در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
برای نخستین بار پتگرهای نقاش در کنار هم قرار می‌گیرند
هیچ وقت تا امروز این چهار نقاش از خانواده پتگر (نیما، نامی، علی‌اصغر و جعفر) در کنار هم دیده نشده بودند. سیر تحولات نقاشی ایران را میتوان در همین چهار نقاش به عنوان نمایندگان جریان‌های مختلف نقاشی ایران مشاهده کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نمایشگاهی از آثار و اسنادِ علی اصغر، جعفر، نامی و نیما پتگر در گالری سلام برپا می‌شود.
احمدرضا نوری (گردآورنده و کیوریتور این نمایشگاه) گفت: علی‌اصغر و جعفر پتگر جزو مهمترین نقاشان دوران معاصر ایران هستند و میتوان ایشان را حلقه‌های مفقوده‌ی سیر تاریخی نقاشی معاصر ایران دانست.پتگرها در سیر تحول نقاشی کلاسیک ایران (به سرکردگیِ کمال‌الملک) تا رسیدن به نقاشی مدرنیست ایران (در دهه‌ی ۱۳۲۰ با پیشگامیِ جلیل ضیاپور) نقشی اساسی دارند. آثار علی اصغر و جعفر پتگر، روال تاریخی طی شدن این دوره از هنر ایران را به خوبی نشان می‌دهند. نه در نقدهای هنری و نه در نمایشگاه‌هایی که برگزار شده، به‌طور دقیق و درستی این دوران تاریخی (فرهنگی و اجتماعی) بررسی نشده است.
او با اشاره به اهمیتِ این خاندان در تاریخ نقاشی ایران، و از طرفی موردِ غفلت واقع شدن این خانواده‌ی هنرمند ادامه داد: بنا به دلایل مختلفی به این هنرمندان توجه درخورنشده است. در مارکت امروز هنرهای تجسمی آثار علی‌اصغر و جعفر پتگر نیز مهجورتر و مغفول‌تر است؛ شاید به دلیل اینکه مایل به فروش کارهایشان در زمان حیاتِ خود نبودند.
نوری ضمن اشاره به رویکرد و روحیات متفاوت نامی و نیما پتگر بیان داشت: نیما یکی از مهمترین نقاشانی است که گرایشات مدرنیستی دارد و بسیار فرم و نگاه شخصی‌اش در کارهایش دیده می‌شود. در مقابل نامی جزو معدود نقاشان ایرانی است که روحیه تغزلی در نقاشی‌هایش دیده می‌شود؛ یک روحیه استادکارانه ایرانی با یک خوانش عرفانی - تغزلی.
نوری با ذکرِ جزئیاتی از نمایشگاه «خواب و خیال» اظهار داشت: نزدیک به ۹۰ اثر از این اساتید گرد آمده و نزدیک به ۵۰ سند، وسایل شخصی و ابزارِ نقاشی در این نمایشگاه ارائه می‌شود. یک ویدئو که تصاویر خانوادگی است بدون صدا پخش می‌شود و برخی از تابلوهایی که از نظر فیزیکی دسترسی به آن‌ها نبوده، به صورت اسلایدشو به نمایش درمی‌آیند.
او با اشاره به اولین کتابی که درباره‌ی خاندان پتگر منتشر شده و همزمان با افتتاحِ این نمایشگاه رونمایی می‌شود، بیان داشت: کتابی در کنار این مجموعه منتشر می‌شود که چندین مقاله‌ی ازرشمند از آیدین آغداشلو، احمدرضا دالوند، محسن شهرنازدار، محمدحسن حامدی، بهنام کامرانی، جلیل ضیاپور و هادی سیف در خود دارد. این نخستین کتابی است که مجموعه آثاری از این چهار نقاش را کنار هم در یک سیر تاریخی و موضوعی بررسی می‌کند. کتاب با حمایت گالری سلام و مؤسسه هوم منتشر می‌شود.
نوری درباره‌ی اسنادی که در کتاب و نمایشگاه ارائه می‌شود، توضیح داد و گفت: این اسناد تاریخی از خانواده‌ی محترم پتگر امانت گرفته شده است. کارت‌های شناسایی، دست‌نویس‌ها، تحلیل‌هایی که این هنرمندان بر آثارشان نوشته‌اند، و بریده‌ای از روزنامه و جراید عصر پهلوی. ضمنا نامی پتگر تحلیل مفصلی بر تئوری هنر و مبانی هنر عرفانی و ایرانی نوشته که در کتاب به بخشی از آن پرداخته ام و در نمایشگاه هم بخشی از دست‌نویس‌های همه این هنرمندان (در ویترین) امکان دیدنش وجود خواهد داشت.
او درخصوصِ رویکردِ پژوهشی این نمایشگاه اضافه کرد: نمایشگاه با نگاه کاملاً پژوهشی برپا می‌شود. به همین دلیل مقالاتی بابت آن تولید شده و به احتمال زیاد نشستی نیز برگزار خواهد شد. اصلاً رویکردی که در چیدمان آثار مدنظر بوده کاملاً با یک نگاه پژوهش‌محور و تاریخ‌نگارانه است. نزدیک به هشتاد سال نقاشی ایرانی در آثار این ۴ نقاش مرور می‌شود.
