درحاشیه نمایشگاه پزشک‌نیا مطرح شد؛
«کریستیز دبی» هنر خاورمیانه و ایران را دگرگون کرد/رشد ۴۰ درصدی قیمت آثار پزشک‌نیا/نامه هنرمند به انورسادات+عکس‌ها
صاحب گالری شهریور گفت: بازار هنر ایران، در چند سال اخیر پیشرفت کرده است، ولی متأسفانه اوضاع کلی اقتصاد در مملکت پایین است؛ و این مانع از رونقِ این بازار است. با این حال، علاقهی مجموعه‌دارها خیلی نسبت به گذشته بیشتر شده. من این علاقه را در چشمان‌شان می‌بینم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در دو سال اخیر، گالری شهریور با چندین نمایشگاهی که از آثار هنرمندان دوره‌ی مدرن ایران برگزار کرده، سبک و راهی را از خود نشان داده که نمایشگاه‌های بعدی‌اش را نیز قابل پیش‌بینی می‌کند. در این دو سال، نمایشگاه‌هایی از «ابوالقاسم سعیدی»، «مسعود عربشاهی»، «ناصر عصار»، «پرویز تناولی»، «ژازه تباتبایی» و «قاسم حاجی‌زاده» به همت این گالری برپا شده است. حالا نوبت به «هوشنگ‌پزشک‌نیا» رسیده و نمایشگاهی از نزدیک به سی اثر از این هنرمند در آستانه‌ی صدمین سال تولدش، از ۱۴ مهر تا ۲۰ آبان در این گالری برپاست.
هم‌زمان با این نمایشگاه، کتاب هوشنگ پزشک‌نیا نیز، با عنوان «همسفر باد» از سوی« نشر نظر» انتشار یافت که در روز افتتاحیه‌ی نمایشگاه از آن رونمایی شد. آثار چاپ‌شده در این کتاب، با همکاری خانواده‌ی هنرمند و سایر مجموعه‌داران فراهم آمده است. هم‌چنین مقالاتی از «روئین پاکباز»، «سیامک دلزنده»، «هادی هزاوه‌ای»، «توکا ملکی» و «سهراب دریابندری» به دو زبان فارسی و انگلیسی در این کتاب آمده است، که موقعیت پزشک‌نیا را در هنر مدرن برای خوانندگان روشن می‌سازد.
در کاتالوگی هم که برای نمایشگاه تهیه شده، مقالاتی از «هادی هزاوه‌ای» و «شهرام رفیع» به همراه آثاری از هنرمند منتشر شده است.
با «امیرحسین زندی» (صاحب گالری شهریور) درباره‌ی رویکرد و برنامه‌های این گالری، آثار پزشک‌نیا و وضعیت بازار هنر در سال‌های اخیر گفتگویی داشتیم.
| گالری شهریور؛ گالری مُدرن‌مسترها |
گالری شهریور همیشه آثار هنرمندان دوره‌ی مدرن را به نمایش گذاشته. این رویکرد نتیجه‌ی چه تفکری است و آیا در آینده قصد دارید از جوان‌ترها هم نمایشگاه برگزار کنید؟
رویکرد گالری شهریور، «مدرن‌مستر» است؛ درواقع، آثاری از هنرمندان دوره‌ی مدرن که غالباً جزو اساتید محسوب می‌شوند. اما این‌طور نیست که نسبت به جوان‌ها نظری نداشته باشیم یا کارهای آنها ارزشمند نباشد. به شخصه، در مجموعه‌ام از هنرمندان جوان خیلی کار دارم. احساس کردیم که خلاءی در قسمت هنرمندان مدرن وجود دارد، و وقت آن رسیده است که یک گالری بر هنرمندان «مدرن‌مستر» تمرکز کند. الان حدود ۲۰ تا ۴۰ سال است که در ایران، نمایشگاه انفرادی از هنرمندان دوره‌ی مدرن نداشته‌ایم. ما سعی می‌کنیم گزیده کار کنیم تا کیفیت را به نحوی اداره کنیم تا در شأنِ هنرمندان مدرن‌مان باشد.
آیا نمایشگاه‌های شما کیوریتور هم دارد؟
خود من نمایشگاه‌ها را برگزار می‌کنم و به‌نوعی کیوریتور آنها هم هستم.
گالری شهریور پیشتر در آرتفر دوبی شرکت کرده بود. چه آثاری را در این آرت‌فرها شرکت دادید و در کل چه بازخوردی از آن گرفتید؟
گالری شهریور سال ۱۳۹۴ افتتاح شد. یکی از شرایطی شرکت در آرت‌فرها این است که گالری باید حداقل دو سال سابقه‌ی فعالیت داشته باشد. ما اسفندماه سال ۱۳۹۵ در« آرتفر دوبی»، با آثار دو هنرمند دوره‌ی مدرن؛ یعنی «مسعود عربشاهی» و «ابوالقاسم سعیدی» حاضر شدیم. به نظرم شرکت در این آرتفر، قدم مثبتی بود؛ چرا که به جز حراجی‌ها، در سطح بین‌المللی چندان روی این هنرمندان کار نشده است، چون هنر در این سال‌ها، خیلی درآمدزا نبوده که عده‌ای بخواهند در آرت‌فرها که هزینه‌هایی را هم شامل می‌شود، شرکت کنند و به معرفیِ آثار این هنرمندان بپردازند. الان چند سال است که وضعیت آثار هنری در ایران، صورت دیگری به خود گرفته است. این نکته را هم باید در نظر گرفت که شرکت در آرت‌فرها، هزینه‌بر است. ولی ما به معرفیِ «مدرن‌مستر»های ایران در آرت‌فرها ادامه خواهیم داد. امسال نیز در هر دو قسمتِ مدرن و معاصرِ آرتفر دوبی شرکت خواهیم کرد.
پس شرکت در آرتفر برای گالری بازگشت مالی ندارد؟
وقتی که سرجمع حساب کنید، خیلی منفعت مالی ندارد. البته برای ما بد نبود. از آثار آقای سعیدی و عربشاهی استقبال شد. اما با سایر همکارانم که صحبت می‌کردم، آنها، چندان راضی نبودند. این البته ذات بازار است. گاهی بالاست و خرید و فروش صورت می‌گیرد، گاهی هم چندان خوب نیست.
آیا قصد ندارید در آرتفر استانبول هم شرکت کنید؟
بخشی از «آرتفر دوبی»، فقط مختص هنرمندان مدرن است. اما «آرتفر استانبول» چنین چیزی را ندارد. یکی از قوانین و الزاماتِ «آرتفر دوبی» در بخش آثار مدرن این است که اثری که به آن ورود می‌کند، حداقل باید ۲۰ سالش باشد. به هر حال این کار، مشکلات خودش را دارد و ارائه‌ی آثار مدرن در آرت‌فرها چندان کار راحتی نیست.
| نمایشگاه آثار هوشنگ پزشک‌نیا |
بعد از مرگِ پزشک‌نیا، این اولین نمایشگاه انفرادی‌ای است که از آثار این هنرمند برگزار می‌شود؟
بله. به‌صورت گروهی نمایشگاه‌هایی برگزار شده که آثار پزشک‌نیا هم در میانشان بوده، ولی این اولین نمایشگاه انفرادی پزشک‌نیا بعد از مرگش است.
از طرفی، ما همیشه سعی می‌کنیم که در بخشی از نمایشگاه به محتوا هم بپردازیم، تا بازدیدکنندگان بیشتر با هنرمند و سابقه‌‌اش آشنا شوند. از این جهت، یک قسمت از گالری را به اسناد، مدارک و عکس‌هایی که از پزشک‌نیا باقی مانده بود، اختصاص دادیم. حتی در میان اسناد، نامه‌ای است که پزشک‌نیا به انورسادات (رئیس جمهور وقت مصر) نوشته است. جالب است؛ در این نامه به انورسادات نوشته که به عنوان رئیس امت اسلامی، در ماه محرم عزاداری برگزار کن، سینه‌زنی راه بینداز، و عید فطر را تعطیل کن. درواقع، انسجام امت‌های اسلامی را به انورسادات توصیه می‌کند.
