حمام قلعه آلاجوق کشف شد/ حفاران غیرمجاز در گورهای قلعه یل سویی

به گزارش ایلنا، روح الله محمدی (سرپرست هیات کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق در گرمی اردبیل) با اعلام خبر کشف حمام متعلق به دوره اسلامی، گفت:  قسمت‌هایی از این بنا که همه از آجر با ملات گچ ساخته شده و در ضلع شرقی قلعه و در بستر رودخانه سامبور چای قرار دارد، بر اثر فعالیت‌های سد سازی تخریب شده است.

به گفته این باستان شناس، این بنای آجری در یک زیر بنای حدود ۱۰۰ متر مربعی ساخته شده و از نمونه‌های شاخص و جالب توجه حمام‌های اولیه دوره اسلامی است.

او با استناد به آثار سفال‌های به دست آمده در کف این بنا، تاریخ آن را دوره سلجوقی دانست و گفت: در این حمام سسیتم جالبی برای آبرسانی به داخل بنا و همچنین تخلیه آن به کار بسته شده است.

به گفته محمدی، به نظر می‌رسد که آب از طریق تنپوشه‌های سفالی یا از طریق حفر کانال از بستر رودخانه به این محل انتقال داده  شده و سپس از طریق دو مجرا یا کانال باریک قرار گرفته روی دیوارهای بنا به داخل حوض‌های کوچکی که در مرکز بنا تعبیه شده هدایت و در آنجا جمع می‌شد.

او افزود: کف این مجراها و کانال‌ها و همچنین کف و دیواره‌های حوض‌ها با استفاده از چند لایه آهک کاملاً اندود شده است.

او با اشاره به تعبیه اتاق‌های کوچکی برای محل شستشو در کنار هر کدام این حوض‌ها گفت: به نظر می‌رسد افراد از این حوض‌ها آب را به طرق مختلف برداشته و در این اتاقک‌ها که حکم حمام را داشته، به استحمام می‌پرداختند.

محمدی اظهار داشت: کف و دیوار تمامی این حمام‌ها که چند نمونه از آنها در داخل بنا قابل مشاهده است به واسطه اندودی از گچ و آهک محافظت شده است.

وی گفت: لایه‌های روی هم قرار گرفته از اندود آهک در کف و دیوارها نشان می‌دهد که این بنا در طی چندین مرحله مرمت شده و برای سالیان درازی مورد استفاده قرار گرفته است.

او افزود: در قسمت کف اتاقک‌های حمامی شکل، مجرایی برای دفع فاضلاب دیده می شود که از هر کدام از آنها یک مجرا به سمت مرکز بنا ساخته شده و در نهایت تمامی آنها در قسمت جنوبی بنا به سمت یک مجرا هدایت و از آنجا آب فاضلاب به صورت زیر زمینی به بیرون از بنا هدایت شده است.

محمدی با بیان این نکته که همه این مجراها با لایه ای از آهک اندود شده است، گفت: سیستم کلی که در این بنای آجری به کار بسته شده به این شکل است که آب از یک بخش مرتفع به بالای دیوارهای بنا آورده شده و بعد از جریان دادن آب در داخل بنا و سپس استحمام، آب به صورت زیر زمینی و از زیر بخش ورودی بنا و از زیر پلکان سنگی آن به بیرون هدایت شده است.

او در ادامه از تخریب بخشی از بنا به دلیل بی توجهی در کانال کشی برای آبرسانی آب شرب روستاهای اطراف این منطقه، خبر داد  و گفت: با این حال شکل کلی حمام و سیستم‌های ورود و خروج آب در این بنای مهم دوره اسلامی قابل بازسازی است.

وی گفت: به طور کلی این حمام تاریخی دارای فضاهایی چون پلکان ورودی، رختکن، فضای میانی حمام یا بخش عمومی حمام، اتاقک‌های استحمام، حوض‌های کوچک برای انبار آب است.

محمدی افزود: در کنار این حوض‌ها، فضاهای کوچک و باریک وان مانندی نیز وجود دارد که احتمالا فضای شخصی و خصوصی برای استحمام بوده است.

او در پایان با اشاره به صدور مجوز کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق توسط سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: کاوش‌ها در حال حاضر در بیرون از این بنا برای شناسایی چگونگی آبرسانی به این بنا و یا محل آبرسانی ادامه دارد.

کاوش در گورستان‌های یل سویی

 سرپرست هیات کاوش نجات بخشی قلعه آلاجوق با ابراز تاسف گفت: بیشتر آسیب‌های انسانی به محوطه‌های حوضه  سد تازه کند در بخش گورستان‌ها دیده می‌شود. محمدی افزود: بخشی از این تخریب‌ها توسط مردم بومی و بسیاری دیگر از آنها به صورت عمدی یا سهوی بوسیله عملیات سد سازی صورت گرفته است.

او اظهار داشت: محوطه قلعه یل سویی در اطراف خود دارای سه گورستان جدا از هم است که تقریباً همزمان بوده و به عصر آهن تعلق دارند.

به گفته این باستان شناس، در گورستان‌های ۱ و ۲ که در داخل زمین‌های کشاورزی و در سمت شمالی و غربی قلعه قرار گرفته‌اند هیچ گور سالمی از دست حفاران غیر مجاز سالم نمانده است.

محمدی گفت: آثاری که از گورهای حفاری شده بر جای مانده، نشانگر ساختار چهار چینه سنگی گورها است و براساس آثار سفال‌هایی که از آنها در آمده و در سطح مشخص است، متعلق به دوره آهن هستند.

او افزود: در گورستان شماره ۳ یک گور بزرگ مرکزی مورد غارت قرار گرفته که در اطراف این گور چند ترانشه بزرگ برای کشف گورهای احتمالی در اطراف این گور بزرگ مرکزی ایجاد شده که منجر به کشف دو گور چهار چینه سنگی کوچک شد.

او گفت: متاسفانه یکی از آنها مورد غارت قرار گرفته بوده ولی نمونه دیگر سالم مانده بود.

محمدی اظهار داشت: این گور چهار چینه سنگی متعلق به عصر آهن ۲ بوده و در آن و در شرقی ترین بخش آن، یک کودک ۵ تا ۷ ساله تدفین یافته بود.

این باستان شناس افزود: جهت کلی تدفین به صورت شمالی – جنوبی است و به دلیل آشفته بودن تمامی اجزای اسکلت، به نظر می‌رسد که به صورت ثانویه در این گور تدفین یافته است.

وی گفت: تمامی بخش های اسکلت از جمله جمجمه، فک تحتانی و فوقانی و سایر اعضای آن از محل اصلی خود جابجا شده و به صورت آشفته در این بخش از گور انباشت شده بودند.

محمدی گفت: با توجه به از بین رفتن بخش جمجمه و لگن، هیچ نظری راجع به جنسیت آن نمی توان ارائه داد.

او افزود:  از این گور دو نمونه ظرف سفالی خاکستری دهانه باز و گردن دار بدست آمد.