او به وجه تسمیه‌ی «خواب و خیال» اشاره کرد و افزود: تصور و انتزاع آن چیزی‌ست که نقاشی را می‌سازد.نقاشی رئالیستی ایرانی همیشه ترکیبی بین خیال و واقعیت بوده است. تصویری که هنرمند از جامعه می‌بیند درعین آن که تعهدی نسبت به واقعیت در آن وجود دارد بخشی از آن ترکیبی از تخیل و ذهنیات خود نقاش نسبت به موضوع است. درواقع، یک بازخوانی فرامتنی از حقیقت صورت می‌گیرد. این آثار فراسویی از واقعیات هستند و به همین خاطر، آن‌ها بخشی از «خواب و خیال»اند. امروز دیگر تصاویری که این هنرمندان کشیده‌اند وجود ندارد. تصاویری که از دهه ۲۰ ایران نقاشی کرده‌اند امروزه دیگر واقعیت بیرونی ندارد. (قهوه‌خانه امیرآباد، بازار صاحب الامر، خانه‌هایی با معماری آجری دوران پهلوی).
نوری آثار این نمایشگاه را در یک طبقه‌بندی جای داد و بیان کرد: آثار در چهار دسته طبقه‌بندی می‌شوند؛ اول سلف‌پرتره‌هاست. دوم خانواده نقاش است. سوم مردم، و چهارم مکان‌هاست. به عنوان مثال، آثار دسته چهارم محلاتی از تهران چون سرچشمه، پل قلهک، دربند، امیرآباد و به‌طور کل جغرافیای محیطی که نقاش در آن تنفس کرده. همچنین نگاه در آثار با رویکردِ مردم‌نگارانه همراه است. به ویژه نگاه مخصوصی که به طبقه‌ی فقرا و کارگران وجود دارد. اینکه آن‌ها در چه وضعیتی هستند . میل به نقاشی زندگی کارگران و مردم کوچه و بازار ذهنیتی نزدیک به تفکرات سوسیالیستی و مقداری گرایشات چپ (که جز تفکرات غالب آن دوره بوده است) می‌باشد که در آن دوران هواخواهان زیادی داشت. تقریباً هر ۴ هنرمند در تمام این طبقه‌بندی‌ها آثاری از خود به یادگار گذاشته‌اند.
او ادامه داد: البته تفاوت‌هایی بین این ۴ نفر وجود دارد. مثلاً نیما در دهه ۸۰ و ۹۰ کارهایی همچون به هایکو و طراحی‌هایی با قلم فلزی داشته که ذهنیتش نسبت به جهان آن روزگار است. مسلماً آثار نیما و نامی در فضای دیگری نسبت به آثار علی‌اصغر و جعفر پتگر سیر می‌کنند.علی اصغر و جعفر متأثر از برداشت‌های رئالیستی و امپرسیونیستی نقاشی روسی هستند. اولین امضای تابلوی این نمایشگاه مربوط به سال ۱۳۱۱ (اثری از علی‌اصغر پتگر) است و آخرین امضا نیز به سال ۱۳۹۱ (اثری از نیما پتگر) برمی‌گردد.
او همچنین گفت: بخش قابل توجهی از آثار برای فروش گذاشته شده و تعداد کمی هم از مجموعه‌ی شخصی هنرمندان و خانواده‌شان بوده که فقط برای نمایش است.
او در پایان با اشاره به رویکرد گالری سلام برای برپایی چنین نمایشگاه‌هایی گفت: رویکرد این گالری، بازخوانی هویت فرهنگی تاریخ ایران معاصر است. درواقع چیزی بین موزه و گالری. چه اولین نمایشگاهِ آن که پلاکارت‌ها بود(مجموعه‌ای از نقاشی سردرهای سینمای ایران)، چه دومین نمایشگاه آتش سرد(که عکس‌های دیده نشده و آرشیوی از جنگ ایران و عراق بود) و چه نمایشگاه‌های بعدی‌اش که دستاوردهای فرهنگی و هنری ایران را در عصر جدید به نمایش خواهد گذاشت. به نظرم “خواب و خیال” نمایشگاه قابل توجهی است چون هیچ وقت تا به امروز این چهار نقاش از خانواده پتگر در کنار هم دیده نشده بودند. حتی سیر تحولات نقاشی ایران را میتوان در همین چهار نقاش به عنوان نمایندگان جریان‌های مختلف نقاشی ایران مشاهده کرد.
گفتنی است؛ افتتاحیه نمایشگاه «خواب و خیال» روز جمعه ۴ خردادماه ساعت ۶ تا ۱۰ در گالری سلام (خیابان ولیعصر، بالاتر از پل پارک وی، خیابان شهید فیاضی، مجتمع تجاری سام، طبقه منفی یک) برپا خواهد بود. این نمایشگاه تا ۱ تیرماه ادامه دارد.