نامه‌ی هوشنگ پزشک‌نیا به انور سادات (رئیس‌جمهور وقت مصر)
نامه‌های پزشک‌نیا به فرزندانش
ایرج پزشک‌نیا- ثریا- هایده- هوشنگ پزشک‌نیا- احمد شاملو
گالری شهریور: نامه‌ها و عکس‌های هنرمند
کتاب «همسفر باد»
آیا کارها را برای فروش گذاشته‌اید؟
حدود سی اثر از پزشک‌نیا در این نمایشگاه ارائه شده است. حدود ۵۰ درصد کارها برای فروش است. ۵۰ درصد دیگر هم از مجموعههای شخصی کولکتور‌هاست که تمایلی به فروش نداشتند و ما هم صرفاً برای نمایش گذاشتیم. خانم نیلوفر پزشک‌نیا (دختر هنرمند)، سهراب دریابندری، برادران زهرایی، لیلی گلستان، نادر مبرقع، لیلا میری و نیما نیکنام لطف کردند و آثارشان را در اختیار گالری شهریور قرار دادند. هیچ کدام از آثار این نمایشگاه، از مجموعه‌ی خودم نیست.
بازار آثار پزشک‌نیا چگونه است و قیمت آثارش در چه رنجی است؟
در این نمایشگاه، قیمت آثار بینِ ۶۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان است، که حالا بسته به خصوصیت مختلف آثار مثلِ ابعاد، تکنیک، سال اثر، و هم‌چنین قیمتی که فروشنده‌ی اثر تقاضا می‌کند و گالری آن را کارشناسی می‌کند، و همین‌طور آماری که ما در گذشته از فروش آثار پزشک‌نیا داشتیم، قیمت‌ها در نوسان است. همه‌ی این متغیرها به هم وابسته‌اند. یعنی سابقه‌ی فروش آثار، به‌اضافه‌ی وضعیت فعلی بازار دست‌به‌دست هم می‌دهند و قیمت‌ها را مشخص می‌کنند. کارهای این هنرمند، نسبت به سال گذشته، حدود ۴۰ درصد افزایش قیمت داشته است. تقریباً آثار پزشک‌نیا در هر دوره‌ی حراجی تهران حضور داشته، و بین ۱۳۰ میلیون تا ۱۶۰ میلیون فروخته شده است.
پزشک‌نیا یکی از پراهمیت‌ترین آرتیست‌های نسل اولِ مدرن ایران است که با «جلیل ضیاپور» در «انجمن هنری خروس جنگی» فعال بود. به‌زودی خاورمیانه پزشک‌نیا را خواهد شناخت. دقیقاً وضعیت او مشابه کسی مثل بهمن محصص است. سال‌ها به محصص اعتنایی نمی‌شد، اما یک‌مرتبه به او توجه شد که حقش هم بود.
آثار پزشک‌نیا بیشتر در مجموعههای خصوصی است یا در مجموعه‌ها و مراکز دولتی مثل موزه‌ها هم آثارش وجود دارد؟
بیشتر این آثار را مجموعه‌دارهای خصوصی دارند. بخشی از کارهای پزشک‌نیا دست خانواده‌اش است. بخشی هم فروش رفته و در دست مجموعه‌دارهاست. ما الان مجموعه‌دارهایی را داریم که کمتر از خانواده‌ی هنرمند کار ندارند، و این اهمیت پزشک‌نیا را نشان می‌دهد که همیشه کولکتورها به آثار او توجه نشان داده‌اند.
آیا مجموعه‌دارهای خارجی هم آثار او را دارند؟
به‌نظرم آنها هم کارهایش را دارند. چون پزشک‌نیا در سال‌های آخر حیاتش، در انگلستان و فرانسه نمایشگاه‌هایی داشته. بعضی از این کارها به فروش رفته. هم‌چنین مدتی در استانبول زندگی کرده است. حتماً در استانبول هم کارهایی را فروخته. در چند دوره، کارهای پزشک‌نیا در حراجی بونامز لندن هم شرکت کرد. ما زمانی که در آرتفر دوبی بودیم، مجموعه‌دارهای انگلیسی و فرانسوی‌ای را می‌دیدیم که کارهایی از مسعود عربشاهی داشتند. یا مجموعه‌دارهای عربی که می‌گفتند کارهای ابولقاسم سعیدی را دارند.
گالری شهریور: نمایشگاه آثار هوشنگ پزشک‌نیا در صدمین سال تولد هنرمند
| بازار آثار هنری ایران در دهه‌ی اخیر |
شرایطِ مالی و اقتصادی گالری‌ای که آثار مدرن را ارائه می‌کند، چه تفاوتی با شرایط گالری‌های دیگری دارد که از آثار هنرمندان جوان و تازه‌پا نمایشگاه می‌گذارند؟
به طور ساده اگر بخواهم بگویم، ما مشتری کمتری نسبت به آنها داریم. چون قیمت کارهایمان خیلی بیشتر است.
