"قانون" را بانوان ایرانی احیا کردند+فیلم

به گزارش خبرنگار ایلنا، ساز قانون ازجمله معدود سازهای ایرانی است که احیای آن در دوران معاصر مدیون بانوان موسیقی کشورمان است. اولین آنها سیمین آقا رضی محسوب می‌شود که امروز شاگرد خلفش، پریچهر خواجه، راهش را ادامه می‌دهد و اتفاقا در جشنواره موسیقی فجر نیز روی صحنه خواهد رفت. متاسفانه درباره نقش بی‌بدیل سیمین آقارضی در احیای این ساز قدیمی ایرانی آنگونه که باید و شاید سخن نگفته‌اند. در این گفتگو که با پریچهره خواجه، نوازنده قانون، انجام شده درباره این ساز و نقش «سیمین قانون ایران» و همچنین اجرای وی در جشنواره موسیقی فجر گفتگو کرده‌ایم.

پریچهر خواجه (نوازنده قانون و استاد دانشگاه) درباره اجرایی که قرار است با همراهی بهنام معصومی (نوازنده تنبک) در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر داشته باشد، گفت: ما روز جمعه 29 دی اجرایی را از ساعت 18:30 در فرهنگسرای نیاوران برگزار خواهیم کرد. من قطعاتی را در دستگاه چهارگاه نوشته‌ام که آنها را اجرا می‌کنم و در بخشی از برنامه نیز هم بداهه‌نوازی خواهم کرد. این اجرا به دونوازی ساز قانون و تنبک اختصاص دارد که در این اجرا آقای بهنام معصومی نوازندگی تنبک را برعهده دارد. در واقع مجموعه قطعاتی را با عنوان‌های «طلیعه»، «شفق» و «آذرخش» برای ساز قانون ساخته‌ام که آنها را اجرا می‌کنم و در کنارش به بداهه‌نوازی نیز می‌پردازم.

وی درباره نحوه ورود خود به عرصه موسیقی نیز گفت: من سال 1367 وارد هنرستان موسیقی دختران شدم و جزو اولین فارغ‌التحصیلانی در این زمینه هستم که طی هفت سال این دوره را گذرانده‌ام. سال 74 وارد دانشگاه هنر شدم و در سال 78 در رشته موسیقی موفق به اخذ مدرک شدم. در سال 1381 نیز در مقطع کارشناسی ارشد موسیقی وارد دانشگاه هنر شدم و در سال 83 درسم را تمام کردم. در حال حاضر نیز عضو هیئت علمی دانشگاه هنر هستم. می‌توان گفت در هر دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد اولین ورودی و فارغ‌التحصیل دانشگاه هنر با ساز قانون هستم. خوشبختانه امروز در دانشگاه‌های مختلف دانشجویانی در زمینه ساز قانون دارم.

وی همچنین درباره سیمین آقارضی (نوازنده مطرح ساز قانون) عنوان کرد: خانم سیمین آقارضی اولین تکنوازساز قانون به شیوه ایرانی بودند و بعد از ایشان نوازندگان دیگری نیز پا به این عرصه گذاشتند. من به مدت 15 سال شاگرد مستقیم خانم سیمین آقارضی بودم. در دهه پنجاه ایشان نوار کاستی با عنوان «قانون سیمین» ضبط و منتشر کردند که همه پدربزرگ ها و مادربزرگ‌های ما و تمام هم‌نسلان ما با این نوار کاست زندگی کردند. در واقع ایشان اولین کسی هستند آلبوم تکنوازی قانون را منتشر کردند و در این زمینه نیز صاحب تالیفاتی بودند.

پریچهر خواجه درباره احیای ساز قانون ایرانی توسط سیمین آقا رضی گفت: پیش از خانم سیمین آقا رضی ساز قانون به شیوه عربی در موسیقی بازاری و بزمی و پاپ استفاده می‌شد اما در موسیقی ردیف دستگاهی جایگاهی نداشت. قبل از ایشان، آقای مفتاح که بورسیه فرهنگ و هنر سابق بودند در زمینه ساز قانون کار می‌کردند. ایشان به کشورهای عربی رفتند و در زمینه ساز قانون تحقیقاتی انجام دادند و به کشور برگشتند و یک کتاب آموزش ساز قانون هم نوشتند. آقای مفتاح یکی دو کار هم با آقای بنان به صورت ضبط خصوصی و اجرای سلو دارند. اما سطح نوازندگی آن زمان در ساز قانون آنقدر پیشرفته نبود که امروز است. قبل از آقای مفتاح هم رحیم و جلال قانونی بودند که در شیراز دستی در هنر داشتند. ولی همه اینها در زمان خودشان قابل ستایش بود و شاید امروز نتوانیم مقایسه‌ای بدون در نظر گرفتن زمان داشته باشیم. با این حال خانم سیمین آقارضی نوازنده درجه یک و «ویرتوز» بودند و ساز قانون را به شیوه ایرانی و تکنیکال به گوش شنونده‌ها رساندند. بعد از ایشان هم خانم ملیحه سعیدی در این زمینه کار کردند. قدر همه این افراد را باید قدر دانست.

این موزیسین در ادامه افزود: کسانی که تاریخ را به خوبی مطالعه کرده‌اند، می‌گویند قانون سازی بوده که فارابی در کتاب «موسیقی الکبیر» آن را جزو سازهای مطلق به حساب آورده است. ساز قانون نیز در ابتدای پیداش خود به این شکل امروزی‌اش نبود و در طول تاریخ به تکامل رسیده و در این مسیر بسیاری از ملت‌ها روی آن کار کرده‌اند. اما این ساز جزو میراث ما محسوب می‌شود که متاسفانه در طول تاریخ به واسطه اتفاقاتی که روی داده به کشورهای ترک زبان و کشورهای عربی منتقل شده است.

وی همچنین ضمن گلایه از محودیت‌هایی که در زمینه موسیقی برای بانوان ایجاد شده، عنوان کرد: من از کسانی که همچنان در مقابل حضور زنان موزیسین در صحنه می‌ایستند هیچ توقعی ندارم. تنها تقاضا دارم که زیاد کتاب بخوانند و با دنیای اطرافشان در ارتباط باشند. همانقدر یک خانم می‌تواند مخرب باشد که یک مرد. اگر قرار باشد تخریب صورت بگیرد جنیسیت در آن مهم نیست.

پریچهر خواجه همچنین گفت: سیمین آقارضی اولین خانم نوازنده قانون ایرانی نواز در کشورمان محسوب می‌شود که اولین آلبوم تکنوازی قانون هم از ایشان منتشر شده است. از آنجا که ایشان انسان بسیار عارف مسلکی بودند هرگز در مصاحبه‌هایشان چیزی از خودشان در این باره عنوان نکرده‌اند. من دو کتاب از آثار خانم سیمین آقارضی را که شامل 80 قطعه برای ساز قانون می‌شود، اجرا و منتشر کرده‌ام که به صورت آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فیلمی از اجرای قانون‌نوازی پریچهر خواجه را از اینجا می‌توانید ببینید و بشنوید: