دژ – شهر سمیران، مرکز تمدنی و مدنیت رشته کوه البرز
سیصد و پنجمین گفتمان هنر و معماری به سلسله برنامه‌های معرفی استان قزوین اختصاص دارد و دژ – شهر سمیران را مدنظر قرار داده است.
به گزارش ایلنا، سرزمین اقوام دیلم که پیشینه تمدنشان به دوره مادها می‌رسد، "منطقه سمیران" است. امروزه این منطقه با ارزش تاریخی، از لحاظ تقسیمات کشوری، در بخش طارم قزوین واقع شده که در شمال غربی و فاصله‌ای حدوداً ۸۰ کیلومتری از مرکز استان، (همجوار با استان گیلان از شمال و استان زنجان از غرب) واقع است.
موقعیت طبیعی خاص این منطقه متشکل از مناطق کوهپایه‌ای و صعب العبور سلسله جبال البرز در شمال و کوه‌های شمالی زنجان – ابهر در جنوب و رودخانه قزل اوزن است که زمینه مناسب را جهت استقرار حکومت مقتدر و مستقل دیلمیان در طول تاریخ فراهم آورده است.
قدمت سمیران به دوره دیلمیان بازمی‌گردد و آنان مردمانی بودند که در زمان ساسانیان و حتی پیش از آن حکمرانانی از خود داشتند و مستقل عمل می‌کردند. پس از حمله اعراب به ایران نیز با استفاده از موقعیت کوهستانی منحصر به فرد منطقه، سال‌ها در برابر تازیان ایستادند، لیکن در نهایت (در سال ۲۹۰ هجری قمری) مذهب شیعیه زیدیه را پذیرفتند و سرانجام پنجاه سال پس از پذیرفتن اسلام، خاندان‌هائی از دیلمیان پیدا شدند که بر بخش بزرگی از عالم اسلام فرمانفرمائی یافتند. از اولین سلسله‌های معروف آل بویه، کنگریان (آل مسافر) بوده‌اند که در سال‌های (۳۸۷-۳۰۴ ه.ق) بر منطقه مذکور حکومت می‌کردند.
عظمت و شکوه بی نظیر دژ – شهر سمیران را می‌توان در نوشته‌های جهانگردان و جغرافی دانان مسلمان همچون ابودلف (۳۳۱ ه.ق)، یاقوت حموی (۳۷۶ ه.ق) و ناصر خسرو قبادیانی (۴۳۸ ه.ق) پی برد. این دژ نزدیک به دو قرن جزء قلعه‌های اسماعیلیان بوده و پس از هجوم هلاکو تا پایان دوره صفوی نیز در کشمکش‌های سیاسی اهمیتی بسزا داشته است.
ناصر خسرو درباره این قلعه می‌نویسد: "به کنار شهر، قلعه‌ای بلند بنیادش بر سنگ خاره نهاده است، سه دیوار برگرد آن کشیده و کاریزی به میان قلعه فرو برده تا کنار رودخانه، که از آنجا آب برآورند و به قلعه برند". "هزار مرد از مهترزادگان ولایت در آن قلعه هستند تا کسی بیراهه و سرکشی نتواند کرد و گفتند آن امیر را قلعه‌های بسیار در ولایت دیلم باشد و عدل و ایمنی تمام باشد."
ابودلف ینبوعی جهانگرد عرب که سال ۳۳۱ ه.ق از قلعه سمیران دیدن کرد، در این باره می‌نویسد: "به دژی از سرزمین دیلمان موسوم به سمیران رسیدم، ابنیه و عماراتی را که در این دژ دیدم تا کنون در هیچ یک از مراکز حکومت و سلطنت ملوک ندیدم". "در این قلعه دو هزار و هشتصد و پنجاه و اند خانه کوچک و بزرگ بود، صاحب دژ محمد بن مسافر بود و هر وقت اثری ظریف و یا کار هنری دقیقی می‌دید، از سازنده آن خبر می‌گرفت و نشان او را می‌جست تا می‌یافت، مال فراوانی برای او می‌فرستاد و او را به محل خود دعوت می کرد. هنگامی که هنرمند به خدمت او را می‌رفت، او را در دژ می‌نشاند و روستازادگان را نیز در دژ می‌نشاند و به آموختن هنر و صنعت وا می داشت."
در سیصد و پنجمین گفتمان هنر و معماری که به سلسله برنامه‌های معرفی استان قزوین (استان سال ۱۳۹۷) اختصاص دارد، آرش ضیاء آبادی به معرفی دژ – شهر سمیران می‌پردازند که با نمایش فیلم همراه است.نسیم ایرانمنش نیز دبیر پنل گفتگو است.
این نشست، چهارشنبه ۲۶ دی ماه ۱۳۹۷ از ساعت ۱۵:۳۰ الی ۱۷:۳۰ در موزه هنرهای دینی امام علی (ع) خیابان ولیعصر (عج) - بالاتر از ظفر – بلوار اسفندیار برگزار می‌شود.
