تعبیر "امیرکبیر" برای هاشمی مناسب‌ترین توصیف بود

به گزارش خبرنگار ایلنا، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است: هر سخنرانی و نگاه آقای هاشمی در طول این 38 سال بعد از انقلاب اسلامی تا زمان فوت‌شان، به جرأت یک موضع روشنگرانه، جدید و مطلب نوآورانه داشت. اگر بخواهیم همین دیدگاه‌ها و سخنرانی‌های ایشان را تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان کنیم، می‌توانیم به مسأله‌ای اشاره کنیم که شاید کمتر در سخنرانی‌های مقامات سیاسی کشورمان و حتی دیگر کشورها شاهدش بوده‌ایم. اینکه یک شخصیت بتواند در همه مطالبش نوآوری داشته باشد و شامل ارزش‌های رسانه‌ای «تازگی» و «غیرمعمول» باشد، این دو شاخصه جزو مشخصه‌های سخنرانی‌ها و زندگی همیشگی آقای هاشمی رفسنجانی بود.

محمد سلطانی‌فر در آستانه فرارسیدن سالگرد درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، با بازخوانی آرا و نظرات رئیس‌جمهور اسبق کشورمان در حوزه مطبوعات و اطلاع‌رسانی ادامه می‌دهد: متأسفانه در همان دوره سخنرانی‌های ایشان هیچ‌وقت به فکرمان نیامد که شاید لازم باشد تحلیل محتوا و گفتمانی انجام دهیم. ممکن است الان این مطالب ایشان خیلی نوآورانه نباشد اما خطبه‌های نماز جمعه و مطالبی که در زمان‌های مختلف بیان می‌کردند الحق والانصاف مطالب جدیدی بود که همین عامل باعث شده بود همیشه خطبه‌‌ها و سخنرانی‌های ایشان جاذبه لازم را داشته باشد.

مدیر گروه مطالعات رسانه‌ای مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام یادآور شد: نکته دیگری که ما باید از آقای هاشمی یاد بگیریم این است که مطالبی که می‌گفتند عمدتاً مستند بود و حتماً رگ و ریشه‌ای از آمار و ارقام و اعداد را در خود داشت. یک زمانی در بحث‌های جبهه‌ای در دوران جنگ، چند ساعتی خدمت ایشان بودم و تذکراتی را از ایشان که مسؤول مستقیم مدیریت جنگ بودند در خصوص موضوع جنگ دریافت کردم. دیدم ایشان شخصیتی هستند که با عدد و رقم و حساب و کتاب صحبت می‌کند. به جرأت می‌توانم بگویم ایشان همیشه سعی می‌کردند موارد را محاسبه کنند.

سلطانی‌فر با اشاره به اینکه «به لحاظ علمی، عنصر کمی بودن برخلاف بسیاری از سخنرانی‌های سیاسی داخلی و خارجی که کمتر به آن توجه می‌شود در فضای سخنرانی‌های ایشان وجود داشت»، ادامه داد: عادت به صحبت‌های کمی و مطالب با عدد و رقم را کمتر در علما و سیاسیون شاهد هستیم. البته شاید روندی آقای روحانی هم به تأسی از آقای هاشمی رفسنجانی سخن می‌گویند چون آقای روحانی هم جزو شخصیت‌هایی هستند که عمدتاً با آمار صحبت می‌کند.

او خاطرنشان کرد: اینها به هرحال جزو خصوصیات ذاتی آقای هاشمی رفسنجانی بود، کسی که این روزها جایش بسیار خالی است و متأسفانه ما خلأ وجود ایشان را هرچه جلوتر می‌رویم بیشتر و بیشتر احساس می‌کنیم. شاید در طول تاریخ نتوانیم شخصیتی مانند ایشان را دوباره در فضای سیاسی کشور ببینیم. کسانی عنوان «امیرکبیر ایران» را به آقای هاشمی رفسنجانی دادند که زیباترین و درست‌ترین لیبل‌ای است که به ایشان می‌چسبد، چرا که آن جایگاهی که امیرکبیر داشت و بخش‌هایی از کشور را شکل داد در مورد آقای هاشمی هم می‌بینیم.

