ارکستری که 80 درصد سازهایش غربی‌ست، کجایش بومی و ملی‌ است؟

به گزارش ایلنا، «شب موسیقی» در بیست و دومین نشست خود، شامگاه یکشنبه 19 اسفند، با موضوع «شادیانه‌ها در موسیقی نواحی» با اجرای رضا مهدوی میزبان کیوان پهلوان، محقق، پژوهشگر و نوازنده و مرتضی گودرزی، کارشناس موسیقی خراسان بود.

آیا موسیقی محلی ما دارای خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌ها توأمان با هم است؟

پهلوان پاسخ داد: بله به شدت. ما در ایران جدای از کشورهای اروپایی که الان فضای خرده فرهنگ‌ها با فضای فرهنگ آن کشور تقریبا هماهنگ شده و بسیاری از فرهنگ‌های قبلی آن مجموعه از بین رفته، خرده فرهنگ‌های بسیاری داریم، البته فراموش نکنیم که ما در سرزمین نوروز نیز با همین بلیه مواجه خواهیم شد.

گودرزی گفت: ایران حکم مادر را به لحاظ فرهنگی در منطقه دارد. در این چند سال گذشته که من روابط نزدیکی با تاجیک‌ها داشته‌ام، شاهد بوده‌ام که بسیاری از رسم و رسوماتی که ما حدود 5 دهه پیشتر در خراسان داشته‌ایم و من با حسرت آنها را از مادر بزرگ و پدر بزرگم می‌شنیدم، به خصوص آنهایی که در مورد شادیانه‌های آیین نوروزی بودند، امروز ما در کشورهای همسایه بسیار جدی‌تر و پر رنگ‌تر از کشور خودمان می‌بینیم. اینها باید آسیب‌شناسی شوند بلکه برخی مسئولین توجه بیشتری به این مسائل کنند و فرصت‌ها تا دیر نشد از دست نرود.

موسیقی، جزوی از زندگی بشر

پهلوان جایگاه شادیانه‌ها در موسیقی نواحی را اینطور توضیح داد: بشر موسیقی را برای نیازهای درونی خودش خلق کرده است. موسیقی نه مقدس است و نه نامقدس بلکه جزء زندگی بشر است. طبق تقسیم‌بندی من، موسیقی چند نوع دارد. اولی سوگ است و دومی موسیقی جشن و شادمانی است که در بین تمامی مردم جهان وجود دارد و اینکه کجا برتر است ابعاد ناسیونالیستی دارد که خیلی بد است، برای همه موسیقی خودشان زیباست و ساختارهایش بسیار ساده است. رقص و موسیقی با هم معنا دارند و بشر در تمامی عباداتش و سوگش از آنها استفاده می‌کند. رقص هم مثل موسیقی نه مقدس است و نه نامقدس و جزوی از زندگی بشر است. اگر زمانی این رقص برای فردی یا مجموعه‌ای به نام تابو مطرح می‌شود برای این است که ساختارهای محلی و فرهنگی خود را از دست می‌دهد. سوم موسیقی عبادی است. ترتیل قرآن و اذان با ملودی هستند. چهارم موسیقی کار است. در همه جهان بشر موسیقی و رقص را جزو فرهنگ خود می‌داند.

چه شخصیت‌هایی در خراسان شادیانه ها را کار می‌کنند؟

گودرزی پاسخ داد: ما در شمال خراسان دو شخصیت مولف داشتیم که آثار برجسته‌ای از خود به جا گذاشته‌اند. مرحوم اسماعیل ستار زاده از کسانی است در تولید موسیقی فارسی از شمال خراسان بسیار پرکار بود و توجه بیشتری را به موسیقی خراسان جلب کرد.

ما باید به ایران فرهنگی بیاندیشیم که سرزمین نوروز است

پهلوان در مورد ثبت و ضبط فرهنگ ایران توسط کشورهای همسایه گفت: ما باید به ایران فرهنگی بیاندیشیم که سرزمین نوروز است و مجموعه‌ای از کشورهای همسایه و کشورهای عربی تا شمال آفریقا را دربرمی‌گیرد. در این مبحث زبان یکی از ارکان اصلی آن می‌تواند باشد. در این سرزمین نوروز اگر همه فضای بودن و مهربانی و با هم زندگی کردن را یاد بگیرند و در مجموعه کلی خود را تعریف کنند منافع مشترکی خواهند داشت.

گودرزی در مورد اصالت موسیقی گفت: من تاری به نام دوتار معاصر ابداع کردم که دارای 17 پرده است و موسیقی همه نواحی در آن قابلیت اجرا دارد. بسیاری از دوستانی که معتقد به اصالت‌ها هستند بر من ایراد گرفتند و گفتند که من بدعتی نامبارک گذاشته‌ام. به نظرم این بی‌انصافی است چون من تغییری در چیزی نداده‌ام و من ایجاد ظرفیت کرده‌ام.

پهلوان در ادامه برنامه به انتقاد از موسیقی تلفیقی و ارکستر ملی ایران به دلیل استفاده از سازهای غربی پرداخت و گفت: کجای این ارکستر ملی و بومی است؟ 80 درصد سازهایش غربی است. حداقل اسم ملی را از رویش بردارید. شعور فرهنگی و معنایی واژه‌ها در ایران از بین رفته است.

پهلوان در پایان گفت: متاسفانه شادیانه‌ها در حال از بین رفتن هستند. اینها باید ضبط شوند. استاد باید جای استاد بیاید و این سنت‌ها را حفظ کنند.

همچون گذشته مکان‌هایی برای شادی جمعی اختصاص یابد

گودرزی در جمع بندی گفت: جشنواره‌ها برای نگه داشتن شادیانه‌ها کافی نیستند. اینها جشنواره‌ای نیستند و باید در سطوح جامعه گرامی داشته شوند و مثل گذشته مکان‌هایی برای شادی و حرکات جمعی داشته باشیم.

«شب موسیقی» یکی از برنامه‌های «شب‌های هنر» است که به تهیه‌کنندگی حبیب‌الله ذوالفقاری، پیرامون مسائل موسیقی، یک شنبه شب‌ها ساعت 23 به طور زنده، از شبکه 4 سیما پخش می‌شود.