شواهدی جدید از آغاز دوره شهرنشینی در شرق ایران
گمانه‌زنی به منظور لایه‌نگاری محوطه کله کوب آیسک خراسان جنوبی شواهدی جدیدی را از آغاز دوره شهرنشینی در شرق ایران آشکار کرد.
او افزود: به این منظور دو گمانه به ابعاد 2×2 متر در بخش مرکزی محوطه در کنار گمانه‌های کاوش شده قبلی، مورد حفاری قرار گرفته است.
به گفته این باستان شناس موقعیت مکانی کله کوب و قرار گیری آن بر لبه سه مخروط افکنه بسیار فعال، نرخ بسیار بالای رسوب‌گذاری در دشت و قرار گرفتن بین یک تا یک و نیم متر لایه‌های رسوبی ریزدانه آبرفتی بسیار حاصلخیز روی محوطه که موجب جلب توجه کشاورزان به این محوطه شده است.
او تصریح کرد: متأسفانه کله کوب به‌صورت کامل تسطیح شده و پراکندگی مواد فرهنگی بر روی سطح این محوطه کمکی به درک باستان‌شناختی محوطه نمی‌کند. سرپرست هیأت باستانشناسی گفت: شهرستان سرایان در شمال غرب استان خراسان جنوبی واقع شده و آب‌وهوای منطقه به خاطر وجود رشته‌کوه‌های شمال شهرستان و وجود دشت‌های کویری در جنوب به دو نوع آب‌وهوای سرد و گرم و خشک تقسیم می‌شود.
او افزود: مناطق شمالی به خاطر وجود رشته‌کوه‌های متعدد و دره‌های سرسبز در زمستان‌ها سرد و در تابستان‌ها معتدل است اما بخش اعظم منطقه را دشت‌ها و بیابان‌های خشک در بر گرفته است.
این باستان شناس با اشاره به مشاهدات و یافته‌های حاصل از بررسی‌ها و پیمایش منطقه مورد بحث و مستندات موجود تصریح کرد که این محل در گذشته‌های دور نیز از آبادانی برخوردار بوده است.
همجواری محوطه با آب‌های دائمی
به گفته وی، وجود صدف‌های آب شیرین و ... نشان از همجواری این محوطه با آب‌های دائمی بوده و این مسئله یعنی نزدیکی و دسترسی به آب یکی از مهم‌ترین دلایل احتمال استقرار گاهی این محل بوده است که با بررسی‌های دقیق‌تر می‌توان وسعت و همجواری آن‌ها را با سایر استقرارگاه‌ها مشخص کرد.
او با اشاره به ثبت محوطه کله کوب واقع در شهر آیسک، شهرستان سرایان و استان خراسان جنوبی در تاریخ 7/3/ 1387 و به شماره 23005 در فهرست آثار ملی ایران گفت: ارتفاع محوطه حدود 1360 از سطح دریا و وسعت آن بر اساس گمانه زنی‌های صورت گرفته در سال های گذشته حدود 7 هکتار است.
لکه سفید در نقشه باستانشناسی
عزیزی با اشاره به این نکته که مناطق شرقی ایران و مخصوصاً استان خراسان جنوبی در مطالعات باستانشناسی پیش‌ازتاریخ ایران کاملاً مغفول واقع شده است افزود: آثار بسیار اندکی از این دوران طولانی باستانشناسی ایران در این محدوده گزارش شده و به همین دلیل این مناطق به عنوان لکه سفید و خالی از اطلاعات باستانشناسی در نقشه باستانشناسی ایران معرفی شود.
او یکی دیگر از مشکلات باستانشناسی پیش‌ازتاریخ این منطقه را محلی بودن گونه‌های سفالی آن و نبود امکان مقایسه آن با مناطق پیرامون شناخته شده دانست و گفت: این عامل موجب شده تا باستانشناسی در وهله نخست امکان شناسایی و ارائه گاهنگاری نسبی و مقایسه‌ای بر اساس سفال که مبنای مخصوصاً مطالعات پیش‌ازتاریخ‌اند را در این منطقه نداشته شد.
این باستان شناس گفت: در این میان محوطه کله کوب یکی از معدود محوطه‌های پیش‌ازتاریخ شناسایی شده در استان خراسان جنوبی است که دارای توالی فرهنگی مناسبی از هزاره پنجم تا سوم پیش از میلاد در این منطقه است و کاوش‌های این محوطه می‌تواند به عنوان مبنایی برای مطالعات آتی باستان‌شناختی در استان خراسان جنوبی، مدنظر قرار گیرد.
تخریب و تسطیح محوطه
او با ابراز تأسف از اینکه این محوطه در سال‌های گذشته به شدت مورد تخریب قرار گرفته و کاملاً تسطیح شده و به عنوان زمین زراعی مورد استفاده قرار می‌گرفته گفت : علاوه بر آن کاوش‌های غیر مجاز زیادی به وسیله وسایل خاکبرداری سنگین در این محوطه صورت گرفته که موجب بروز مشکلاتی برای مطالعات باستان شناسی در این محل شده است.
به گفته این باستان شناس، توالی لایه‌نگاری شناسایی‌شده بر اساس کاوش صورت گرفته شامل دوره‌های مفرغ، آغاز شهرنشین و هزاره پنجم پیش از میلاد است.
او با بیان اینکه استقرار در محوطه از اوایل دوره مس‌سنگی حدود هفت هزار سال قبل آغاز و در دوره مفرغ حدود پنج هزار سال پیش به پایان می‌رسد، یکی از ویژگی‌های برجسته این محوطه را حضور سفال های لبه واریخته شاخص دوره آغاز شهرنشینی اعلام کرد که به تعداد زیاد در این محوطه شناسایی شده است.
سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: نمونه‌هایی از سفال‌های اوروکی و سینی‌های بانشی در کنار حجم زیادی سفال نخودی محلی در لایه‌های مشابه شناسایی شده است.
عزیزی افزود :حضور چنین سفال‌های شاخص دوره آغاز شهرنشینی در این بخش ایران بسیار جالب توجه است که امید است با تداوم کاوش‌ها در این محل، اطلاعات کامل‌تری به دست آید.
گمانه زنی به منظور لایه نگاری محوطه کله کوب آیسک، شهرستان سرایان، خراسان جنوبی با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.