سلطانی‌فر همچنین در رابطه با دیدگاه هاشمی رفسنجانی در مورد رسانه و آزادی بیان، گفت: در دوره اجرایی ایشان که رئیس‌جمهور بودند هر زمان که سخنرانی‌های‌شان را گوش می‌کردیم یا خدمت‌شان می‌رسیدیم، می‌دیدیم ایشان یک قدم جلوتر از سایر مسؤولان و حتی در برخی موارد جلوتر از ما اصحاب رسانه حرکت می‌کردند. از این رو تصور و توقع‌مان از ایشان این بود که اینترنت را تا این حد گسترش دهد و اجازه بدهد این اتفاق بیافتد و می‌دیدیم با دید بسیار بازی حرکت می‌کند به‌طوری‌که نگاه تأثیرگذارش حتی ماورای آنچه ما انتظار و پیش‌بینی می‌کردیم، بود. یادم نمی‌آید ایشان در مخالفت با ماهواره، اینترنت و مانع‌تراشی برای آن و موضوع فیلترینگ مطلبی بیان کرده باشند.

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه «تا جایی که مواضع آقای هاشمی را دنبال می‌کردم ندیدم منعی را برای ماهواره و اینترنت مطرح کند»، گفت: یک بار در محفلی که موضوعش بیماری‌های خاص بود، آقای هاشمی مبحث رسانه را مطرح کردند. جالب است موضع ایشان دقیقاً همان مطالبی بود که ما سر کلاس درس می‌دهیم، صحبت‌هایی مبنی بر اینکه اینترنت محدودیت‌پذیر نیست و خود اینترنت محدودیت‌ها و سانسورها را دور می‌زند و در زمینه شفافیت عمل می‌کند. آقای هاشمی این مباحث را آنچنان با زیبایی مطرح می‌کردند که من دیدم آنچه ما با عنوان نوآوران فضای آکادمیک در دانشگاه مطرح می‌کنیم را ایشان زیباتر و کامل‌تر شکل می‌دهند.

سلطانی‌فر در پاسخ به این سؤال که «دیدگاه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در مورد آزادی بیان و رسانه در دوره ریاست‌جمهوری‌شان با بعد از آن متفاوت بوده است؟» گفت: حتماً همین‌طور است. به هرحال کسی که در یک مقام اجرایی قرار می‌گیرد طبیعتاً یک‌سری محدودیت‌ها و فشارهای مختلف را باید تحمل کند و خودش را با آنها تطبیق دهد. اینکه کسی در این فضا قرار بگیرد و باز هم بتواند حرف‌های نوآورانه بزند از خصوصیات بارز ایشان است.

سلطانی‌فر ادامه داد: قطعاً هم ایشان و هم دیگر شخصیت‌های سیاسی و اجرایی کشورمان در موقعیت اجرایی طور دیگری هستند و در موقعیت‌هایی که از سیاست کناره‌گیری کرده‌اند به دلیل اینکه تأثیر گفته‌های ایشان مستقیماً روی روند بین‌المللی و داخلی شاید تأثیر ندارد، طوری دیگر.

او خاطرنشان کرد: قاعدتاً همه افراد وقتی در مسؤولیت اجرایی قرار می‌گیرند سعی می‌کنند کلمه به کلمه گفتارشان را با یک ترمینولوژی خاصی بیان کنند که بار و تبعاتش را در جامعه به‌صورت مثبت تزریق کند. مثلاً من مدیر باید وقتی در مسؤولیت اجرایی هستم طوری صحبت کنم که تنش‌ها را کم کنم اما می‌توانم به عنوان یک منتقد در خارج از ساختار اداری خودم و در جاهای دیگری این مسأله را با نگاه انتقادآمیز مطرح کنم. این شامل همه می‌شود اما در مورد آقای هاشمی این مسأله را خیلی کمتر می‌بینیم. به هرحال ایشان هم در همین فضا قرار داشته و همین مسیر را حتماً به تبع همه مسؤولان رعایت کرده است. البته دورانی که آقای هاشمی رفسنجانی در فضای اجرایی بوده بیشتر رعایت می‌کرده تا زمانی که مسؤولیت اجرایی نداشته است.