‌درمانی در کشورهای دیگر
برخلاف ایران که بیمارستان‌های آن توجه ویژه‌ای به موسیقی درمانی ندارند، کشورهای اروپایی و آمریکایی بیمارستان‌های متعددی دارند که بیمار در آنها توسط موسیقی درمان می‌شود. در میان بیمارستان‌های موجود نیز، هستند مراکزی که به‌صورت تخصصی به کودکان اختصاص دارند. مرکز پزشکی «سنت الیزابت» در بوستون، بیمارستان کودکان «ماریا فارری» در مرکز پزشکی «وستچستر» واقع در نیویورک، بیمارستان کودکان «شیکاگو» واقع در شهر شیکاگو، بیمارستان « Joseph M. Sanzar» واقع در مرکز پزشکی دانشگاه « Hackensack »، بیمارستان کودکان واقع در نیواورلئان، مرکز پزشکی «مونتفیور» واقع در نیویورک، بیمارستان کودکان «فیلادلفیا» واقع در فیلادلفیا، مرکز پزشکی کودکان « VCU» واقع در ریچموند، بیمارستان سلطنتی کودکان واقع در ملبورن استرالیا، بیمارستان دانشگاهی «لاپاز» واقع در مادرید اسپانیا، بیمارستان «اولگا» واقع در اشتوتگارت آلمان، بیمارستان مرکزی «کارلستاد» واقع در وارملند سوئد، برخی از مراکز درمانی مشهورند که به شیوه موسیقی‌درمانی مراجعان را درمان می‌کنند.
قطعه‌ای که توسط رامین عبدالمالکی در سبک «نیو ایج» تولید شده است
موسیقی کاربردی در شیوه موسیقی درمانی با سبک «نیوایج»
«نیوایج» یکی از سبک‌های نوین موسیقی است که هدف از تولید آن ایجاد آرامش روحی و مثبت‌اندیشی در مخاطب است. معمولا آنهایی که به یوگا و مراقبه‌های مرتبط با آرامش روح علاقه دارند چنین آثاری را گوش می‌کنند. از طرفی این آثار در مهار استرس و ایجاد آرامش موثرند و در موسیقی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، البته همانطور که گفته شد، آثار موسیقایی در شیوه درمان به وسیله موسیقی، بنا به نظر و همفکری بیمار و درمانگر انتخاب می‌شوند و در این زمینه محدودیتی وجود ندارد. یعنی نمی‌توان گفت برای درمان بیماری‌های روحی و جسمی لیستی از خوانندگانی مشخص وجود دارد. اما به‌طور کلی سبک «نیو ایج» برای درمان بیماریی‌های چون اضطراب و استرس بسیار مناسب است. در این نوع موسیقی علاوه بر تکرار نت‌های مختلف از صدا و آمبیانس طبیعت نیز استفاده می‌شود. مانند صدای رودخانه، دریا و باران یا صدای باد و پرندگان و هر آنچه به طبیعت مربوط است و آرامش دهنده است. صدای انسان و آواهای مخصوص هر سرزمین نیز در موسیقی «نیوایج» مورد استفاده قرار می‌گیرند و در میان انبوه آواهای موجود، آوای تبتی از بقیه شناخته شده‌تر است. از میان هنرمندان این عرصه می‌توان به ریچارد کلاریدمن، یانی، جورج وینستون، کریشنا داس، عمر اکرم و کیتارو اشاره کرد.
موسیقی درمانی کودک نابینا در یکی دیگر از بیمارستان‌های مخصوص کودکان
موسیقی درمانی کودکان در یکی دیگر از بیمارستان‌های تخصصی کودکان که به شیوه موسیقی درمانی به معالجه بیماران می‌پردازد.