اما به هرحال، هنرمندانی که شما آثارشان را ارائه می‌کنید، جا پایِ محکم‌تری در هنر ایران دارند.
اینکه مخاطب چقدر این آرتیست‌ها را می‌شناسد، با اینکه چند نفر وجود دارند که این آثار را بخرند، دو تا سؤال است. بله؛ هنرمندان مدرن شناخته‌شده‌ترند، ولی هر کسی نمی‌تواند از پس هزینه‌ی آثار آنها بربیاید.
بازار هنر ایران، در چند سال اخیر پیشرفت کرده است، ولی متأسفانه اوضاع کلی اقتصاد در مملکت پایین است؛ ولی این به آن معنا نیست که سطح هنر در کشور پایین باشد. اتفاقاً علاقه‌ای که مجموعه‌دارها دارند خیلی نسبت به گذشته بیشتر شده. من این علاقه را در چشمان آنها می‌بینم. حتی تعداد کسانی که وارد مارکت هنر شده‌اند خیلی افزایش یافته. اما اگر هنوز، با وجود علاقهی بیشتر مردم به هنر نسبت به گذشته، آن رونقی که باید وجود ندارد، علتش شرایط کلی اقتصادِ مملکت است. وقتی اوضاع اقتصادی خوب باشد، پول در دست مردم است، و بخشی از آن هم به سمت هنر سرازیر می‌شود. وقتی اوضاع اقتصادی کشور چندان مساعد نباشد، طبیعتاً اولویت به چیزهای دیگری تعلق می‌گیرد تا هنر.
تابلوهای شما را بیشتر چه گروهی خریداری می‌کنند؟
این تابلوها را صرفاً کلکسیونر می‌خرد. کارهای چند صد میلیون به بالا را یک بازدیدکننده‌ی معمولی هیچ‌وقت نمی‌خرد. چون باید حرفه‌ای بود تا متوجه شد که چرا باید این‌قدر پول پای یک تابلو داد.
امیرحسین زندی: صاحب گالری شهریور
آیا از سوی مقامات دولتی مورد حمایت قرار می‌گیرید؟
آنها قاعدتاً نباید در کار بخش خصوصی وارد شوند. ما مجوز داریم و در چارچوب ضوابط مشخص کار می‌کنیم. توقع اضافه‌ای هم از ارشاد نداریم. مدیریت جدیدی که با مسئولیت آقایان ملانوروزی و مرادخانی چهار، پنج سال است فعالیت می‌کنند، فضا را نسبتاً برای بخش خصوصی روان و مساعد کرده است و به همین خاطر است که الان تعداد زیادی گالری باز شده، و فضای هنری داخل کشور، یک‌مقدار رونق گرفته.
از سال ۲۰۰۸ با شکل‌گیریِ حراج کریستیز دوبی، بازار هنر خاورمیانه دگرگون شد و بازار هنر ایران هم تحت تأثیر آن فضا قرار گرفت. درواقع کریستیز بانی شد، و از آن زمان به بعد، در حدود ۱۰ سال است که هنر ایران هم قیمتش بالا رفته و به همین ترتیب بازار هنر رونق گرفته است.
اگر سیاست دولت در مسیر مثبت باشد، بخش خصوصی هم در بخش هنر، فعالیت و سرمایه‌گذاری می‌کند. اگر دولت مانع‌تراشی کند، بخش خصوصی هم دست می‌کشد و می‌رود دنبال یک کار دیگر.
خوشبختانه ارشاد مجوز گالری، و نمایشگاه‌ها را به ما داد. ارشاد مدام ایراد نمی‌گیرد، و حتی تشویق هم می‌کند. این فقط مختصِ گالری شهریور نیست، بلکه برای تمام گالری‌های سطح شهر هم به همین ترتیب است. از طرفی موزه‌ی هنرهای معاصر فعال شد. وقتی فضا باز شود، همه بر یکدیگر اثر مثبت می‌گذارند. امیدواریم این سیاست‌ها ادامه پیدا کند، و فرداروزی اگر کس دیگری سمتی گرفت، همین سیاست‌ها را با همین رویکرد ادامه دهد.
گفتگو: رضا یاسینی
